گروه سیاسی: به موازات تاکید مقامات عالی‌رتبه ایران بر لزوم تضمین طرف آمریکایی برای برقرار ماندن آینده برجام، جریان غربگرا همصدا با طرف آمریکایی، اقدامات و شروط ایران را مانع موفقیت مذاکرات آتی می‌داند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، با نزدیک شدن به زمان آغاز مجدد مذاکرات وین در 8 آذرماه تحرکات و رایزنی‌های دستگاه دیپلماسی و وزیر امور خارجه کشورمان نیز افزایش یافته است. تاکید جمهوری اسلامی بر 3 مولفه رفع یکباره تحریم‌ها، راستی‌آزمایی و دریافت تضمین برای عدم تکرار تجربه خروج دولت آمریکا از توافق هسته‌ای و درخواست تعجیل طرف اروپایی برای پذیرش تمام محدودیت‌های هسته‌ای و نظارتی، مهم‌ترین محور این جدال است. حسین امیرعبداللهیان که این روزها به علت ابتلا به کرونا در قرنطینه به سر می‌برد، پس از گفت‌وگوی تلفنی با همتایان روس و چینی خود، روز گذشته با وزرای خارجه آلمان و فرانسه نیز گفت‌وگو کرد. 

وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان در موضوع مذاکرات پیش رو در وین یادآور شد: آمریکا مقصر اصلی وضع موجود است. همچنین خروج آمریکا و بدعهدی ۳ کشور اروپایی بی‌اعتمادی را به شکل فزاینده‌ای افزایش داده است، لذا لغو کامل تحریم‌ها یک ضرورت است. وی همچنین ضرورت اجتناب طرف‌های اروپایی از صدور بیانیه‌ها و اظهارات تنش‌آفرین را یادآور شد. امیرعبداللهیان گفت: در مسیر مذاکرات و رسانه‌ای، استفاده از زبان زور و تهدید کمک‌کننده نیست و جمهوری اسلامی ایران خود را تسلیم فضاسازی‌های واهی نخواهد کرد. هرگونه اظهار نظر غیردقیق و مغایر با واقعیات می‌تواند تلاش‌های در حال انجام را به خطر اندازد. ماس هم با اشاره به اینکه آلمان بی‌اعتمادی ایران را درک می‌کند، تصریح کرد کشورش برای بازگرداندن آمریکا به برجام و همچنین به نتیجه رسیدن گفت‌وگوها تلاش خود را انجام خواهد داد. 

امیرعبداللهیان همچنین در گفت‌وگوی تلفنی با «ژان ایو لو‌‌دریان» همتای فرانسوی خود با اشاره به اینکه دولت جمهوری اسلامی ایران هم در روابط دوجانبه و هم در گفت‌وگو‌های هسته‌ای رویکردی عملگرایانه و نتیجه‌محور دارد، ابراز امیدواری کرد رایزنی‌های تهران و پاریس به پیشبرد عملی همکاری‌ها میان ۲ کشور منجر شود. وی ایران و فرانسه را دارای ظرفیت‌هایی بزرگ خواند و تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران برای گسترش همه‌جانبه روابط بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک آمادگی دارد و می‌توان مناسبات را در حوزه‌های مختلف بیش از پیش گسترش داد. در همین چارچوب طرفین با اشاره به ۲ بار تماس روسای‌جمهور ایران و فرانسه و همچنین گفت‌وگوی امیرعبداللهیان و مکرون در حاشیه نشست بغداد و نیز دیدار حضوری اخیر وزرای خارجه 2 کشور، درباره مناسبات دوجانبه و فرصت همکاری‌ها بحث و تبادل نظر کردند. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین با یادآوری مسؤولیت آمریکا در بروز وضعیت کنونی برجام و نقش سکوت ۳ کشور اروپایی در زیاده‌خواهی آمریکا، تصریح کرد ایران خواستار دستیابی به یک توافق خوب است اما این امر لازمه‌هایی دارد، از جمله بازگشت طرف‌های مقابل به تعهدات کامل خود و لغو موثر تحریم‌ها. امیرعبداللهیان با اشاره به تحریم‌های تازه آمریکا علیه ایران، این اقدام را تاییدی بر تداوم بی‌اعتمادی جمهوری اسلامی به آمریکا خواند و بر لزوم ارائه تضمین و انجام راستی‌آزمایی موثر تأکید کرد. وزیر امور خارجه کشورمان برنامه دفاعی ایران را حق حاکمیتی هر کشوری دانست و افزود: بی‌اعتنا به رفتار غیرسازنده تحریمی آمریکا به افزایش توان دفاعی کشورمان با قدرت ادامه می‌دهیم. امیرعبداللهیان با اشاره به جدیت جمهوری اسلامی در مذاکرات و آمادگی در رسیدن فوری به توافق خوب، با اشاره به اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید از سیاسی‌کاری اجتناب کند، بر ادامه همکاری فنی ایران با این نهاد تأکید کرد. وزیر خارجه فرانسه نیز در این تماس با بیان اینکه پاریس از بازگشت همه طرف‌ها به برجام حمایت می‌کند و هر آنچه در توان داشته باشد در این راستا انجام می‌دهد، ابراز امیدواری کرد گفت‌وگوهای پیش رو در وین با پیشرفتی سریع همراه شود. 

