مصطفی خدابخشی: در روزهای گذشته خبری به نقل از دکتر محمدرضا صادقی، رئیس مرکز و پژوهشگاه درمان ناباروری ابن‌سینا مبنی بر وجود ۴ میلیون زوج نابارور در رسانه‌های کشور منتشر شد. با توجه به آمار، هم‌اکنون 26 میلیون زوج در کشور وجود دارند که براساس برآوردها، 15 درصد این زوجین که در دوره باروری و در سنین 25 تا 40 سال قرار دارند از مشکل ناباروری رنج می‌برند. با توجه به ضرورت امر، دولت سیزدهم به این مهم توجه ویژه‌ای داشته و در حوزه بیمه خدمات درمان نازایی و ناباروری برنامه‌هایی را در دستور کار دارد به طوری که چندی پیش حجت‌الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد خدمات درمان نازایی و ناباروری هم تحت پوشش بیمه پایه قرار گرفت. وی گفته بود: «درمان ناباروری و نازایی یکی از پرهزینه‌ترین اقلام درمانی در کشور و مطالبه خیلی از خانواده‌هاست که اکنون هزینه‌های درمان این خدمات هم زیر پوشش خدمات بیمه پایه قرار گرفت و وزارت بهداشت مکلف شد استاندارد‌های درمانی آن را برای اجرا تهیه کند و مراکز درمانی دولتی و غیردولتی هم باید طوری مدیریت کنند که مخارج و هزینه‌های این نوع خدمات برای خودشان هم کاهش یابد».

با توجه به اینکه قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده چندی پیش از سوی رئیس مجلس به دولت ابلاغ شد و بخشی از این قانون به مقوله ناباروری اختصاص یافته است به منظور تشریح پیش‌بینی‌‌های قانونی در این بخش گفت‌وگویی را با امیرحسین بانکی‌پور، رئیس کمیسیون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مجلس ترتیب دادیم.

***

* آقای بانکی‌پور! خبری در زمینه تعداد زوج‌های نابارور در کشور منتشر شد مبنی بر اینکه در ایران 4 میلیون زوج نابارور وجود دارد؛ آیا این آمار صحیح است؟

بر اساس آخرین آماری که به بنده ارائه شده بود این رقم ۳ میلیون و 200 هزار زوج بود اما این احتمال وجود دارد تعداد زوجین نابارور از این رقم نیز بیشتر باشد. به هر صورت این آمار، رقم بالایی است و باید برای رفع آن چاره‌اندیشی‌های لازم صورت گیرد، چرا که فرزندآوری این تعداد خانواده می‌تواند بسیاری از مشکلات جمعیتی کشور را رفع کند. بر اساس تحلیل‌های صورت‌گرفته، برخی خانواده‌ها که با مقوله ناباروری رو‌به‌رو شده‌اند علاقه‌مند به داشتن بیش از ۲ فرزند هستند. 

 

* به نظر شما با حذف عوامل ناباروری در این خانواده‌ها چه میزان می‌توان نیاز جمعیتی کشور را رفع کرد؟

طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده در صورتی که 20 درصد از این جمعیت به صورت سالانه فرزندآوری داشته باشند، میزان متولدان در سال بیش از 500 هزار تولد افزایش خواهد یافت. این تعداد خانواده یک ظرفیت بزرگ در حوزه افزایش جمعیت به حساب می‌آیند، لذا ضروری است با ایجاد بسترهای لازم در حوزه درمانی موانع موجود را برطرف کرده و ضمن رفع نیاز جمعیتی کشور، خانواده‌ها را از مشکلات و پیامدهای اجتماعی ناشی از ناباروری و نداشتن فرزند دور کرد. خانواده‌هایی که نمی‌توانند فرزندی داشته باشند با مشکلاتی رو‌به‌رو هستند ولی وقتی بستر برای رفع این مشکل مهیا باشد آرامش به این خانواده‌ها بازمی‌گردد و خانواده به نقش و جایگاه واقعی خود در جامعه می‌پردازد. 

 

* شما تلاش زیادی برای قانون‌گذاری در حوزه جوانی جمعیت انجام دادید؛ به نظر می‌رسد این آمار بالا در ناباروری سد بزرگی در اجرایی شدن این قانون باشد. 

ما در قانون در این زمینه پیش‌بینی‌‌های لازم را داشته‌ایم و ۷ الی ۸ بند به منظور پوشش‌ موضوع ناباروری در نظر گرفته شده است. یقینا با توجه به این بندهای قانونی و اجرایی شدن آنها بخش عمده‌ای از موانع موجود از بین خواهد رفت. 

 

*  به نظر می‌رسد استفاده از ظرفیت‌های بیمه‌ای در این حوزه بسیار مؤثر باشد. 

بله! به نکته درستی اشاره کردید. این خانواده‌ها باید بیمه شوند. از سوی دیگر مراکز ناباروری باید توسعه یابند به نحوی که در هر استان یک مرکز سطح 3 ایجاد و در هر دانشگاه علوم‌پزشکی یک مرکز سطح 2 مستقر شود. همچنین تجهیز مراکز ناباروری موجود می‌تواند بخشی از نیازهای این حوزه را رفع کند. لازم می‌دانم به این نکته نیز اشاره کنم که ما در مقوله حل معضل ناباروری جمعیت به طب سنتی نیز توجه کرده‌ایم و از ظرفیت‌های موجود در این بخش نیز بهره خواهیم برد. 

