گروه سیاسی: نشست گفت‌‌وگوی امنیت منطقه‌‌‌ای در دهلی‌‌‌نو با وجود غایبان بزرگی همچون چین و پاکستان، در سطح بالایی برگزار شد. این نشست، سومین دور نشست‌‌‌های امنیتی پیرامون افغانستان بود که ادوار پیشین آن به میزبانی تهران برگزار شده بود. در بیانیه پایانی، شرکت‌‌‌کنندگان بر تشکیل دولت فراگیر و اینکه خاک افغانستان نباید به پناهگاه و مکانی برای آموزش، برنامه‌ریزی یا هر گونه اقدامات تروریستی تبدیل شود، تاکید کردند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، سومین نشست گفت‌وگوی امنیت منطقه‌ای روز گذشته در پایتخت هندوستان، دهلی‌‌‌نو، به ریاست آجیت دوال، مشاور امنیت ملی هند و با حضور مشاوران امنیت ملی و دبیران شوراهای امنیت ایران، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان برگزار شد. لازم به ذکر است چین و پاکستان از غایبان این نشست بودند. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در این نشست شرکت کرد و به سخنرانی پرداخت. 

طبق اعلام پایگاه اینترنتی وزارت خارجه هند، شرکت‌کنندگان درباره وضعیت در حال تحول در افغانستان بویژه وضعیت امنیتی و پیامدهای منطقه‌ای و جهانی آن گفت‌وگو کردند. حاضران به وضعیت سیاسی کنونی افغانستان و تهدیدات ناشی از تروریسم، افراط‌گرایی و قاچاق مواد مخدر و نیز نیاز به کمک‌های بشردوستانه توجه ویژه داشتند. بر اساس بیانیه منتشر شده از نشست دیروز، شرکت‌کنندگان ضمن تاکید بر احترام به حاکمیت، وحدت و تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی افغانستان، حمایت قوی از یک افغانستان امن و باثبات را تکرار کردند. آنان همچنین با محکوم کردن تمام فعالیت‌‌‌های تروریستی به این مساله اشاره کردند که خاک افغانستان نباید برای پناه‌‌‌ دادن، آموزش، برنامه‌‌‌ریزی یا تامین مالی هر گونه اقدامات تروریستی مورد استفاده قرار گیرد. 8 کشور شرکت‌‌‌کننده خواستار همکاری جمعی علیه تهدید رادیکالیسم، افراط‌گرایی، جدایی‌طلبی و قاچاق مواد مخدر در منطقه شدند. یکی ‌‌‌دیگر از مسائل مورد تاکید توسط شرکت‌‌‌کنندگان که اهمیت بسیار بالایی داشت، ضرورت تشکیل یک حکومت باز و فراگیر که نماینده خواست همه مردم افغانستان و دارای نمایندگی از همه اقشار جامعه از جمله نیروهای عمده قومی- سیاسی در این کشور باشد، بود. شرکت‌کنندگان در این نشست همچنین افزودند شمول همه اقشار جامعه در ساختار اداری و سیاسی برای موفقیت‌آمیز بودن روند آشتی ملی در کشور ضروری است. آنان همچنین نسبت به وخامت اوضاع اجتماعی- اقتصادی و حقوق بشر در افغانستان ابراز نگرانی کردند و ضرورت ارائه کمک‌های بشردوستانه فوری به مردم افغانستان را مورد تاکید قرار دادند. 

در پایان نشست، شرکت‌کنندگان علاوه بر تشکر از هند به خاطر برگزاری سومین گفت‌وگوی امنیتی منطقه‌ای درباره افغانستان، توافق کردند دور بعدی نشست سال ۲۰۲۲ برگزار شود. 

