گروه سیاسی: صنعت فضایی به ‌‌عنوان یکی از مؤلفه‌‌های قدرت کشور که می‌‌تواند جایگاه ایران را در سطح جهانی ارتقا بخشد، در سالیان گذشته با رکودی ملموس همراه بود. بی‌‌توجهی دولت‌‌های یازدهم و دوازدهم به این صنعت باعث شد پیش‌‌بینی‌‌های صورت گرفته از رشد توانایی فضایی جمهوری اسلامی ایران به وقوع نپیوندد و حتی در برخی عرصه‌‌ها عقبگرد مشاهده شد. با این حال اکنون به ‌‌نظر می‌‌رسد دولت سیزدهم برای رشد این صنعت اهتمام قابل توجهی دارد. نخستین نمود از جدیت دولت جدید را می‌‌توان در تشکیل جلسه‌‌ شورای عالی فضایی پس از 11 سال دید. به گزارش «وطن‌امروز»، نخستین جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم به ریاست حجت‌‌الاسلام‌والمسلمین سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور روز گذشته برگزار شد. «شورای عالی فضایی» که برای سیاست‌‌گذاری استفاده از فناوری‌های فضایی و ایجاد هماهنگی‌های لازم میان تمام دستگاه‌های ذی‌ربط‌ تشکیل شده، باید بر اساس مصوبه هیات وزیران، حداقل ۲ بار در سال به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل شود اما در قریب به ۱7سال از زمان ایجاد شورای عالی فضایی، تشکیل جلسات روند نامنظمی را پی گرفت به ‌‌طوری که این شورا در ۱۱ سال اخیر تشکیل جلسه نداد. رئیس‌جمهور در ابتدای این جلسه به نقش این شورا در سیاست‌گذاری و ترسیم نقشه راه برای توسعه صنعت فضایی کشور اشاره کرد و گفت: اینکه بعد از ۱۱سال نخستین جلسه شورای عالی فضایی تشکیل می‌شود، نشان‌دهنده عزم این دولت برای توسعه صنعت فضایی است. وی با تشکر از فعالیت‌های «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات»، «وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح»، «سپاه» و «ارتش» در حوزه فضایی، گفت: با مجاهدت جوانان متخصص و باورمند کشور تلاش‌های خوبی در صنعت فضایی شده است اما به‌رغم این تلاش‌ها در این حوزه با جایگاه واقعی فاصله داریم. رئیسی تاکید کرد: امروز شرکت‌های دانش‌بنیان، صنعت، تجارت، کشاورزی و گردشگری، برای عبور از مشکلات اقلیمی از جمله کم‌آبی و ده‌ها حوزه دیگر می‌توانند از خدمات فضایی برای توسعه و رشد خود استفاده کنند. رئیس‌جمهور بر ارزان و بومی‌سازی صنعت فضایی تأکید کرد و گفت: همه بخش‌های فعال در این صنعت باید با همپوشانی و همگرایی و استفاده از تجربیات یکدیگر و پرهیز از کارهای موازی دست به دست هم بدهند و خواسته مقام معظم رهبری را برای رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری محقق کنند. وی افزود: البته دستیابی به این هدف یک مسیر حداقل ۱۰ساله است اما مطمئن هستیم به فضل خداوند با روحیه جهادی متخصصان کشور و با حمایتی که دولت سیزدهم خواهد کرد این مسیر کوتاه و کوتاه‌تر خواهد شد. رئیسی با بیان اینکه با وجود تهدیدها، تحریم‌ها و فشارهای هدفمند دشمنان در صنایع فضایی و نظامی، دستاوردها و پیشرفت‌های بسیار بزرگی در این بخش‌ها داشته‌ایم، اظهار داشت: استفاده از تجربه‌های دانشمندان و نیروهای کارآمد در این بخش، می‌تواند در دیگر بخش‌ها از جمله صنعت خودروسازی مشکلات را برطرف کند و آثار کیفی آن در دیگر صنایع از جمله ارتباطات، مخابرات و لوازم خانگی و زندگی روزمره مردم دیده شود. رئیس‌جمهور تاکید کرد: اگر اراده کنیم حتما می‌توانیم در همه این حوزه‌ها به فناوری‌های پیشرفته با مزیت اقتصادی دست پیدا کنیم. ما باید به سرعت و با برنامه‌ریزی دقیق و منسجم، به فناوری تثبیت شده برای مدارهای LEO برسیم و در گام بعد باید با برنامه‌ریزی دقیق و کار مجاهدانه، به سرعت به سمت مدار ۳۶ هزار کیلومتری (GEO) حرکت کنیم. وی گفت: اگر در صنعت فضایی حضور نداشته باشیم مجبور خواهیم شد در اتوبان ساخته شده توسط دیگران حرکت کنیم. صنعت فضایی یک نوع بازدارندگی برای تعرض دشمنان به کشور ایجاد می‌کند. وقتی ماهواره‌ای پرتاب می‌شود مردم و جوانان احساس قدرت و غرور می‌‌کنند. لازم به ذکر است رئیس‌جمهور پیش از این جلسه از تمام ظرفیت‌های فناوری فضایی کشور که در قالب نمایشگاهی ترتیب داده شده بود، بازدید کرد. در این نمایشگاه آخرین دستاوردهای کشور در حوزه ماهواره‌بر، ماهواره و ایستگاه‌های زمینی عرضه شده بود. در این بازدید وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات، صنعت، معدن و تجارت و دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، رئیس‌جمهور را همراهی می‌کردند. گفته می‌‌شود رئیسی در این بازدید از ماکت طرح نهایی پایگاه فضایی چابهار و همچنین ماکت ماهواره‌برهای سیمرغ، ذوالجناح، سریر و سروش نیز دیدن کرد. 

