دستور زبان عاشق

ضیاءالدین خالقی: هر شاعری به شعرش شناخته می‌شود؛ با حد و اندازه‌های تکاملی که در سیر و سلوک کار خود داشته است و به اندازه غوری که در پدیده‌ها کرده و تجربه‌هایی که از زندگی کسب کرده است؛ در واقع از همان جوشش‌های آنی و کشف و شهودهایی که حاصل خلسه‌های شبانه‌اش بوده است. حال می‌خواهد هر مرام و مسلک و عقیده‌ای داشته باشد، چون تجربه و غور و الهام و جوشش و کشف و شهود شاعران یک وجه مشترک بزرگ با هم دارد و آن «شناخت» است؛‌ شناختی تازه و دیگرگونه و در واقع، ‌شناختی انقلابی از جهان و هستی به طور کلی و از پدیده‌هایش به طور جزئی. در واقع شاعرانی از این دست و از این جنس که در اوج شاعری قرار دارند، حتی اگر یک عمر عاشقانه هم بسرایند، شما یک سطر در آن از دفاع از ظلم و ستم (در انواع و اقسام اجتماعی و روانشناختی و فلسفی و سیاسی‌اش) نخواهید دید، بلکه لایه‌هایی از عصیان علیه ظلم را در لابه‌لای اشعار پیدا خواهید کرد؛ در عین حالی که روح لطیف شاعر- که در اشعارش مستتر است- نجواگر هر چه لطافت و مخالف هر چه خشونت است؛ شعری که خشم‌های انقلابی و غیرت و تعصب را برمی‌تابد، چرا که طبیعی است عکس‌العمل یک عاشق سینه‌چاک در مقابل عشقی بزرگ‌تر که وطن او است و عشقی بزرگ‌تر از همه که مکتب و مسلک و عقیده و ‌ایمان او است. یک عاشق بهتر از هر کسی می‌تواند عاشقی کند و در میدان‌های بزرگ‌تر عاشقی طبعا انقلابی‌تر از دیگران خواهد بود، چون عاشق‌تر از دیگران است. روزی پیروان مولانا به او می‌گویند حالا که ما در عرفان پیرو تو هستیم، می‌خواهیم در مذهب نیز پیرو تو باشیم. مولانا در جواب می‌گوید: «هر کس پیرو همان مذهبی باشد که بوده (حنبلی، شافعی، مالکی، حنفی، شیعه یا...)، چون که ما پیرو مذهب عشقیم». شما پیرو مذهب عشق باش، انقلابی هم خواهی بود. اگر انقلابی بودن را اینگونه درک کنیم، درک درست‌تر و بهتری از آن به دست داده‌ایم و در واقع ظواهر امر ما را نفریفته است. علاوه بر این، شعر انقلابی شعری نیست که زمان‌بردار باشد؛ مثلا شعر «ناخدای استبداد با خدای آزادی» از اشعار انقلابی ماندگار فرخی‌یزدی است که در هر دوره و زمانی قابلیت خوانش دارد، بر عکس بسیاری از اشعار او که علیه مجلس و فلان درباری و بهمان وزیر سروده است؛ سروده‌ای که در حد یک شعار داغ و تاثیرگذار، تنها در همان مقطعی که سروده کاربرد داشته است.