گروه بین‌الملل: اجلاس سران گروه 20 به فرصتی برای احیای مناقشات گذشته کشورهای شرکت‌کننده تبدیل شده است. از روز جمعه تاکنون نه‌تنها رم، پایتخت ایتالیا و میزبان رهبران 20 اقتصاد برتر جهان، شاهد نخستین دیدار جو بایدن، رئیس‌جمهور در حال سقوط آمریکا با همتای فرانسوی‌اش امانوئل مکرون، پس از بحران روابط واشنگتن و پاریس متعاقب قرارداد نظامی اوکاس بوده که بدون هیچ دستاورد خاصی برای ۲ طرف انجام شد، بلکه رئیس‌جمهور ترکیه، رئیس‌جمهور تایوان و نخست‌وزیر استرالیا نیز از این فرصت برای مقاصد خاص نظامی خود بهره‌برداری کردند. 

این در حالی است که اجلاس گروه 20 در سال 2021 به خاطر حساسیت‌های اقلیمی و بحران همه‌گیری کرونا که بر وضعیت اقتصاد جهانی نیز اثر منفی گذاشته است به طور کلی به این ۳ موضوع حیاتی اختصاص داشت. 

در این اجلاس که نخستین اجلاس جی 20 پس از جهان‌گیری کرونا با حضور رهبران جهان بود، مقامات حاضر به همراه پرسنل بهداشتی عکس یادگاری انداختند. 

رهبران 19 کشور عضو گروه 20 به همراه رؤسای کمیسیون اتحادیه اروپایی و پارلمان اروپا و همچنین 6 کشور میهمان اجلاس امسال، طی روزهای شنبه و یکشنبه اخیر این امکان را داشتند تا علاوه بر نشست عمومی به میزبانی ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا، در نشست‌هایی با موضوعات اقتصاد جهانی، بهداشت جهانی و تغییرات اقلیمی نیز حضور پیدا کنند. 

بایدن در رم تلاش کرد در دیدار رودررو با مکرون تا حدی روابط دوجانبه را سر و سامان ببخشد اما اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا نگذاشت. او گفته‌های رئیس‌جمهور آمریکا درباره نحوه تعامل کشورش با فرانسه در غائله فسخ قرارداد ساخت زیردریایی‌های هسته‌ای را تکذیب کرد. جو بایدن در دیدار اخیر خود با مکرون در رم مدعی شده بود او گمان می‌کرده استرالیایی‌ها درباره فسخ قرارداد مزبور با فرانسه و عقد توافقنامه جایگزین موسوم به اوکاس با آمریکا و انگلیس به طرف‌شان در پاریس اطلاع‌رسانی کرده‌اند. موریسون اما در حاشیه اجلاس جی20 حرف‌های بایدن را نقض و تلویحا به این موضوع اشاره کرد که واشنگتن و کانبرا به اتفاق هم جایگزینی قرارداد 90 میلیارد دلاری برای ساخت زیردریایی‌های دیزل الکتریکی و هسته‌ای با فرانسه را از چشم پاریس مخفی نگاه داشته‌اند. او گفت: «ما اطلاعات دولت ایالات متحده را درباره وضعیت مذاکرات‌مان با دولت فرانسه به‌روز می‌کردیم. ما از نزدیک با آمریکا و بریتانیا برای به‌روز کردن داده‌ها کار می‌کردیم که در چه مباحث مختلفی با فرانسه هستیم». موریسون در عین حال با دفاع از تصمیم کانبرا برای خیانت به طرف فرانسوی و عقد قرارداد جایگزین با آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها، بار دیگر داغ دل مکرون را تازه کرد. این موضوع که از سوی پاریس به تحقیر توسط متحدانش تعبیر شد، ۲ ماه پیش به بحران در روابط خارجی این کشور با کانبرا، لندن و واشنگتن انجامید. 

