گروه اقتصادی: یارانه‌های پنهان انرژی یکی از مهم‌ترین بحث‌های نظام سیاسی کشور‌های نفتی بوده است. وجود منابع عظیم نفت همواره این کشورها را در چالشی سخت قرار داده است، به این صورت که حامل‌های انرژی را با قیمت کمتری نسبت به واقعیت آن در اختیار بخش‌های مختلف اقتصاد و بخش‌های خانگی قرار می‌دهند. ایران نیز از این موضوع مستثنا نبوده و برای افزایش رفاه بخش‌های مختلف، به سمت ایجاد یک نظام یارانه‌ای پیچیده و غیرمتمرکز حرکت کرده است که نتیجه آن بعد از سال‌ها به اینجا ختم شده که ایران به بزرگ‌ترین اعطاکننده یارانه پنهان انرژی در جهان تبدیل شده‌ است. 

قیمت ارزان انرژی بویژه برق در ایران یکی از عوامل وجود ناترازی و فرسودگی در صنعت برق کشور است و به نظر می‌‌‌رسد یکی از اصلی‌ترین اقدامات برای حل این مشکل، حذف یارانه مشترکان پرمصرف و اجرای سیاست پلکانی قیمت برای کسب درآمد بیشتر، کاهش مصرف و توانمند‌سازی صنعت برق برای توسعه و بهینه‌سازی زیرساخت‌های خود است. قطعی‌های گاه و بیگاه برق امسال که تمام استان‌های کشور را غافلگیر کرد، زنگ خطر را برای اصلاح زیرساخت‌ها و الگوی قیمتی هزینه برق و دیگر حامل‌های انرژی به صدا درآورد. بر این اساس هیأت دولت بتازگی طرحی را برنامه‌ریزی کرده که یارانه مشترکان پرمصرف قطع شود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، مدیرعامل شرکت توانیر درباره یارانه پنهان پرمصرف‌ها گفت: دولت طرحی را مبنی بر حذف یارانه مشترکان پرمصرف در دستور کار دارد که پیش‌بینی می‌کنیم از سال آینده وارد مرحله اجرا شود و تمرکز ما بیشتر روی دوران گرم سال است. 

محمدحسن متولی‌زاده در حاشیه مراسم آغاز برنامه سراسری بهینه‌سازی شبکه توزیع برق کشور در جمع خبرنگاران اظهار داشت: بیش از 85 درصد مشترکان الگوی مصرف را رعایت می‌کنند و تعداد محدودی از مشترکان هستند که بالای الگو مصرف دارند و تعداد بسیار محدود دیگری نیز وجود دارند که بیش از ۲ برابر الگو مصرف می‌کنند که سیاست‌های اخیر وزارت نیرو بر این است برای این دسته از مشترکان تمهیداتی در نظر گرفته شود. 

وی افزود: بر اساس آخرین تصمیمات قرار شده یارانه انرژی به مشترکان پرمصرف تعلق نگیرد و این موضوع را قبل از اجرا اعلام خواهیم کرد اما پیش‌بینی ما این است که این طرح از سال آینده اجرایی شود؛ دولت طرحی را مبنی بر حذف یارانه مشترکان پرمصرف در دستور کار دارد که پیش‌بینی می‌کنیم از سال آینده وارد مرحله اجرا شود و تمرکز ما بیشتر روی دوران گرم سال است. 

مدیرعامل شرکت توانیر خاطرنشان کرد: 25 میلیون مشترک از 30 میلیون مشترک به طور متوسط زیر 30 هزار تومان بابت مصرف برق در هر ماه پرداخت می‌کنند و تمرکز ما روی مدیریت و کنترل مشترکان پرمصرف است. وی ادامه داد: اگر 15 درصد مشترکان که بیش از الگو مصرف می‌کنند و مصرف انرژی آنها معادل 85 درصد دیگر است، مدیریت مصرف را در دستور کار خود قرار دهند، هیچ‌گونه خاموشی در کشور اعمال نمی‌شود. 

متولی‌زاده با بیان اینکه اولویت اصلی ما در صنعت برق استفاده از گاز طبیعی است، گفت: اگر در تامین گاز با محدودیت روبه‌رو شویم، برای جلوگیری از خاموشی از سوخت مایع جایگزین استفاده خواهیم کرد؛ با توجه به اینکه سوخت مایع برای نیروگاه‌ها هزینه بیشتری دارد، وزارت نیرو نیز تمایل استفاده از این نوع سوخت را ندارد. وی افزود: در همین راستا به دنبال اجرای سیاست‌هایی برای کاهش مصرف گاز و تقاضا از مردم برای صرفه‌جویی در مصرف سوخت هستیم؛ تاکنون برای کاهش مصرف سوخت اقدامات موثری شده و همکاری بسیار خوبی بین وزارت نیرو، وزارت نفت و وزارت صنعت، معدن و تجارت در این راستا وجود دارد. 

