دومین نشست وزرای خارجه همسایگان افغانستان بهعلاوه روسیه به میزبانی تهران برگزار شد
بیانیه نشست تهران: ساختار سیاسی فراگیر و گسترده با مشارکت همه اقوام تنها راهحل مسائل افغانستان است
گروه سیاسی: وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به همراه روسیه در بیانیه تهران متذکر شدند یک ساختار سیاسی فراگیر و گسترده با مشارکت همه اقوام تنها راهحل مسائل افغانستان است.
به گزارش «وطنامروز»، تهران روز گذشته میزبان دومین نشست وزرای خارجه همسایگان افغانستان به علاوه روسیه برای بحث و تبادل نظر درباره آینده همسایه شرقی کشورمان بود. در ابتدای این نشست وزیر امور خارجه کشورمان اظهار داشت: بسیاری از مشکلات فعلی افغانستان ریشه در مداخلات خارجی دارد و آمریکا باید مسؤولیت خود را در برابر فجایعی که در افغانستان به بار آورده با صدای بلند بپذیرد. حسین امیرعبداللهیان با اشاره به اهداف برگزاری این نشست گفت: ما باید تلاش کنیم صدای واحدی را در ارتباط با حمایت از مردم افغانستان و تحولات اخیر در این کشور به جامعه جهانی و مردم افغانستان ارسال کنیم. وی با بیان اینکه ما از تشکیل دولتی فراگیر با حضور اقوام مختلف در افغانستان حمایت میکنیم، افزود: در این ارتباط باید تأکید کنیم مسؤولیت امنیت شهروندان افغانستانی و همچنین امنیت مرزهای این کشور با همسایگانش در درجه اول با هیات حاکمه سرپرستی موقت افغانستان است. وزیر امور خارجه کشورمان در بخش دیگری از صحبتهای خود با بیان اینکه همه باید برای برونرفت افغانستان از وضعیت کنونی و حل بحران در این کشور تلاش کنیم، افزود: عدم دخالت در امور دیگر کشورها و احترام به حاکمیت کشورها جزو اصول سیاست خارجه ایران در تعامل با کشورها از جمله همسایگان است. امیرعبداللهیان با بیان اینکه از این اجلاس باید پیامی قوی برای شکلگیری دولتی فراگیر در افغانستان ارسال شود، به اهمیت تاریخی افغانستان و نقش گروهها و اقوام مختلف در تاریخ این کشور اشاره کرد و گفت: برای برونرفت از وضعیت کنونی افغانستان نیازمند انسجام داخلی، بهکارگیری تمام ظرفیتهای داخلی این کشور و بهرهگیری از استعدادهای بالای کشورهای همسایه و همچنین جامعه بینالملل هستیم.
سخنران بعدی این نشست محمد مخبر بود که در غیاب رئیسجمهور به بیان مواضع جمهوری اسلامی پرداخت. معاون اول رئیسجمهور با ابلاغ سلام و عذر حجتالاسلام سیدابراهیم رئیسی به میهمانان که به علت مشغله پیش آمده نتوانسته بود در این نشست حاضر شود، گفت: ما از ابتکار پاکستان برای برگزاری نشست اول درباره افغانستان حمایت کردیم و میزبانی دور دوم را بر عهده گرفتیم و از میزبانی دور سوم توسط چین استقبال میکنیم. وی با طرح این پرسش که چه کسانی مسؤول این وضعیت اسفناک هستند؟ اظهار کرد: ۲ دهه پیش آمریکا با دستاویز قرار دادن حادثه ۱۱ سپتامبر و مبارزه با تروریسم به این کشور حمله کرد اما جز افزایش ناامنی و گسترش افراطیگری و عقبماندگی اقتصادی و تضعیف انسجام ملی و افزایش تولید مواد مخدر و...، نتیجهای نداشته است. مخبر ادامه داد: فرار آمریکا بدون احساس مسؤولیت نسبت به آینده مردم این کشور صحنههایی را خلق کرد که در ذهن مردم افغانستان و مردم آزاده دنیا میماند.