 

* رفتار فریبکارانه آمریکا در موضوع صلح در افغانستان

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی طی سخنانی در این نشست با اشاره به ۲ نشست قبلی در تهران اظهار داشت: ما در نشست‌های تهران موضوعات متعددی را در رابطه با افغانستان مورد بحث و بررسی قرار دادیم؛ از مقابله با خطر تروریسم گرفته تا کمک به توسعه این کشور و زیان‌هایی که کشورهای غربی و در رأس همه‌ آنها آمریکا به افغانستان وارد کردند. همگان توافق داشتیم که صلح، امنیت و رفاه در این کشور به سود کشورهای منطقه و حاضران در نشست است. وی به آثار و تبعات اشغال افغانستان توسط آمریکا اشاره کرد و گفت: ۲۰ سال پیش آمریکا کشور افغانستان را به بهانه مقابله با طالبان و القاعده و با ادعای مبارزه با تروریسم اشغال کرد و گفت که می‌خواهم از افغانستان کشوری الگو و الهام‌بخش درست کنم اما به جای ارائه‌ الگوی موفق و الهام‌بخش، تمام مؤلفه‌ها در این کشور بحران‌زده منفی‌تر از گذشته شد. دبیر شورای عالی امنیت ملی ادامه داد: دولت‌سازی و ملت‌سازی مورد ادعای آمریکا به گل نشست و حتی در ابتدایی‌ترین وظیفه این کشور یعنی تاسیس ارتش و سیستم امنیتی ناکارآمدتر از سایر بخش‌ها بودند. امروز افغانستان با کوهی از مشکلات مواجه است که عبور دادن آن به ساحل نجات وظیفه همه ما است. شمخانی یادآورشد: ما همواره تأکید کرده و می‌کنیم که صلح خواست همگانی مردم و اقوام افغانستان است ولی نکته‌ مهم که باید توجه همگی را به آن جلب کرد، آن است که آمریکا حتی در موضوع صلح در افغانستان نیز فریبکارانه رفتار کرد و با وجود تظاهر به ایجاد صلح در افغانستان، هیچ برنامه‌ای برای این کار نداشت و تنها هدف این کشور رهایی از مهلکه‌ای بود که خود ساخته بود. وی بیان کرد: به همین خاطر، هر روند و فرمتی را که آمریکا به نام صلح و گفت‌وگو درباره‌ افغانستان ایجاد کرد، جمهوری اسلامی ایران در آن شرکت نکرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی اضافه کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره در توصیه‌های مشفقانه و دوستانه‌ خود به همه‌ طرف‌ها در افغانستان، چنین امر مهمی را مورد اشاره قرار داده و باز هم در این اجتماع مهم تأکید می‌کنیم تنها راه نجات افغانستان تشکیل یک دولت فراگیر ملی با مشارکت همه‌ اقوام است و در این راه از هیچ کوششی به نفع دولت و ملت افغانستان دریغ نخواهیم کرد. شمخانی با بیان این نکته که ما اکنون در افغانستان با تهدیدی مواجه هستیم که می‌تواند بخشی از طرح و برنامه‌ اشغالگران برای منطقه و پیشبرد اهداف‌شان باشد، اظهار داشت: این تهدید ناشی از حضور، رشد و توسعه‌ داعش و گروه‌های تروریستی تکفیری از یک سو و خطر بروز جنگ فرقه‌ای در افغانستان از سوی دیگر است. این موضوع، همه‌ ما را چه همسایه و چه غیرهمسایه در منطقه دچار مشکل خواهد کرد. وی با بیان اینکه در این چارچوب ما ۳ نگرانی مهم داریم که نیاز است با همکاری یکدیگر برای آن تدبیری بیندیشیم، گفت: نخست دخالت برخی کشورها در انتقال عناصر تکفیری تروریست به داخل افغانستان است که از گذشته شواهدی برای آن وجود داشت و اکنون نیز اطلاعات سرویس‌های اطلاعاتی حاکی از تداوم آن است و بر دامنه‎ نگرانی می‌افزاید. دبیر شورای عالی امنیت ملی گسترش فقر و بحران انسانی را دومین موضوع نگرانی جمهوری اسلامی ایران برشمرد و افزود: برنامه‌ریزی برای معالجه این معضل از یک طرف وظیفه انسانی همه‌ ما است تا آلام مردم مقداری التیام یابد و از سوی دیگر، عدم توجه به آن زمینه‌ مناسبی برای سربازگیری گروه‌های تروریستی فراهم می‌کند و زمینه‌ساز بسیاری از اقدامات ضدامنیتی خواهد بود. به گفته وی، برای مردمی که از تامین مایحتاج اولیه‌ زندگی محروم هستند، میزان پرداخت مالی تروریست‌ها وسوسه‌برانگیز است و در این صورت، هزینه‌ زیادی بر ملت افغانستان و همه‌ کشورهای منطقه، بویژه همسایگان، تحمیل خواهد شد. شمخانی در پایان بر ضرورت تشکیل دبیرخانه‌ای دائمی برای این سازوکار به منظور پیگیری مداوم مصوبات تأکید کرد و گفت: جمهوری اسلامی اعلام آمادگی می‌کند با همکاری بقیه‌ اعضا چنین دبیرخانه‌ای را در تهران ایجاد کند. وی افزود:‌ در همین چارچوب، تعیین میزبان بعدی نشست را ضروری می‌دانیم اما اگر کشوری فعلا امکان پذیرش را نداشته باشد، ایران برای برگزاری نشست بعدی اعلام آمادگی می‌کند. 