مدیرعامل شرکت توانیر با بیان اینکه در دولت سیزدهم هماهنگی بسیار خوبی بین وزارتخانه‌ها شکل گرفته که امیدواریم مردم از این هماهنگی بهره‌مند شوند، تصریح کرد: با افزایش هماهنگی‌ها و همکاری مردم در این حوزه نه‌تنها میزان رفاه خانواده‌ها افزایش می‌یابد، بلکه منافع آن نیز عاید کشور می‌شود. متولی‌زاده درباره میزان مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها گفت: با توجه به سرد شدن هوا تا 100 میلیون لیتر میزان مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها افزایش پیدا کرده است. 

 

* پرمصرف‌ها مشتریان اصلی یارانه پنهان انرژی

در زمینه برق، میزان یارانه اعطایی به پلکان پرمصرف که تنها 15 درصد مشترکان را شامل می‌شود 5/1 برابر میزان یارانه اعطایی به پلکان خوش‌مصرف و کم‌مصرف را تشکیل می‌دهد که 85 درصد مشترکان هستند. این موضوع عملا به این معناست که 85 درصد مردم نسبت به مشترکان پرمصرف نه‌تنها از یارانه انرژی بهره بسیار کمتری می‌برند بلکه پرمصرف‌ها با وجود تعداد کم بسیار بیشتر از یارانه پنهان انرژی استفاده می‌کنند. 

بر این اساس از حدود 239 هزار میلیارد تومان یارانه پرداختی به بخش برق 143 هزار میلیارد تومان آن مربوط به پلکان پرمصرف است، این یعنی 60 درصد یارانه پرداختی برق به ۱۵ درصد جمعیت پرمصرف کشور می‌رسد. اصلاح یارانه‌های انرژی مساله بسیار مهمی است که شیوه و نحوه این اصلاحات و برنامه‌ریزی‌ها برای این اصلاحات، نیاز به بررسی‌های بسیار زیادی دارد. همه این آمار و ارقام نشان از این دارد که یارانه‌های انرژی عادلانه بین مردم تخصیص نمی‌‌یابد ولی موضوع مهم در این بین، عدم تعرض به مشترکان حاضر در الگوی بهینه مصرف است. با توجه به لزوم اصلاح وضعیت فعلی یارانه‌ها و حرکت به سمت عادلانه شدن یارانه‌های پنهان، بهترین مسیر، اصلاح قیمت پلکان‌های پرمصرف گاز و برق توسط وزارتخانه‌های نفت و نیرو است به نحوی که مصارف بالاتر از الگوی مصرف هیچ یارانه‌ای دریافت نکند. به عنوان مثال در حال حاضر قیمت تولید برق حدود 675 تومان است و طبق پژوهش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، هزینه توزیع برق نیز حداقل به میزان هزینه تولید برق است و با احتساب اینها، قیمت تمام ‌شده برق حدود 1300 تومان است اما در وضعیت فعلی پلکان آخر نیز حداکثر به 800 تومان می‌رسد و این خود عمق فاجعه یارانه‌های انرژی در بخش برق و مشترکان پرمصرف را نشان می‌دهد. 

 

* اصلاح یارانه پرمصرف‌ها

به طور کلی متوسط مصرف خانگی برق در ایران معادل ۱۰۵۸ کیلووات‌ ساعت برای هر نفر برآورد می‌شود. این در حالی است که متوسط جهانی این آمار معادل ۱۸۲ کیلووات ساعت است. یعنی میزان سرانه مصرف برق خانگی در ایران ۶ برابر متوسط جهانی است، بنابراین دولت برای پرداخت یارانه برق در کشور، متحمل هزینه‌های سنگینی می‌شود که در قالب یارانه پنهان پرداخت می‌کند. یارانه پنهان در صنعت برق، شامل ۲ بخش است؛ اول اینکه دولت قیمت واقعی خوراک گاز را از نیروگاه‌ها نمی‌گیرد و دوم تعرفه برق مصرفی مشترکان است. آسیب این نوع یارانه به اقتصاد زمانی مشخص می‌شود که همه افراد جامعه از این یارانه به صورت یکسان بهره‌مند نمی‌شوند. یعنی دهک‌های درآمدی بالا، بهره بیشتری از این یارانه می‌برند و دهک‌های پایین و اقشار ضعیف جامعه حداقل بهره را از این یارانه می‌برند. به نظر می‌رسد مهم‌ترین اقداماتی که وزارت نیرو باید در دستور کار خود قرار دهد، سروسامان دادن به یارانه پنهان در صنعت برق است.