* تعامل سازمان ملل با طالبان
در ادامه آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در سخنرانی خود که به صورت ویدئویی در این نشست پخش شد از تعامل سازمان ملل با طالبان برای رساندن کمکهای بشردوستانه به مردم افغانستان خبر داد. وی همچنین نسبت به موارد نقض حقوق بشر و حملات در افغانستان از زمان تسلط طالبان بر این کشور بشدت ابراز نگرانی کرد و خواستار تلاش برای مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر در افغانستان شد.
وزیر خارجه چین نیز که به صورت آنلاین در این جلسه حضور داشت با بیان اینکه نشست وزرای خارجه همسایگان افغانستان باعث میشود کانالهای دیپلماتیکی که بین این کشورها ایجاد شده تقویت شود، اظهار داشت: تاکنون در این اجلاس در مسیر خوبی حرکت کردهایم و امیدواریم همگی بتوانیم به تحقق صلح و آرامش در افغانستان کمک کنیم. وانگ یی با بیان اینکه چین در ارتباط با موضوع افغانستان با نمایندگان کشورهای مختلف رایزنی کرده و در کابل نیز رایزنیهایی در این زمینه به پیش برده است، گفت: چین همکاریهای خود را با کشورهای مختلف در ارتباط با موضوع افغانستان ادامه میدهد تا وضعیت در این کشور بهبود پیدا کند و مردم افغانستان بتوانند زندگی بهتری داشته باشند.
* تأکید روسیه بر تشکیل دولت فراگیر
وزیر خارجه روسیه هم در یک سخنرانی ویدئویی با بیان اینکه از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت میکنیم و شهروندان افغانستانی باید بدانند حقوق آنها عملی و اجرایی میشود، اظهار کرد: وضعیت فعلی افغانستان نتیجه حضور نظامی چندین ساله آمریکا در این کشور است. سرگئی لاوروف ضمن حمایت از ایجاد صلح و ثبات در افغانستان گفت: این کشور باید از صفر شروع و خرابیها را جبران کند. وی ادامه داد: باید قومیتهای مختلف در افغانستان را در نظر بگیریم و از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت کنیم و شهروندان افغان باید بدانند حقوق آنها محقق و اجرایی میشود.
شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان، رشید مردف وزیر خارجه ترکمنستان، عبدالعزیز کاملف وزیر خارجه ازبکستان و سراجالدین مهرالدین وزیر خارجه تاجیکستان نیز در سخنانی بر لزوم حلوفصل بحران افغانستان با همکاری همسایههای این کشور تاکید کردند.
* حضور طالبان در نشست بعدی منوط به حضور اقوام اصلی
امیرعبداللهیان در نشست خبری خود بعد از نشست تهران درباره افغانستان گفت: نفس برگزاری نشست همسایگان افغانستان با حضور فیزیکی 5 وزیر و ۲ وزیر به طور مجازی پیام دارد. هدف پیدا کردن راهحل سیاسی است و تاکید داشتیم که باید دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام تشکیل شود و اینکه همه کشورهای همسایه برای رسیدن به دولت و حکومت فراگیر، همه طرفها را تشویق کنند. وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به سوالی مبنی بر تضمین گرفتن از طالبان درباره مرزهای ایران گفت: ما با همه طرفهای افغان در تماس هستیم و در سطح امنیتی با هیات حاکمه تماس داریم و سفیر ایران بنا به دعوتی که از او کردند با سرپرست هیات حاکمه افغانستان دیدار کرده است. نگرانیهایمان درباره امنیت مرزها و امنیت ملیمان را بیان کردیم و آنها را توجه دادیم که اقدامات تروریستی نباید باعث به مخاطره افتادن امنیت همسایگان شود. وی درباره ورود یا دعوت از کشورهای دیگر یا گروههای مختلف افغان به نشست تهران یا دورهای آتی گفت: ما در جلسه بسته درباره این مساله بحث کردیم، برای عضویت ناظر نماینده اتحادیه اروپایی در فرمت اجلاس همسایگان اتفاق نظر در جلسه وجود نداشت و برای عضویت هیات حاکمه سرپرستی طالبان منوط به اینکه همه نمایندگان اقوام اصلی در قالب این فرمت مورد توجه باشند و در نشست بعدی حضور پیدا کنند، اجماع اولیه ایجاد شد اما بررسی بیشتر به نشست کارشناسان ارشد و قبل از نشست سوم موکول شد اما اصل ایده که نمایندگان افغانستان در نشست همسایگان حضور یابند مورد اجماع بود.