 

* آقای بانکی‌پور! در حوزه بیمه‌ای نوع پوشش‌دهی‌ها چگونه خواهد بود و چه ارقامی در این زمینه در نظر گرفته شده است؟

براساس برآوردهای صورت گرفته، بودجه این بخش 1400 میلیارد تومان تخمین ‌زده شده است که می‌تواند پاسخگوی هزینه‌ها در این بخش باشد. براساس قانون، این پیش‌بینی صورت گرفته است که 90 درصد پرداخت هزینه ناباروری از سوی دولت تامین و 10 درصد باقیمانده از سوی زوجین پرداخت شود. بخش عمده‌ای از مشکل زوجین در درمان ناباروری با تدبیری که قانون‌گذار لحاظ کرده از بین خواهد رفت و دیگر هزینه‌های سنگین این نوع درمان مانعی برای خانواده‌ها به حساب نمی‌آید. 

در این زمینه باید گفت در برنامه ششم آمده بود که دولت موظف است برای فرزندآوری، سیاست‌های جمعیتی و ناباروری بودجه سالانه اختصاص دهد اما متاسفانه دولت‌های یازدهم و دوازدهم این کار را نکردند ولی حالا ما در این زمینه قانون داریم و دولت باید در این زمینه اقداماتی مبتنی بر قانون داشته باشد. سال گذشته در مجلس پیگیری‌های لازم را به انجام رساندیم تا بودجه لازم طرح در قانون لحاظ شود. 

 

* آیا در این زمینه همه بیمه‌ها ورود خواهند کرد یا به صورت گزینشی تعداد خاصی از بیمه‌ها اقدام به پوشش‌دهی درمان ناباروری می‌کنند؟

قانونگذار به صورت جزئی وارد موضوع نشده و این موضوع را به شورای عالی بیمه واگذار کرده است. هر تصمیمی که شورای عالی بیمه در این زمینه بگیرد قابلیت اجرا خواهد داشت و بیمه‌ها باید نسبت به آن متعهدانه عمل کنند. 

 

* طبق بررسی‌های انجام شده بیشتر مراکز درمانی ناباروری در بخش‌های خصوصی فعالیت دارند به همین دلیل هزینه‌های سنگینی به خانواده‌ها تحمیل می‌شود؛ آیا برنامه‌ای وجود دارد که در بخش دولتی نیز چنین اقدامی شود؟

همان‌طور که پیش‌تر گفتم برنامه‌ریزی شده است تا از ظرفیت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی استفاده شود و حداقل در هر استان یک مرکز دولتی در این بخش وجود داشته باشد. قانونگذار تلاش کرده خلأ‌های موجود را پوشش‌ دهد تا خانواده‌ها با کمترین مشکل در این حوزه رو‌به‌رو باشند. 

 

*  آیا قانونگذار در حوزه پیشگیری نیز تصمیماتی را اتخاذ کرده است؟

ما باید قبول کنیم که در حوزه زوج‌های نابارور عددی بالاتر از حد استانداردهای جهانی داریم و این یک هشدار است، لذا تبیین دستور راهنمای بالینی پیشگیری و تشخیص درمان ناباروری با ادغام در شبکه بهداشت یک ضرورت است که قانونگذار در این زمینه ورود کرده است. ما در شرایط حاضر به این موضوع نیاز داریم که ناباروری خیلی زود شناسایی شود و قبل از وقوع ناباروری بتوانیم جلوی آن را بگیریم. باید به این نکته تاکید شود که ما برای حل معضل ناباروری راهکارهای متعددی را در نظر گرفته‌ایم، از جمله آنکه در حوزه پدافند غیرعامل به موضوع مواد و فرآورده‌های وارداتی تراریخته موثر در ناباروری ورود کرده‌ایم. اگر آزمایش‌های صورت گرفته از سوی منابع ذی‌ربط تایید کند که مواد وارداتی موثر در ناباروری هستند اجازه ورود و توزیع به آنها داده نخواهد شد. 

همچنین حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان تولید‌کننده اقلام و تجهیزات درمان ناباروری، اختصاص 5 درصد از اعتبارات توسعه‌ای علوم و فناوری‌های نو به تحقیقات بنیادی و تجاری‌سازی درمان ناباروری، اختصاص 5 درصد از تسهیلات حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی به شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه، اختصاص 10 درصد از بودجه طرح‌های نوآورانه جهاد دانشگاهی به طرح‌های درمان ناباروری و زایمان طبیعی، برطرف شدن کمبود نیروی متخصص با افزایش ظرفیت پذیرش دستیار تخصصی ناباروری ظرف مدت 5 سال، برگزاری دوره تخصصی آموزشی با محتوای درمان ناباروری و ارجاعات مربوط برای متخصصان زنان و مامایی، استقرار متخصصان تب سنتی در مراکز ناباروری از جمله مواردی است که ما در قانون به منظور رفع معضل ناباروری پیش‌بینی کرده‌ایم. 

 

*  به موضوع پدافند غیرعامل اشاره کردید؛ در این زمینه چگونه عمل می‌شود و سازمان پدافند غیرعامل در این بخش چه وظیفه‌ای دارد؟

در قانون اینچنین آمده است که رعایت ضوابط ابلاغی سازمان پدافند غیرعامل از سوی دستگاه‌های اجرایی پس از اعلام نتیجه آزمایش مواد و فرآورده‌های غذایی وارداتی و محصولات تراریخته، موارد حمله زیستی آلاینده‌های محیطی و عوامل شیمیایی تشعشات و آلودگی امواج نسبت به اختلالات باروری که توسط مراجع ذی‌ربط اعلام شده، الزامی است لذا در این زمینه ابتدا باید مراجع رسمی تاییدیه‌های لازم را ارائه دهند و بعد از آن پدافند غیرعامل نسبت به رفع آن اقدام کند.