گروه اقتصادی: وضعیت بحرانی اقتصاد ترکیه در آمارها و شاخص‌های مختلف اقتصادی از جمله نرخ لیر، تورم و بیکاری نمایان است. طبق گزارش روز گذشته رویترز، لیر ترکیه روز جمعه ۵/0 درصد تضعیف شد، زیرا سرمایه‌گذاران نگران نرخ‌های پایین‌تر و تورم بالاتر هستند.  در پی تکذیب خبر استعفای وزیر دارایی ترکیه و ادامه نگرانی‌های سرمایه‌گذاران از افزایش نرخ تورم، ارزش لیر ترکیه روز جمعه ۵/0‌درصد دیگر کاهش یافت. پول ترکیه تاکنون در سال جاری حدود 23‌درصد از ارزش خود را از دست داده است که عمدتاً به دلیل آنچه تحلیلگران آن را کاهش زودهنگام ارزش پول در مواجهه با تورم نزدیک به 20درصد می‌نامند، است. بانک مرکزی ترکیه از اواخر شهریور نرخ بهره سیاستی خود را در مجموع 300 واحد کاهش داده و ارزش لیر در برابر دلار به یکی از پایین‌ترین حدهای خود رسیده است.

بانک مرکزی ترکیه ۲۳ سپتامبر به‌ شکل غیرمنتظره‌ای نرخ بهره بانکی را در آن کشور با کاهش یک درصدی، به ۱۸درصد رساند. بسیاری از تحلیلگران کاهش نرخ بهره بانکی را تازه‌ترین نمونه دخالت‌های سیاسی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در سیاست‌گذاری‌های پولی آن کشور می‌دانند. اردوغان پیش‌تر خود را از دشمنان بهره بانکی توصیف کرده بود.  رئیس بانک مرکزی ترکیه طی یک ‌سال گذشته ۲ مرتبه تغییر کرده است اما به‌نظر می‌رسد هیچ‌یک از ۳ رئیس اخیر این نهاد، در اجرای خواسته‌های اردوغان در رابطه با کاهش نرخ بهره بانکی موفق نبوده‌اند.

«فخرالدین آلتون» مدیر ارتباطات ریاست جمهوری، گزارش روز جمعه روزنامه جمهوریت را مبنی بر اینکه «لطفی الوان» وزیر خزانه‌داری و دارایی پیشنهاد استعفای خود را به اردوغان ارائه کرده، تکذیب کرد. در همین رابطه، آلتون در حساب توئیتر خود نوشت: «لطفی الوان، وزیر خزانه‌داری و دارایی ما در حال انجام وظایف خود است. داستان‌های مطرح‌شده دروغ است». الوان عصر پنجشنبه در یک سخنرانی، نظر برخی تحلیلگران را مبنی بر اینکه دولت با تضعیف لیر ترکیه قصد حمایت از صادرات را دارد رد کرد. او گفت ترکیه سیاست نرخ ارز شناور دارد و بازار ارزش ارز را تعیین می‌کند. او تغییرات ارزش لیر را ناشی از تغییرات اقتصادی در جهان عنوان کرد.

به گزارش رویترز، معامله‌گران معتقدند گمانه‌زنی‌ها درباره استعفای وزیر دارایی ترکیه تأثیر چندانی بر فعالیت بازار ندارد، بلکه تثبیت ارزش دلار است که لیر را به پایین‌ترین نرخ تاریخ خود رسانده است به‌ طوری که در بازار رسمی هر دلار آمریکا هم‌اکنون(شامگاه دیروز) با 85/9 لیر ترکیه معاوضه می‌شود.

لیر ترکیه در سال جاری حدود ۲۳ درصد از ارزش خود را از دست داده است و تحلیلگران آن را نتیجه کاهش نرخ سود بانکی در مواجهه با تورم نزدیک به ۲۰ درصد می‌دانند؛ موضوعی که باعث افزایش نقدینگی در بازار و به‌ تبع آن افزایش تورم شده است.