* ساختار سیاسی فراگیر با مشارکت همه اقوام، تنها راهحل مسائل افغانستان
در پایان وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به همراه روسیه در بیانیهای مشترک متذکر شدند یک ساختار سیاسی فراگیر و گسترده با مشارکت همه اقوام تنها راهحل مسائل افغانستان است و حملات تروریستی را در هر فرم و شکل از جمله حملات علیه گروههای قومی و مذهبی و حملات تروریستی اخیر به مساجد شدیدا محکوم کردند.
تشویق طرفهای ذیربط افغان به رویارویی با تهدیدات و چالشهای مختلف از جمله تروریسم، قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان، جرائم سازمانیافته و سایر اعمال جنایتکارانهای که از داخل افغانستان نشأت میگیرد، در عین در نظر داشتن تهدیدات تروریسم و اثربخشی مبارزه با تروریسم در افغانستان، و انجام مذاکرات دوجانبه یا از طریق کانالهای چندجانبه، به منظور برقراری امکان ازسرگیری همکاریهای مبارزه با تروریسم با افغانستان در زمان مقتضی از دیگر مفاد بیانیه تهران بود که بعد از ظهر روز گذشته منتشر شد.
***
تهران کانون توجه محافل بینالمللی در حل مشکلات افغانستان
فداحسین مالکی*: اجلاس تهران یکی از موثرترین اجلاسهایی است که درباره تحولات منطقه بویژه کشور افغانستان تشکیل شد. در افغانستان تحولات نگرانکنندهای در جریان است. هم قدرتگیری طالبان که برای خودش و مردم این کشور نیز غافلگیرکننده بود و هم عملی نشدن تعهدات و قولهایی که در روزهای اولیه به مردم دادند، روزبهروز وضعیت افغانستان را از نظر اقتصادی، ناامنی و بیثباتی بدتر کرد. همین امر باعث شد کشورهای منطقه دغدغه جدی در این حوزه پیدا کنند. فراتر از شرکت فعالانه تمام طرفین، پیام آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم مؤید اجلاس اخیر بود. جمیع این مسائل نشان میدهد تهران کانون توجه همه محافل بینالمللی درباره افغانستان قرار گرفته است. اولین مساله مهمی که وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به آن اشاره کردند، رفتن طالبان به سمت تشکیل دولت فراگیر متشکل از تمام اقوام بود. این خواسته ملت افغانستان و تمام کشورهای همسایه و منطقه است. اینکه طالبان به دیگر گروهها نقش نداده، قابل قبول نیست. تاریخ نشان داده است افغانستان به دلیل تنوع قومیتی خود، حتما باید مشارکت همه اقوام را در قدرت داشته باشد؛ در غیر این صورت، کشور به سمت هرجومرج و جنگ داخلی پیش خواهد رفت. مساله دوم مورد تاکید شرکتکنندگان، ناامنیهایی بود که توسط داعش و عوامل آن در اقصی نقاط این کشور شکل گرفت. هر چند داعش مسؤولیت حملات فاجعهبار را بهعهده میگیرد اما طالبان در این امر نیز مسؤول است. حتی سکوت طالبان در مقابل جنایات داعش سوالبرانگیز است. این موضوعات مورد توجه وزرای خارجه قرار گرفت و احتمال میرود به یک اجماع نهایی در این باره خواهند رسید تا طالبان را وادار کنند هر چه سریعتر به سمت تشکیل یک دولت فراگیر متشکل از تمام اقوام و تامین امنیت حرکت کند. در پاسخ به اینکه آیا تمام کشورهای همسایه موضعی واحد در قبال افغانستان دارند یا خیر، باید گفت آنچه در موضعگیری کشورها تاکنون دیدیم، پاسخ مثبت است. ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، موضعگیری خوبی داشت و بابت ناامنیها اظهار نگرانی کرد. تاجیکستان هم مستقیما ورود کرد. موضع ایران نیز مشخص است. از پاکستانیها به دلیل ارتباطات تنگاتنگی که با طالبان دارند انتظار بیشتری میرود تا آنان را به سمت دولت فراگیر سوق دهند. حضور سازمان ملل با پیام دبیرکل به این نشست بدین لحاظ که نشان از اهتمام مجامع بینالمللی به افغانستان دارد، بسیار مثبت تلقی میشود. با در نظر گرفتن جمیع این موارد، کار برای طالبان سخت میشود. یعنی طالبان علاوه بر اینکه باید پاسخگوی افکار عمومی در داخل افغانستان باشد، در برابر مجامع بینالمللی نیز مسؤول است. طالبان باید به این خواستههای مشروع تمکین کند و به سمت تشکیل یک دولت فراگیر برود تا مشکلات مردم مسلمان افغانستان حل شود.
* عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس
***
لزوم عبور از مفاهیم کلی به سمت جزئیات
مجتبی نوروزی*: سطح نشست وزرای خارجه همسایه افغانستان نسبت به نشست قبلی که به میزبانی پاکستان برگزار شد بسیار بالاتر بود و تمام مشارکتکنندگان به صورت فعالانه در آن شرکت کردند؛ درباره علت این امر هم باید به پیچیدهتر شدن اوضاع داخلی افغانستان طی روزهای اخیر اشاره کرد که تمام بازیگران موثر و همسایگان آن را به این باور رسانده که ضرورت دارد مواضع خودشان را به دقت مشخص کنند. در کنار پیچیدهتر شدن اوضاع افغانستان، نقش و کارکرد ویژهای که جمهوری اسلامی ایران در تعامل با تمام بازیگران داخلی افغان میتواند داشته باشد تا به یک تفاهم جمعی داخلی منجر شود، در بیشتر شدن وزن نشست اخیر نسبت به دور قبل تاثیر داشت.
همچنین مواضع تمام طرفها در این نشست هم تا حد زیادی به همدیگر نزدیک بود و این جای امیدواری داشت. در کل چنین نشستهایی قطع به یقین خواهد توانست موجب همگرایی نظرات همسایگان افغانستان به عنوان بازیگران و متغیرهای تاثیرگذار در این کشور - هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم با ارتباطاتی که با بازیگران داخلی دارند و میتوانند نظرات آنان را نمایندگی کنند- شود. یکی از نمونههای این همگرایی، در مساله پذیرش و بهرسمیت شناختن یا عدم به رسمیت شناختن طالبان است که باید موضع هماهنگ منطقهای اتخاذ شود، زیرا اگر موضع ناهماهنگ باشد، بدین صورت که برخی کشورها طالبان را به رسمیت بشناسند و برخی دیگر نه، بر پیچیدگی مسائل خواهد افزود.
یک نکته حائز اهمیت که باید در این زمینه مورد تاکید قرار گیرد، این است که غالبا مفاهیم مطرحشده در نشست مفاهیمی کلی است و باید در تفسیر و توضیح آن مشخص شود دقیقا منظور چیست. به عنوان مثال وقتی درباره دولت فراگیر و همهشمول صحبت میشود، تفاسیر متفاوت و گاه متناقض به همراه میآید. همین الان برخی رهبران طالبان ادعا دارند کابینه فعلی این گروه که در حال حاضر امور را مدیریت میکند، دولتی فراگیر است. همین امر ایجاب میکند در جزئیات نیز توافق صورت گیرد.
جمهوری اسلامی ایران هم در مواضع وزیر امور خارجه، آقای امیرعبداللهیان، و هم تمام افراد ذیصلاح که اظهار نظر کردهاند، دقیقا مساله دولت فراگیر را شرح داده و بر حضور تمام جریانات و جناحهای داخل افغانستان اعم از گروههای قومی، مذهبی، زبانی و حتی جنسیتی در کابینه تاکید کرده است. باقی کشورها هم باید با همین جزئیات نظراتشان را مطرح کنند تا تبیین شود موضع دیگران درباره دولت فراگیر همسو با ایران است یا طور دیگری و همسو با طالبان تفسیر میکنند. تمام این اشتراکات و افتراقات به مرور زمان مشخص خواهد شد.
* کارشناس مسائل افغانستان