از طرف دیگر تایوانی‌ها هم تلاش کردند از این آب گل‌آلود ماهی بگیرند. پس از آنکه تسای اینگ ون، رئیس‌جمهور تایوان چند روز قبل از آغاز اجلاس 20 از حضور نظامیان آمریکایی در این جزیره دفاع کرد، وزیر خارجه این کشور نیز در اقدامی بی‌سابقه، به دور اروپا سفر کرد. در همان حال که هیات چینی در غیاب شی جین پینگ، رئیس‌جمهور و با هدایت وانگ یی، وزیر خارجه این کشور در اجلاس جی۲۰ با هیات‌های اروپایی دیدار می‌کرد، جوزف وو، وزیر خارجه تایوان در بروکسل به سر می‌برد تا در نشستی با حضور مقامات ارشد اتحادیه اروپایی با موضوع دفاع نظامی و دیپلماتیک از تایوان شرکت کند.  حال احتمال آن می‌رود که اروپا به دلیل نشان دادن روابط نزدیک‌تر با تایوان، که چین ادعای حاکمیت بر آن را دارد، با عواقبی از سوی چین مواجه شود.  به گفته بانی گلاسر، مدیر برنامه آسیا در «صندوق مارشال» آمریکا، اکنون با سفرهای جوزف وو به چک، اسلواکی، لیتوانی و بلژیک، ممکن است چینی‌ها چنان عصبانی شوند که همانند ماجرای حمایت اروپا از جدایی‌طلبان اویغور، دست به تحریم نمایندگان پارلمان اتحادیه اروپایی بزنند. رجب طیب اردوغان اما مطمئنا مترصد‌ترین فرد برای بهره‌برداری جنگ‌افروزانه از اجلاس جی 20 بود. رئیس‌جمهوری ترکیه از یک ماه قبل اعلام کرده بود به رم می‌رود تا برای لشکرکشی مجدد به شمال سوریه، از رئیس‌جمهور آمریکا چراغ سبز بگیرد. 

او در حاشیه این اجلاس علاوه بر جو بایدن با بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس، آنگلا مرکل صدراعظم در حال خداحافظی آلمان، نارندرا مودی نخست‌وزیر هندوستان، مارک روته نخست‌وزیر هلند و آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد گفت‌وگوهای جداگانه‌ای انجام داد. 

با این حال مهم‌ترین برنامه او دیدار با رئیس‌جمهور سالخورده آمریکا بود، چرا که اردوغان این روزها در اوج بحران‌های داخلی، اقتصادی و سیاسی ترکیه بشدت به یک جنگ خارجی برای تغییر نگاه افکار عمومی نیاز دارد. او دیروز پیش از پرواز بایدن به گلاسکو به مدت یک ساعت با او گفت‌وگو کرد. 

آخرین دیدار ۲ طرف خرداد ماه در جریان اجلاس سازمان ناتو در بروکسل صورت گرفته بود. این در حالی است که کاخ سفید از قبل اعلام کرده بود برای این نشست با موضوعات بحث متعدد، بایدن تنها 20 دقیقه وقت دارد. 

به گزارش خبرگزاری آناتولی، پرونده‌های زیادی بین طرفین از جمله اخراج ترکیه از پروژه جنگنده «اف 35»، تحریم بخشی از صنعت نظامی ترکیه از سوی آمریکا، درخواست خرید جنگنده «اف 16» از سوی ترکیه، حضور نیروهای ترک در افغانستان تحت کنترل طالبان و بررسی حمله احتمالی ترکیه به شمال سوریه و روابط اقتصادی بین ۲ کشور وجود داشت. 

منابع نزدیک به دولت آنکارا مدعی شده‌اند ۲ طرف برای تشکیل سازوکاری به منظور تقویت مناسبات دوجانبه به توافق رسیده‌اند اما به طور مشخص به دستاورد خاصی جز رویکرد مشترک ترکیه و آمریکا به منظور افزایش حجم تجارت میان ۲ کشور اشاره نشده است. 

کاخ سفید در مقابل با صدور متن چکیده‌ای از گفت‌و‌گوهای بایدن و اردوغان اعلام کرد: «بایدن از نزدیک به ۲ دهه کمک ترکیه به ماموریت ناتو در افغانستان تقدیر کرد. ۲ رئیس‌جمهوری همچنین درباره فرآیند سیاسی در سوریه، اعطای کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، انتخابات لیبی، اوضاع در شرق مدیترانه و تلاش‌های دیپلماتیک در قفقاز جنوبی گفت‌وگو کردند».

رئیس‌جمهوری آمریکا، شراکت دفاعی واشنگتن با آنکارا را مورد تایید دوباره قرار داد و از اهمیت ترکیه به عنوان متحد ناتو یاد کرد اما در عین حال نسبت به خرید سامانه موشکی «اس ۴۰۰» روسیه توسط ترکیه ابراز نگرانی کرد و بر اهمیت نهادهای دموکراتیک قوی در ترکیه، احترام به حقوق بشر و حاکمیت قانون برای صلح و رفاه در این کشور تاکید ورزید. 

حال پرسش اینجاست: آیا بایدن با مطرح کردن موضوع شراکت دفاعی واشنگتن با آنکارا با ماجراجویی مجدد اردوغان در شمال شام و عراق اعلام موافقت کرده است یا مطرح کردن انتقاد از گرایش اردوغان به سوی شرکای شرقی، به منزله پاسخ منفی واشنگتن به آنکارا در این زمینه است؟ پاسخ بایدن هر چه بوده باشد، بعید است اردوغان از کارزار آتش‌افروزی پیرامون ترکیه برای نجات از بحران داخلی به عنوان آخرین راه نجات خود در رأس قدرت کوتاه بیاید.

***