سلطان-پرزیدنت نوعثمانی و اقتصاد ترکیه در بیماری و زوال با هم مسابقه گذاشته‌اند. طی هفته‌های گذشته، فقط گزارش‌های بانک جهانی و سازمان مونیز یا گزارش‌های نشریات اقتصادی معتبری چون فایننشال‌تایمز درباره افول اقتصاد ترکیه، کاهش رتبه اعتباری بین‌المللی آن و سقوط لیر نبوده که چشم‌انداز آتی این کشور را تیره و تار نشان داده،‌ بلکه اخبار جسته و گریخته‌ای که درباره وخامت سلامتی رجب طیب اردوغان همراه با تصاویر و مستندات بدحالی رئیس‌جمهور، هر از گاهی به بیرون درز می‌کند، پازل سقوط نظام شبه‌دیکتاتوری‌ای که او به محوریت خانواده‌اش و مرکزیت کاخ آک‌سارای آنکارا طی 2 دهه گذشته برپا ساخته را کامل‌تر می‌کند.

هفته گذشته بود که با سقوط ارزش لیر به پایین‌ترین نرخ تاریخ خود (هر دلار آمریکا نزیک به 10 لیر جدید)، شایعات درباره سرنوشت اردوغان از واقعیات پیشی گرفت و وایرال شدن ویدئویی که اردوغان را در حال آهسته و خسته راه رفتن نشان می‌داد، باعث شد هشتگ olmus (او درگذشت) از پنجشنبه گذشته (سوم نوامبر) در توئیتر ترکی  ترند شود. 

این به فاصله تنها چند روز از ترند شدن هشتگ استعفای رئیس‌جمهور ترکیه میان کاربران ترک‌زبان توئیتر بود. پلیس سایبری ترکیه اعلام کرد با ردگیری این ترندها به ۳۰ نفر رسیده که از طریق فضای مجازی و توئیتر به چنین شایعاتی دامن زده‌اند و آنان را دستگیر کرده است.

با این حال مستندات و گزارش‌های متعدد در این باره که از سال گذشته بتدریج انتشار یافته‌، موید آن است که به قول معروف «تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها».

بسیاری از کاربران عادی شبکه‌های اجتماعی که در حکم گزارشگر آماتور فضای مجازی هستند نیز با مقایسه زبان بدن و نحوه رفتار و گفتار رئیس‌جمهور 67 ساله ترکیه در یک سال اخیر، متوجه افت شدید جسمی او شده‌اند. از طرف دیگر صحبت کردن درباره بیماری اردوغان دیگر در رسانه‌ها و حتی در میان سیاستمداران و نمایندگان احزاب مخالف خط قرمز محسوب نمی‌شود.

در عالم واقعیت هم  مقایسه مستمر تصاویر و فیلم‌های منتشره از اردوغان ما را به این نتیجه می‌رساند که هر ماه نحیف‌تر می‌شود.

روزی نیست که شایعاتی درباره مشکل دمانس یا آلزایمر (فراموشی فزاینده)، مشکلات تنفسی، گیجی، تهوع و کاشت یک دستگاه دفیبریلاتور داخلی (دستگاه الکتروشوک) در بدن رئیس‌جمهور ترکیه یا تزریق مداوم مسکن قبل از رویدادهای عمومی به او در جامعه این کشور رد و بدل نشود. بر اساس این شایعات  تعداد پزشکان اطراف اردوغان از تعداد محافظان او بیشتر شده‌اند. 

همچنین مشهود است که اردوغان میزان تماس خود با رسانه‌ها بویژه مصاحبه‌ها یا کنفرانس‌های مطبوعاتی‌اش را کاهش داده است. البته می‌توان گفت اردوغان درست در روزهایی که برای مشخص کردن وضعیت بلاتکلیف ترکیه بین اردوگاه‌های شرق و غرب نیاز به کسب چراغ سبزهایی از واشنگتن و شخص جو بایدن دارد، کهولت و وخامت آشکار سلامت همتای آمریکایی‌اش، او را هم زیر ذره‌بین قرار داده و مدام مقایسه‌هایی در میان مردم میان این دو می‌شود که باعث دامنه‌دار‌تر شدن این باور در ترکیه می‌شود که اردوغان هم بشدت فرتوت است.

