کد خبر: 240375تاریخ: 1400/8/25 00:00
وزیر خارجه ترکیه دیروز در تهران با خواندن شعری از سهراب سپهری ایران را خانه دوست دانست اقدامی که می‌توان آن را تلاشی برای جبران شعرخوانی تفرقه‌انگیز اردوغان در باکو دانست
شعر یادت نره!
گروه سیاسی: رئیس‌جمهور در دیدار وزیر خارجه ترکیه گفت: ۲ کشور باید با نهایی کردن نقشه راه ارتقای همکاری‌ها که تدوین آن در دستور کار ۲ کشور است، آماده ارتقای روابط از سطح کنونی به همکاریهای همه‌جانبه باشند.
به گزارش «وطن‌امروز»، تهران روز گذشته میزبان «مولود چاووش‌اوغلو» وزیر خارجه ترکیه بود، دیداری که البته رد حاشیه پررنگ آن را بیش از وعده تدوین نقشه راه ارتقای همکاریهای 2 کشور باید در نزاع غیرمستقیم تهران- آنکارا در ماه‌های گذشته و نقشه ترکیه برای کریدور «زنگه زور» در مرز ایران و ارمنستان پیدا کرد. در این میان چاووش اغلو نیز در شرایطی با گریز به یکی از اشعار سهراب سپهری، تهران را «خانه دوست» خواند که حواشی شعرخوانی چندی پیش اردوغان در باکو آغازگر برخی نزاع‌های کلامی میان تهران و آنکارا بود؛ شعری که احتمالا می‌تواند حامل پیامی برای فاصله گرفتن ترکیه از مواضع ماه‌های اخیرش باشد.
حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی در این دیدار با اشاره به اینکه توسعه روابط ۲ کشور بویژه در حوزه مسائل تجاری و اقتصادی به نفع ۲ ملت است، گفت: ایران و ترکیه باید با نهایی کردن نقشه‌راه ارتقای همکاری‌ها که تدوین آن در دستور کار ۲ کشور است، آماده ارتقای روابط از سطح کنونی به همکاریهای همه‌جانبه باشند. رئیس‌جمهور روابط نزدیک ۲ همسایه را به نفع صلح و ثبات منطقه دانست و گفت: همکاریهای منطقه‌ای ۲ کشور باید به همکاری در عرصه بین‌المللی تبدیل شود و این نوع تعاملات با توجه به جایگاه مهم ۲ کشور می‌تواند در معادلات جهانی مؤثر باشد. وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نگاه جمهوری اسلامی درباره توانایی کشورهای منطقه برای حل مسائل خود بدون دخالت بیگانگان، گفت: حضور بیگانگان جز ناامنی و تنش میان ملت‌ها و دولت‌های منطقه نتیجه‌ای ندارد؛ همچنان که 20 سال حضور آمریکا در افغانستان جز قتل و خونریزی و تخریب نتیجه‌ای نداشت و مشخص شد مشکلات افغانستان به دست مردم این کشور و با کمک همسایگان قابل حل است.
رئیس‌جمهور همچنین با تاکید بر اینکه اقدامات داعش به زیان همه کشورهای منطقه است، گفت: داعش به اذعان مقامات آمریکایی ساخته آنهاست و طبیعتا این جریان با فرمان آمریکایی‌ها حرکت و به صورت نیابتی در کشورهای مختلف قتل و خونریزی می‌کند. رئیسی با بیان اینکه حضور این گروه تروریستی را در هر کجای منطقه به زیان ملت‌ها می‌دانیم، گفت: مبارزه با تروریسم و جرائم سازمان‌یافته می‌تواند از محورهای همکاری تهران و آنکارا باشد و ایران برای ارتقای سطح همکاری در این زمینه آماده است. وی همچنین با اشاره به سخنان وزیر خارجه ترکیه درباره همکاری مشترک با ایران برای ایجاد ثبات و توسعه روابط تجاری در منطقه قفقاز جنوبی، گفت: جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکیه فراتر از رابطه همسایگی، پیوند عمیق و دیرینه اعتقادی و فرهنگی دارد و نباید اجازه دهیم برخی تحرکات بیگانه خدشه‌ای در روابط ایجاد کند. چاووش‌اوغلو نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه کشورش به دنبال ایجاد شتاب در افزایش سطح روابط با جمهوری اسلامی ایران است، گفت: ترکیه دولت جدید ایران را دولتی نتیجه‌گرا می‌داند و مصمم است سطح همکاری‌ها با تهران را هر چه بیشتر افزایش دهد. وزیر خارجه ترکیه با اشاره به اهمیت همکاری و مشارکت ایران در توسعه ثبات و تجارت در قفقاز جنوبی، تصریح کرد: برای افزایش ثبات و مناسبات تجاری در قفقاز جنوبی به دنبال ایجاد و تقویت همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران هستیم. وی همچنین با اشاره به تحولات منطقه، همکاری با ایران در مبارزه با تروریسم و ایجاد ثبات و آرامش در منطقه را خواستار شد.
