گروه سیاسی: نشست وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به‌علاوه روسیه در تهران در سطحی بالاتر از دور قبلی آن به میزبانی پاکستان برگزار شد. یکی از موارد مهم و مورد بحث در این نشست که در بیانیه پایانی هم مورد تاکید قرار گرفت، تشکیل حکومت فراگیر متشکل از تمام اقوام بود؛ مساله‌ای که به نظر می‌رسد با وجود توافق در کلیات، در جزئیات مورد اختلاف است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، نشست تهران متشکل از وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به‌علاوه‌‌ روسیه توانست بازخورد زیادی در جوامع خبری داشته باشد. حضور روسیه در نشست و پیام آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد خطاب به شرکت‌کنندگان، بر اهمیت این اجلاس افزود. بیانیه‌‌ پایانی نیز مورد استقبال کشورهای دیگر و فعالان سیاسی قرار گرفت. در این بیانیه به مسائل مهمی همچون تشکیل یک ساختار سیاسی فراگیر با مشارکت همه اقوام، ضمانت‌ طرف‌های مسؤول ذی‌ربط افغان به منظور عدم استفاده از قلمرو افغانستان برای تهدید کشورهای همسایه، رسیدگی به مساله‌‌ آوارگان و... اشاره شد. در این میان مشارکت تمام اقوام و گروه‌ها در قدرت و تشکیل یک دولت فراگیر، مهم‌ترین موضوع مورد تاکید بود. با اینکه تمام طرف‌ها در موضع‌گیری‌های خود دولت فراگیر را نیاز فعلی افغانستان می‌دانند، ممکن است تعریف هر طرف با طرف دیگر متفاوت باشد. برخی طرف‌ها اعتقاد دارند کابینه‌‌ فعلی طالبان با تغییرات اندکی همان حکومت فراگیر را به دنبال خواهد آورد! برای مثال می‌توان به سخنان معاون سخنگوی طالبان در واکنش به خواسته‌‌ نشست تهران برای ایجاد حکومت همه‌شمول اشاره کرد. «احمدالله وثیق» ضمن استقبال از برگزاری این نشست در تهران و اهداف آن گفت: «کابینه کنونی فراگیر است و احتمال تغییر نیز در این کابینه وجود دارد». از این گفته معاون سخنگوی طالبان اینگونه برداشت می‌شود که این گروه علاقه‌ای به تغییرات حداکثری در رویکرد فعلی خود ندارد و شکل حکومت خود را فراگیر و ائتلافی می‌داند. البته برداشت طالبان تنها مختص خود این گروه نیست و برخی حامیان منطقه‌ای‌اش نظیر پاکستان نیز همین نظر را دارند. بنابراین باید در مواجهه با مفاهیم کلی نظیر «دولت فراگیر» این اصطلاح معروف انگلیسی را به خاطر آورد که «شیطان در جزئیات است»! موضع جمهوری اسلامی ایران درباره‌‌ فراگیر بودن دولت به صورت جزئی بیان شده ‌است. بدین صورت که تعریف تهران از دولت فراگیر، دولتی همه‌شمول است که تمام اقوام و گروه‌ها در افغانستان را به رسمیت شناخته و به آنان در قدرت بها داده شود؛ موضعی که بر اساس شرایط میدانی افغانستان و ویژگی‌های این کشور کاملا معقول به نظر می‌رسد. 

 

* چرا تشکیل دولت فراگیر اهمیت دارد؟

افغانستان از لحاظ تعدد اقوام، کشوری خاص محسوب می‌شود. 50 قوم و تیره‌‌ مختلف در این کشور زندگی می‌کنند که از لحاظ جمعیتی هیچ کدام در اکثریت مطلق قرار ندارند. اقوام اصلی ساکن در افغانستان به ترتیب جمعیتی پشتون‌ها، تاجیک‌ها، هزاره‌ها و ازبک‌ها هستند. در کنار این تعدد قومیتی، جغرافیای سخت افغانستان به نحوی است که اعمال حاکمیت دولت مرکزی در کابل را بر تمام نقاط این کشور سخت و حتی غیرممکن می‌کند. گروه طالبان که قریب به 3 ماه است حکومت را در این کشور به‌دست گرفته، از لحاظ قومیتی و سنتی متعلق به پشتون‌های افغانستان است و آن هم نه تمام پشتون‌ها. همچنین کابینه‌‌ اولیه‌‌ اعلامی این گروه نیز نشان از تمامیت‌خواهی آنان داشت که در لیست اعضای کابینه به جز 2 تاجیک و یک ازبک، باقی افراد پشتون و از افراد اصلی طالبان بودند. از یک طرف با توجه به تنوع قومیتی افغانستان و از طرف دیگر رویکرد تمامیت‌خواهانه‌‌ طالبان در قدرت، آینده‌‌ همسایه شرقی ایران از لحاظ ثبات و امنیت مثبت ارزیابی نمی‌شود. تجربه‌‌ سالیان اخیر نشان داده تبعات بی‌ثباتی در افغانستان به کشورهای اطراف آن به صورت‌ ناامنی و مهاجرت سیل عظیم آوارگان مشاهده خواهد شد که فشارهای بسیاری را به همسایگان وارد می‌کند. بنابراین اهمیت تشکیل یک دولت فراگیر متشکل از تمام اقوام و گروه‌ها در افغانستان به مسائل انسانی و حق تعیین سرنوشت برای اکثریت آحاد مردم این کشور خلاصه نمی‌شود؛ مشارکت اقوام اعم از پشتو‌ن‌ها، تاجیک‌ها، هزاره‌ها و ازبک‌ها برای تامین امنیت و ثبات در این کشور نیز اهمیت زیادی دارد. 

جمهوری اسلامی ایران باید علاوه بر تبیین موضع اصولی خود، از کشورهای دیگر دخیل نیز بخواهد موضع خود را شفاف کرده و در راستای هم‌راستایی دیدگاه‌ها تلاش کنند.