اما در کنار گفت‌وگوهای وزیر امور خارجه با همتایان شرقی و غربی خود، علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز که قرار است برای رایزنی‌های سیاسی به اروپا سفر کند، در توئیتی نوشت: در ادامه رایزنی با همکاران خود در دیگر کشورها، در روزهای آینده با چند همتای اروپایی ملاقات خواهم کرد. وی افزود: تبادل نظر درباره موضوعات دوجانبه و منطقه و نیز گفت‌وگوهای آتی در دستور کار است. باقری تاکید کرد: ما از هیچ کوششی برای پیشبرد منافع ملی خود از جمله لغو تحریم‌های غیرقانونی فروگذار نخواهیم کرد. لازم به ذکر است معاون سیاسی وزیر امور خارجه قرار است از پایتخت کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس و چند کشور اروپایی دیگر از جمله اسپانیا دیدار کند. 

 

* تکرار ادعاهای آمریکا از تریبون اصلاحات

اما همزمان با نزدیک شدن به موعد از سرگیری مذاکرات وین در دولت سیزدهم، اصلاح‌طلبان و جبهه غربگرایان داخلی تمام اهتمام خود را معطوف به هجمه به مواضع اصولی برای بازگشت به برجام کرده‌اند. برای نمونه «جبهه اصلاحات ایران‌» روز دوشنبه با انتشار بیانیه‌ای نه تنها در نقش تریبون داخلی دولت آمریکا انجام وظیفه کرد که با طرح ادعاهایی مضحک وضعیت امروز پرونده هسته‌ای و خسارات ناشی از سیاست خارجی غیرمعقول دولت دوازدهم را نیز به دولت جدید منتسب کرد. در بخشی از این بیانیه در حالی چنین گفته شده که «تحریم‌های بین‌المللی و فلج‌ شدن اقتصاد کشور، تنها نشان‌دهنده ناتوانی مسؤولان برای اتخاذ تدابیر خردمندانه سیاسی و دیپلماتیک برای نیل به اهداف راهبردی کشور و اعتمادسازی بین‌المللی است که منجر به پیشرفت و توسعه ملی، قدرت نظامی و توسعه صلح‌آمیز هسته‌ای خواهد شد»، که تا کمتر از 100 روز پیش دولت حسن روحانی به عنوان دولت مورد حمایت اصلاح‌طلبان نه تنها حاضر به پذیرش مسؤولیت خود در افزایش تحریم‌ها به رغم انعقاد برجام و پذیرش محدودیت‌های حداکثری نشده بود که حتی در جواب اعتراضات نسبت به شرایط عمومی کشور نیز آدرس کاخ سفید را برای ارجاع شکایات به مردم می‌داد. در بندهای دیگر این بیانیه البته اصلاح‌طلبان پا را فراتر گذاشته و ادعاهای طرف غربی را درباره توانمندی‌های نظامی کشورمان تکرار کرده و نوشته‌اند: «تظاهر به نظامی‌گری و تهدید کشورهای دیگر در منطقه، مهم‌ترین ابزاری است که می‌تواند سایر کشورها را با دشمنان ایران همراه کند و آنان را در تشدید تهدیدهای امنیت ملی و کاهش فرصت‌های قدرت ملی ایران موفق کند». این ادعاها البته در شرایطی مطرح می‌شود که انتشار تصاویر اقدام مقتدرانه نیروی دریایی سپاه پاسداران در مقابله با دزدی دریایی آمریکا با عصبانیت و تمسخر چهره‌های شناخته شده اصلاح‌طلب روبه‌رو شده بود. اما در کنار بیانیه مذکور، جراید اصلاح‌طلب نیز تلاش کردند با حمله به موضع کشورمان برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای، فضا را برای فراموش کردن عامل شکل‌گیری موقعیت فعلی هموار کنند و از لزوم تنش‌زدایی(!) طرف ایرانی برای اثبات حسن‌نیت کشورمان در مذاکرات سخن بگویند. ادعای مضحکی که البته قرینه آن در سال‌های پایانی دولت روحانی نیز بارها تکرار شده بود و همواره دولتمردان وقت و اصلاح‌طلبان دستاورد برجام را پیروزی اخلاقی ایران و رسوایی دولت آمریکا ذکر می‌کردند. در همین زمینه روزنامه شرق در بخشی از سرمقاله روز گذشته خود نوشت: «پیشنهاد نگارنده به جناب رئیس‌جمهور، پیگیری «مجدانه و عملی» بازگشت به راهبرد «اعتمادسازی» در سیاست خارجی است؛ نه در کلام، بلکه با برداشتن گام‌های عملی. تحقق این مهم در گرو درک درست دستگاه سیاست خارجی از مناسبات بین‌المللی بر اساس منافع متقابل است». روزنامه اعتماد هم در یادداشتی با عنوان «برجام و ضمانت آمریکا» اساسا با محق دانستن واشنگتن و دولت آمریکا برای خروج آنی از برجام توپ را در زمین ایران انداخت و تضمین تعهد آمریکا برای عدم خروج از توافقاتش را نیازمند کوشش ایران با تامین منافع و رضایت آمریکا دانست و نوشت: «هر توافقی که در مراحل بعد از امضای آن، منافع یکی از ۲ طرف را تامین نکند، معمولا از سوی طرفی که خود را در موقعیت برتر احساس کند، لغو یا به شکل دیگری مختل می‌شود و تضمین‌های مرسوم هم مانع آن نخواهند شد. بنابراین اگر جمهوری اسلامی خواهان تضمین بقای برجام پس از دولت بایدن است، قاعدتا باید در جهت کشف منافع مشترک با آمریکا بکوشد و آنها را در درون یا بیرون برجام دنبال کند. چنین سیاستی نه ‌تنها سبب استحکام برجام می‌شود، بلکه خروج رئیس‌جمهور آینده آمریکا از آن را به امری غیرممکن تبدیل می‌کند».