* اردوغان به تهران سفر می‌کند
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در نشست خبری مشترک با همتای ترکیه‌ای خود با بیان اینکه امیدواریم در سفری که در آینده رئیس‌جمهور ترکیه به ایران خواهد داشت بتوانیم نقشه راه همکاریهای بلندمدت ۲ کشور را نهایی کنیم، اظهار داشت: توافق کردیم بر سر مفاد نقشه راه همکاریهای بلندمدت ۲ کشور گفت‌وگوهای دیپلماتیک خود را شروع کنیم و امیدواریم در جریان سفر آینده و پیش‌روی رئیس‌جمهور ترکیه، این سند در حضور رؤسای‌جمهور ۲ کشور به امضا برسد. امیرعبداللهیان گفت: گفت‌وگوهای مفیدی درباره مسائل متنوع منطقه‌ای و بین‌المللی با یکدیگر داشتیم. تمرکز بر تحولات در افغانستان، ضرورت توسعه، ثبات، امنیت و آرامش در حوزه غرب آسیا و توجه به سیاست همسایگی ۲ کشور بود و تأکید ما بر این بود هر ۲ دولت مستقر در تهران و آنکارا، دولت‌های عمل‌گرایی هستند و باید به سرعت هر گونه موانع احتمالی را که در مسیر مناسبات ۲ کشور وجود دارد، برطرف کنیم. وی تصریح کرد: همچنین در این جلسه به مکانیزم‌های مشترکی برای سرعت بخشیدن به همکاریهای دوجانبه رسیدیم. در حوزه سرمایه‌گذاری‌های متقابل و فعالیت بخش خصوصی، ظرفیت‌های فراوانی در ۲ کشور وجود دارد. در عین حال موانع و مشکلات محدودی هم در مسیر تجار ۲ کشور مورد شناسایی قرار گرفت که نسبت به رفع آن‌ها توافق کردیم تا در اسرع وقت اقدام لازم به عمل آید. رئیس دستگاه دیپلماسی اظهار داشت: با استفاده از فرصت پیش آمده لازم است اشاره خیلی کوتاهی به این مساله کنم که در موضوعات منطقه‌ای، اتفاق نظر فراوانی را با یکدیگر در گفت‌وگوها داشتیم. امیرعبداللهیان افزود: مشترکا اقدام تروریستی علیه نخست‌وزیر عراق را محکوم می‌کنیم و می‌خواهیم با توجه به انتخاباتی که در این کشور برگزار شده است، هر چه زودتر دولت جدید و پارلمان جدید در این کشور شکل بگیرد و عراق به سمت ثبات و آرامش هر چه بیشتر پیش برود. وی اظهار داشت: درباره افغانستان، تشکیل دولت فراگیر در این کشور را دنبال می‌کنیم. امروز هم نماینده ویژه جمهوری اسلامی ایران طبق برنامه در کابل بود. چاووش اوغلو نیز در این نشست اظهار داشت: امروز با همتای ایرانی درباره آماده‌سازی هفتمین شورای عالی همکاری ۲ کشور صحبت کردیم و بر اساس پیشنهاد طرف ایرانی، نقشه راه بلندمدت بین ۲ کشور آماده می‌شود و در حاشیه برگزاری این شورا به امضا می‌رسد. وی افزود: سال جاری حجم مراودات تجاری ۷۱ درصد افزایش داشته است که این امیدوارکننده است اما از اهدافی که مشخص کردیم خیلی دور هستیم و باید فعالیت بیشتری کنیم. وزیر خارجه ترکیه با بیان اینکه ما معتقدیم تحریم‌ها علیه ایران ظالمانه است و آن را هم به زبان آورده‌ایم، گفت: کسانی که از برجام خارج شده‌اند باید به این چارچوب بازگردند و تحریم‌های یک‌جانبه‌ای را که متوجه ایران کردند، لغو کنند. چاووش اوغلو گفت: من یک شعر را از شاعر معاصر ایران، سهراب سپهری می‌خواهم به زبان بیاورم درباره اینکه خانه دوست کجاست؟ من همواره خانه دوست را در تهران دیدم. وی در پاسخ به سوالی درباره جزئیات برگزاری هفتمین شورای عالی ۲ کشور، گفت: ما امروز این موضوع را بررسی کردیم و می‌خواهیم تا پیش از پایان سال میلادی انجام شود.