«حاکان اویگون» روزنامه‌نگار ترکیه‌ای نزدیک به «آک پارتی» به دنبال شایعات اخیر به نقل از منابعی در کاخ ریاست‌جمهوری آنکارا فاش کرد اردوغان اخیراً در همان محل کاخ، جراحی واریس داشته و نوع راه رفتنش ناشی از نقاهت بعد از عمل بوده است.

او توضیح داد: «این نوع عمل جراحی ساده و کم‌خطر بوده و فرد بیمار پس از یک روز از عمل می‌تواند کارهای خود را دنبال کند و دوره نقاهت طولانی ندارد».

«فخرالدین آلتون» رئیس مرکز ارتباطات نهاد ریاست‌جمهوری ترکیه نیز بعد از موج شایعاتی که به پیشواز مرگ شبه‌دیکتاتور این کشور رفته بودند، مجبور شد در بیانیه‌ای اعلام کند رئیس‌جمهور در وضعیت سلامتی قرار داشته و شایعات مطرح شده در این باره کذب است. 

با این حال شکی نیست هر دو واکنش رسانه‌ای مزبور به نوعی عقب‌نشینی حزب حاکم در مقابل یک واقعیت بزرگ و پنهان محسوب می‌شود که مثل کوه یخ کم‌کم ابعاد بزرگ خود را در  انظار عمومی آشکار می‌کند. از یک سو روزنامه‌نگار حقوق‌بگیر حزب حاکم، در تلاش برای تکذیب بیماری مهلک اردوغان با افشای مشکل سلامتی کوچک‌تر او– یعنی عمل واریس – خط قرمز صحبت کردن درباره بیماری پدرخوانده را زیر پا گذاشته و از طرف دیگر یکی از مهره‌های روابط عمومی کاخ آک سارای، با تکذیب همان مشکل کوچک فاش شده توسط حلقه نزدیکان دیکتاتور، عملا این موضوع را به افکار عمومی القا کرده که مساله اصلی بر سر اختلاف روایت حاکمیت از یک مساله است، نه وجود اصل مساله.

در ماه‌های اخیر منابعی از جناح‌های متخاصم داخل حزب عدالت و توسعه که بتازگی نوزدهمین سالگرد به قدرت رسیدن در ترکیه را به رهبری اردوغان جشن گرفته، به طور مستمر گراهایی به رسانه‌ها درباره احتمال کنار گذاشتن رئیس‌جمهور بیمار توسط اکثریت حزب می‌دهند.  

حدود یک ماه پیش بود که نشریه آمریکایی فارن‌پالیسی با استناد به مجموعه‌ای از تصاویر منتشر شده از اردوغان در کاخ آک سارای و همچنین اشاره‌هایی از منابع داخل حزب حاکم آک پارتی، گزارشی با این عنوان منتشر کرد: «اردوغان ممکن است بیمارتر از آن باشد که بتواند به هدایت ترکیه ادامه دهد».

فارن‌پالیسی در تلاش برای ریشه‌یابی بحران سیاسی حزب حاکم و شکست‌های انتخاباتی تحقیر‌آمیز اخیر بویژه در سطح شوراهای شهرهای بزرگ از جمله استانبول از 2 سال پیش به این طرف متوجه یک مشکل بنیادین در راس حزب شده است؛ رهبری که دیگر بخوبی گذشته نمی‌تواند تشکیلات را مدیریت کند.

این گزارش به نظرسنجی‌های منظمی استناد می‌کند که از زمان انتخابات شوراهای 2019 برگزار می‌شود و نشان می‌دهد به‌رغم تسلط حزب عدالت و توسعه بر نهادهای سیاسی و برافراشتن چتر سانسور بر رسانه‌های ترکیه، مقبولیت این حزب بشدت متزلزل است. ضمنا علاوه بر اینکه اردوغان اقبال خود را به وضوح در میان نسل جدید کشور از دست داده، نشانه‌های روزافزونی وجود دارد که ممکن است او حتی قادر به شرکت در کارزارهای فشرده انتخابات پارلمانی 2 سال آینده (۲۰۲۳) نباشد.