پس از برگزاری نشست، نمایندگان کشورهای شرکت‌کننده با «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند دیدار و گفت‌وگو کردند. شمخانی همچنین با مودی به صورت دوجانبه به دیدار و گفت‌وگو پرداخت. وی با اشاره به لزوم تحقق اهداف رهبران ۲ کشور ایران و هند در روابط دوجانبه، بر اهمیت چابهار در روابط منطقه‌ای و مسیر ترانزیتی شمال- جنوب تأکید کرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه واقعیت میدانی افغانستان بعد از ۲۰ سال اشغال به دست آمریکا تصویری کاملا تلخ و سیاه است و مصایب مردم افغانستان، اوضاع منطقه را پیچیده کرده، بر لزوم حل و فصل این مساله در چارچوب نشست امنیت منطقه‌ای تاکید کرد. نخست‌وزیر هند نیز در این دیدار، ضمن تشکر از حضور هیأت‌ها در شرایط کرونایی، با ابراز نگرانی از اوضاع افغانستان، بر کار دسته‌جمعی و همفکری در این رابطه تأکید کرد. وی تروریسم را درد مشترک همه منطقه عنوان و ابراز امیدواری کرد هر چه زودتر با حجت‌‌‌الاسلام والمسلمین رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان دیدار کند. 

 

* دستاوردهای نشست دهلی‌نو

نشست و گفت‌وگوی امنیت منطقه‌‌‌ای به میزبانی دهلی‌نو در شرایطی خاص برگزار شد. از جمله دلایل این امر باید گفت اولا هند در ابتکارات دیپلماتیک چندجانبه درباره‌‌‌ افغانستان از ابتدا غایب بود. ثانیا کشورهای مهم و تاثیرگذاری همچون چین و پاکستان دعوت دهلی‌نو برای حضور در این نشست امنیتی را اجابت نکردند. علت نبود پاکستان در این نشست که از پیش مشخص بود و باید آن را در چارچوب رقابت با هند دید. بر اساس برخی گمانه‌‌‌زنی‌‌‌ها، چین نیز برای ملاحظه‌‌‌ پاکستان در این نشست شرکت نکرد، هر چند چینی‌ها اعلام آمادگی کردند با دهلی‌نو در این باره همکاری داشته باشند. با وجود این مسائل اما این نشست در سطح بالایی برگزار شد و حتی مورد استقبال مقامات طالبان نیز قرار گرفت. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه با استقبال از نشست امنیتی هند درباره وضعیت افغانستان، از کشورهای شرکت‌کننده و دیگر کشورها خواست «امارت اسلامی» را به رسمیت بشناسند. 

مساله‌‌‌ تشکیل دولت فراگیر در افغانستان که مورد تاکید شرکت‌‌‌کنندگان نیز قرار گرفت را می‌‌‌توان از اصلی‌‌‌ترین دستاوردهای این نشست امنیتی در نظر گرفت. با ابتکارات متنوع از سوی کشورهای همسایه افغانستان و کشورهای تاثیرگذار دیگر، فشارهای دیپلماتیک بر طالبان برای سهم‌‌‌دهی به اقوام و گروه‌‌‌های دیگر در قدرت بیشتر خواهد شد. تشکیل دولت فراگیر می‌‌‌تواند شروعی باشد تا ضمن برقراری امنیت درون‌‌‌زا در این کشور، راه‌‌‌حلی برای حل معضلات معیشتی و اقتصادی مردم نیز به‌‌‌ وجود آید و خطر گروه‌‌‌های تروریستی برای افغانستان و کشورهای دیگر خنثی شود.