رضا عدالتی‌پور*: طی یک سال اخیر تقابل نظامی آمریکا و چین به شکل چشمگیری شدت گرفته است. این تنش در پی قدرت‌افکنی آمریکا در جنوب شرق آسیا و دریای جنوبی چین دوچندان شده است. «شی جین پینگ» از زمانی که سال 2013 به ریاست‌جمهوری چین رسید، مصمم به توسعه برابری نظامی چین با ایالات متحده و به طور کلی غرب بود. ابتدایی‌ترین و در عین حال اصلی‌ترین دلیل وی نیز شکل دادن به ترتیبات امنیتی در آسیای شرقی بر پایه تثبیت و تضمین کنترل پکن بر دریای جنوبی چین بود. در سوی دیگر، توسعه‌طلبی و حضور نظامی در حوزه نفوذ طرف مقابل اقدامی است که ایالات متحده در این مدت در دستور کار قرار داده است. طی این مدت تقابل نظامی طرفین معطوف به تسلیحات راهبردی (هسته‌ای) بوده است. گزارش سالانه وزارت دفاع درباره قدرت نظامی چین ارزیابی می‌کند زرادخانه هسته‌ای این کشور تا سال 2030 می‌تواند 4 برابر شود. از سوی دیگر آمریکا در سال‌های گذشته با عبور از اکثر پیمان‌های کنترل تسلیحاتی از جمله INF به تنش هسته‌ای و تقابل بویژه در عرصه تسلیحات هسته‌ای میان‌برد مبادرت ورزیده است. همچنین دولت این کشور در بودجه 2022 بر نوسازی سه‌گانه هسته‌ای خود تمرکز کرده است. از این رو واکنش چین به این تغییرات بر پایه تقویت بازدارندگی و رویکرد رئالیسم قابل درک است. در این بین محتمل‌ترین دلیل تغییر ساختار نیروی هسته‌ای چین را می‌توان تلاش‌ پکن برای از بین بردن هرگونه تردید در ذهن سایر قدرت‌های هسته‌ای دانست که به چین قدرت می‌دهد در برابر یک حمله هسته‌ای بویژه در مواجهه با برنامه‌های مدرن‌سازی هسته‌ای ایالات متحده مقابله به مثل کند. در کنار این مورد افزایش توان هسته‌ای چین در برابر دفاع موشکی ایالات متحده نیز دلیل قابل اتکایی برای افزایش توان هسته‌ای خواهد بود. بویژه اینکه آمریکا از معاهده موشک‌های ضد بالستیک خارج شده است. اگرچه برخی تحلیلگران درباره توانایی ایالات متحده برای سرنگونی موشک‌های شلیک‌شده به سرزمین آمریکا تردید دارند اما کارشناسان چینی نگرانند سیستم دفاع موشکی ایالات متحده ممکن است بتواند این موشک‌ها را ساقط کند و توانایی چین برای تلافی در صورت حمله ایالات متحده با سلاح هسته‌ای را کاهش دهد. از این رو یک زرادخانه هسته‌ای بزرگ‌تر که در وضعیت آمادگی بالاتری نگهداری می‌شود، چین را مجهزتر می‌کند تا دشمنانش را از هرگونه حمله هسته‌ای که ممکن است وسوسه شوند شروع کنند، بازدارد. علاوه بر این طرح فروش زیردریایی‌های هسته‌ای به استرالیا در قالب پیمان سه‌جانبه اوکاس (بین استرالیا، آمریکا و انگلیس) احتمالا چین را وادار می‌کند افزایش توان نظامی خود را نه فقط در نیروهای هسته‌ای در دستور کار قرار دهد، بلکه نظامی‌سازی دریای جنوبی چین را عمدتا در مجمع‌الجزایر اسپراتلی ـ جایی که چین در حال توسعه تأسیسات لجستیکی و نظامی است ـ تسریع ‌بخشد. این جزایر اگرچه در مجموع ۲ کیلومترمربع مساحت خاکی دارند ولی در گستره‌ای به مساحت 425 هزار کیلومترمربع پراکنده‌اند. به عبارت دقیق‌تر، تاثیر تنش هسته‌ای آمریکا علیه چین منجر به تحولات ژئوپلیتیک جدیدی خواهد شد که چین در پی آن مصمم خواهد شد قدرت خود را در سراسر این جزایر و حتی تا پایگاه‌های نظامی آمریکا در گوآم گسترش دهد. همچنین به این معنی است که چین احتمالا تلاش خواهد کرد ظرفیت و توان خود را در کشف زیردریایی‌های معارض افزایش دهد. واقعیت این است که در دهه آینده و در سایه این تقابل، جهان شاهد شروع یک مسابقه تسلیحاتی در سراسر آسیا خواهد بود که نه تنها ایالات متحده و چین، بلکه همه کشورهای دیگر منطقه - از جمله ژاپن و کره‌جنوبی ـ را در بر خواهد گرفت. 

* کارشناس امنیت منطقه و کنترل تسلیحات