از آنجا که مهم‌ترین اصل برای نامزدی به عنوان مالک‌الرقاب حزب حاکم، تکیه بر تصورات اکثریت مردم از یک شخصیت است، حتی گسترش یافتن ذهنیت بیمار بودن اردوغان هم می‌تواند از او یک رهبر از پیش بازنده برای حزب عدالت و توسعه بسازد و این موضوع سران حاکم را به وحشت می‌اندازد. 

نخستین بار حدود 10  ماه پیش بود که ویدئویی از رئیس‌جمهور نه‌چندان مقتدر ترکیه دست به دست شد که هنگام بالا رفتن از پله‌ها به کمک همسر خود و دستیارش نیاز داشت. بعد در تصاویر دیگری مشخص شد او  هنگام راه رفتن در «آنیت‌قابیر» مقبره «مصطفی کمال آتاتورک» بنیان‌گذار ترکیه، خودش را به زحمت می‌کشد و در راه رفتن مشکل دارد و در ویدئویی که ماه جولای (6 ماه پیش) مورد توجه زیادی قرار گرفت، به نظر می‌رسید اردوغان طی خوش و بش تلویزیونی با اعضای حزب عدالت و توسعه، با حالت بی‌رمق و بریده بریده حرف می‌زند. 

در گزارش ماه گذشته «استیون کوک» در فارن‌پالیسی، این کارشناس امور خاورمیانه و آفریقا که اتفاقا زمانی درباره ظهور یک رهبر جدید در ترکیه به نام رجب طیب اردوغان پیش‌آگهی داد، نوشت که ستاره اقبال او حتی اگر واقعا بیماری مهلکی نداشته باشد، رو به افول است. کوک این احتمال را مطرح کرد  که یک فرد قدرتمند دیگر به جای اردوغان حکومت کند و نام‌هایی چون  «هاکان فیدان» معاون سازمان اطلاعات ملی، «حلوصی آکار» وزیر دفاع و «سلیمان سویلو» وزیر کشور ترکیه را از جمله نامزدهای احتمالی برای تصدی ریاست جمهوری مطرح کرد.

او با اتکا به نظرسنجی‌های فوق‌الذکر، سقوط جایگاه مردی را که زمانی چهره تابناک رونق و رفاه ترکیه بود، در نظر شهروندان بیش از شایعات درباره بیماری‌اش، به خاطر فقر و تورم نفس‌گیر در این کشور برشمرد.

واکنش اردوغان به مقاله فارن‌پالیسی، ترحم‌برانگیز بود. او ویدئویی را در کانال تلگرامش از بازی بسکتبال خود به اشتراک گذاشت که در آن با لباس شماره ۱۵ با درج «رجب طیب اردوغان» روی پیراهن به جای بازی کردن فقط کری می‌خواند؛ شمایی از همان کاری که این روزها بدان مشغول است. او ترکیه را در چندین جبهه خارجی منطقه‌ای و جهانی درگیر کرده بدون آنکه دیگر از توان و عملگرایی سال‌های پیش خبری باشد.

در نهایت گزارش هفته گذشته فایننشال‌تایمز، مهم‌ترین نشریه اقتصادی انگلیس و اروپا به منزله تیر خلاص به پیکر بیمار سلطان- پرزیدنت بود. این نشریه که در واقع تریبون  خاندان بانکدار روتشیلد، به عنوان پیشاهنگان سرمایه‌داری جهانی محسوب می‌شود با جمع‌بندی همه فاکتورهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ترکیه امروز چنین ظنی را مطرح کرد: «اقتصاد بیمار ترکیه، اردوغان را سرنگون خواهد کرد؟» این تعبیر زمانی حادتر می‌شود که بدانیم مهم‌ترین حامی حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان در 2 دهه گذشته، همین روتشیلدها و شبکه بانکداری تحت سیطره صهیونیسم جهانی بوده‌اند که حالا از مهره قدیمی‌شان در باند اخوانی‌های جدید دست‌پرورده لندن، سلب امید می‌کنند.