 

* عملیات روانی غربگرایان در آستانه مذاکرات

این سطح از همصدایی میان اصلاح‌طلبان و طرف آمریکایی و تلاش برای مقصر جلوه دادن کشورمان در شرایطی است که تجربه 8 ساله دولت سابق کماکان در مقابل دیدگان ملت ایران است. از همین رو محکوم کردن پیشنهاد حداقلی ایران برای تضمین درباره آینده تعهدات آمریکا یادآور مواجهه محمدجواد ظریف با پیش‌بینی‌های منتقدان سیاست خارجی دولت روحانی درباره آینده برجام است؛ جایی که نشست بررسی برجام در شورای راهبردی روابط خارجی با حضور تعدادی از اساتید روابط بین‌الملل برگزار شد و وزیر سابق امور خارجه ضمن مردود دانستن امکان خروج دولت آمریکا از برجام، چنین خروجی را بلااثر دانست. 

با مجموعه این تفاسیر شروع دور جدید مذاکرات فارغ از عملیات روانی غربگرایان در داخل کشور نیازمند تغییر رویه به موازات تغییر دولت کشورمان است. تکرار استراتژی «هر توافقی بهتر از عدم توافق است» که اصلاح‌طلبان در دولت سابق پیگیر آن بودند یقینا به تکرار شرایطی همانند وضعیت دولت روحانی منتهی خواهد شد. افزایش بازدارندگی هسته‌ای کشور از سال گذشته در سایه قانون «اقدام راهبردی برای رفع تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» مصوب مجلس شورای اسلامی و تقویت سناریوهای خنثی‌سازی تحریم‌ها از یک سو و فقدان پلن B از سوی طرف غربی باعث شده آمریکا بیشترین عجله را برای احیای برجام داشته باشد. در چنین فضایی رویکرد «مذاکره برای مذاکره» و عقب‌نشینی از شروطی که رهبر حکیم انقلاب برای بازگشت ایران به تعهداتش مطرح کرده‌اند، تجربه‌ای کمیک از تراژدی سال‌های نه چندان دور خواهد بود.