***
مناسبات تهران-آنکارا؛ همکاری در سایه رقابت
سمیرا کریمشاهی: سفر روز گذشته وزیر خارجه ترکیه بعد از سفر سلیمان‌سویلو، وزیر کشور ترکیه به ایران، دومین میزبانی کشورمان از مقامات ارشد ترکیه در دوره 100 روزه دولت سیزدهم محسوب می‌شود. خروجی دیدار وزیر خارجه ترکیه با همتای ایرانی‌اش و همچنین رئیس‌جمهور کشورمان، مؤید نقشه راه دستگاه دیپلماسی دولت آقای رئیسی مبنی بر تقویت سیاست همسایگی و اولویت‌دهی به روابط منطقه‌ای است. می‌توان گفت مهم‌ترین نتیجه دیدار هیات دیپلماتیک ایران و ترکیه، آغاز روند مقدماتی برای تنظیم سند همکاری بلندمدت میان ۲ کشور است که طبق آنچه در کنفرانس خبری وزرای خارجه اعلام شد به احتمال زیاد این سند، در سفر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به ایران در آینده نزدیک به امضای طرفین خواهد رسید. تاکید تهران و آنکارا بر دور جدید همکاریهای دوجانبه و منطقه‌ای، بعد دیگری از افزایش تمرکز بر دیپلماسی منطقه‌ای دولت جدید ایران را نشان می‌دهد که به‌رغم وجود پروند‌ه مذاکرات وین، مسائل منطقه‌ای و همسایگان را در دایره توجه سیاست خارجی کشور قرار داد.
اما از نکات قابل توجه سفر چاووش‌اوغلو به ایران اینکه فضای مثبت دیدارها به گونه‌ای بود که شاید با وجود حوادث قفقاز جنوبی و اختلافات ایران و ترکیه یا اخبار مربوط به تحرکات ترکیه در شمال سوریه، دور از انتظار به نظر می‌رسید. دکتر امیرعبداللهیان در این دیدار از استقبال ایران برای تقویت روابط با ترکیه گفت و اعلام کرد موانعی جدی در مسیر شتاب بخشیدن به همکاریهای ۲ کشور مشاهده نمی‌کنیم. همتای ترکیه‌اش هم با اشاره به شعر سهراب سپهری، ایران را «خانه دوست» نامید و به گستردگی سطح همکاری ۲ کشور اشاره داشت که میان ۲ کشور نه‌تنها درباره مسائل دوجانبه، بلکه در مسائل منطقه‌ای مانند افغانستان، عراق و ثبات در منطقه قفقاز جنوبی، همکاری وجود دارد.
بررسی اشتراکات و تضاد منافع میان ایران و ترکیه نشان‌دهنده غلبه منافع مشترک و اقتضاساز همکاری است که باعث می‌شود در موقعیت تنش‌آفرینی مانند روزهای اوج جنگ سوریه باز هم ۲ کشور سطحی از روابط را حفظ کنند و حتی آن را به همکاری در بعضی از ابعاد این بحران برسانند و اینکه در موضوعی مانند قفقاز جنوبی و تحرکات حساسیت‌برانگیز موجود، باز هم راه ۲ کشور به سمت ابتکارات همکاری‌جویانه مانند طرح 3+3 قفقاز سوق یابد.
لذا می‌توان گفت روابط ایران و ترکیه ماهیت رقابتی با قالب همکاری‌جویانه به خود می‌گیرد که به عنوان ۲ بازیگر اصلی منطقه، ضریب‌دهی به اختلافات میان این دو، تلاش بازیگرانی است که منافع‌شان در وجود محیط تنشی است.
اما در کنار شکل کلی روابط ۲ کشور، چند عامل منطقه‌ای و بین‌المللی در سیر حوادث جاری، ۲ کشور را به سوی تقویت همکاری‌ها کشانده است.
همزمانی راهبرد سیاست خارجی دولت جدید ایران مبنی بر تاکید بر همکاری با همسایگان در کنار بحران‌های دولت ترکیه در روابط با غرب و دولت جو بایدن، باعث شده دو کشور تقویت خط ارتباطی تهران- آنکارا را تسهیل‌کننده بازیگری خود ذیل معادلات پیچیده منطقه و جهان بدانند. هرچند مسائلی مانند عضویت ترکیه در ناتو باعث می‌شود هیچگاه اتحاد استراتژیک میان ترکیه با ایران یا روسیه در برابر تنش‌ها با بلوک غرب شکل نگیرد اما بالا گرفتن مقطعی تنش‌های ترکیه با غرب، این کشور را به محور شرق نزدیک می‌کند. در دیدار اخیر چاووش‌اوغلو همچون موضع گذشته ترکیه بر ظالمانه بودن تحریم‌ها علیه ایران تاکید کرده است. به طور معمول هرگاه روابط ترکیه با آمریکا و اروپا دچار بحران می‌شود، ترکیه تهدید به اعمال تحریم می‌شود. لذا تاکید بر بعد جنایت‌گونه تحریم از مواضع مشترک ۲ کشور محسوب می‌شود که بعضا باعث شده این مخالفت ماهیت اعمالی برای خنثی‌سازی اثر تحریم یا تهدید تحریم در روابط ۲ کشور به خود بگیرد.
در طول ۲ ماه گذشته ۲ مسیر ترانزیت زمینی با حضور ایران و ترکیه برقرار شده است. هرچند در زمینه کریدورها فضای رقابتی در میان کشورهای منطقه به منظور افزایش قلمرو ترانزیتی برقرار است اما موقعیت ایران و دارا بودن مزیت نسبی در زمینه کوتاه کردن مسیر و تسهیل آن باعث می‌شود ظرفیت ایران در همکاریهای کریدوری غیرقابل چشم‌پوشی باشد. کریدور ریلی- زمینی اسلام‌‌‌‌آباد- تهران-استانبول حدود یک ماه بیش با ارسال محموله از کراچی به استانبول از مسیر ایران، فعال شد. کریدور دیگری که چند روز گذشته فعال شدن آن اعلام شد مسیر جنوب به شمالی است که امارات را از طریق خاک ایران به استانبول متصل می‌کند. این مسیر جایگزین کریدور عبوری از کانال سوئز است که مدت زمان طی مسافت را از 20 روز به 6 تا 8 روز کاهش می‌دهد. چنین ظرفیتی از جانب موقعیت ایران در زمینه راه‌ها، تمایلی در کشورها برای همکاری بیشتر با ایران فراهم می‌کند.
در آخر باید گفت معادلات جدید در شرق مدیترانه بویژه موج جدید عادی‌سازی روابط جهان عرب با دولت سوریه به محوریت امارات و اردن، باعث می‌شود ایران و ترکیه به عنوان ۲ بازیگری که نقش قدیمی و مهم در معادلات سوریه را دارا هستند و بویژه روابط عمیق ایران با دولت سوریه، فصل جدیدی از همکاری را میان خود و همچنین با دولت‌های جنوب خلیج‌فارس آغاز کنند. محور ترانزیتی جدید جنوب خلیج‌فارس به ترکیه، تحرکات جدید در روابط ابوظبی- تهران و همچنین اعلام خبر سفر قریب‌الوقوع محمد بن‌زاید، ولیعهد امارات به ترکیه بعد از 10 سال به منظور تکمیل بازگشت روابط ترکیه- امارات، نشانه‌های آغاز این فصل جدید است که پویایی دیپلماسی منطقه‌ای را به منظور حفظ جایگاه تعیین‌کننده در معادله‌سازی‌های جدید می‌طلبد.