در همین زمینه معاون وزیر ارتباطات نیز در گفت‌و‌گو با ایرنا درباره جلسه دیروز گفت: رئیس‌جمهور بر چند محور مهم تاکید کرد. نخستین محور شتاب‌‌بخشی به برنامه‌های فضایی کشور است که آن را در اولویت برنامه‌ها قرار دادیم تا در دولت سیزدهم به مدار لئو که بیشترین حجم ماهواره‌ها در این مدار قرار می‌گیرد و در ارتفاع ۵۰۰ تا هزار کیلومتری قرار دارند، دست پیدا کرده و آن را تثبیت کنیم. رئیس سازمان فضایی تاکید کرد: برنامه بلندمدت دیگر، دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری است که باید با تلاش مضاعف و بررسی‌های کارشناسی، در کوتاه‌ترین زمان محقق شود. وی تصریح کرد: اولویت بعدی، کاربردی کردن صنعت فضایی در کشور است. همان‌طور که بسیاری از کشورهای دنیا از این صنعت استفاده می‌کنند، ما نیز باید تلاش کنیم صنعت فضایی را در کشور کاربردی کنیم. استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و استارتاپ‌ها در توسعه صنعت فضایی کشور نیز از دیگر محورهای مهمی بود که در این جلسه به آن اشاره شد. براری با تاکید بر اینکه تلاش برای برقراری دیپلماسی فضایی یکی از مهم‌ترین محورهای این جلسه بود، افزود: در حوزه دیپلماسی فضایی ۲ بحث مهم داریم؛ یکی توسعه همکاری‌های بین‌المللی دوجانبه و چندجانبه و دیگری حفظ منافع جمهوری اسلامی در سازمان ملل و مجامع قانون‌گذار حقوق فضا. رئیس‌‌جمهور تاکید کرد در مجامع قانون‌گذاری حوزه فضا حضور حداکثری داشته باشیم و از منافع جمهوری اسلامی ایران دفاع کنیم. وی درباره برگزاری جلسات شورای عالی فضایی افزود: قرار شد این جلسات به صورت مستمر برگزار شود تا بتوانیم به نتایج خوبی دست پیدا کنیم و محورهایی که امروز مشخص شد را به نتیجه برسانیم. شتاب‌‌بخشی عرصه فضایی، تقویت همگرایی و هم‌افزایی تمام ارکان و بازیگران صنعت و توجه حداکثری به دیپلماسی فضایی، کاربردی کردن صنعت فضایی، تحقق اهداف برنامه‌های فضایی کشور با شتاب هر چه بیشتر و تامین منابع مورد نیاز حوزه فضایی کشور برای شتاب‌بخشی به برنامه‌های فضایی از مهم‌ترین محورهای این جلسه بود. 

 

* آنچه در این سال‌ها گذشت!

برگزاری نخستین جلسه شورای عالی فضایی در دولت جدید و شکستن طلسم 11ساله‌‌ تعطیلی این شورا، نشان از آن دارد که دولت سیزدهم اهتمام ویژه‌ای برای پیشرفت صنعت فضایی کشور دارد. علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت روز گذشته پس از برگزاری جلسه این شورا در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «برگزاری جلسه شورای عالی فضایی پس از 11 سال نویدبخش ‎آینده روشن فضایی ایران است که می‌تواند در بهبود کیفیت محیط‌زیست، مخابرات، مدیریت آب و کشاورزی، دریانوردی، هواشناسی و... مؤثر باشد. ان‌شاءالله عقب‌افتادگی سال‌های اخیر کشور در ‎صنعت فضایی جبران و از دانشمندان ایرانی این عرصه حمایت خواهد شد».

دولت رئیسی در این راستا در نقطه‌‌ صفر نایستاده‌‌ است. صنعت فضایی ایران در ۲ دهه‌‌ اخیر علاوه بر فعالیت در عرصه ساخت ماهواره‌های مورد نیاز و ایستگاه زمینی کنترل و راهبری آنها، ماهواره‌برها و ایستگاه پرتاب، در عرصه کاوشگرهای فضایی و ارسال موجود زنده به فضا نیز فعال بوده است اما پیشرفت‌‌های روزافزون کشور در حوزه‌‌ فضایی با روی‌‌ کار آمدن دولت‌‌های یازدهم و دوازدهم با رکودی قابل توجه روبه‌رو شد. تعلیق فناوری فضایی در سال‌هایی که دولت حسن روحانی بر سر کار بود به بهانه‌های مختلفی چون مذاکرات برجام و صدمه نزدن به مذاکرات، عقب‌ماندگی‌هایی را در حوزه فضایی رقم زد. 

فرید آموزگار، دانشمند فناوری فضایی و محقق سابق مرکز پیشران جت ناسا در بخشی از گفت‌وگوی خود با مهر در این باره گفت: «معتقدم بحث فضا متأسفانه در ۲ دولت یازدهم و دوازدهم به حاشیه رفت و در شرایط فعلی مهم‌ترین موضوع این است که از همین ابتدا آقای رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور کشورمان، گام اول را درست بردارند. صنعت فضایی ما در ۸ سال گذشته کاملا عقب افتاده و متأسفانه حضور بسیاری از دانشمندان فضایی را از دست دادیم و به نوعی دچار انفعال شدیم. زمانی ما از تمام کشورهای منطقه یک سر و گردن بالاتر بودیم اما متأسفانه در حال حاضر از کشورهای آفریقایی هم عقب افتاده‌ایم».

مطابق نقشه راه ۱۰ساله فناوری فضایی کشور تحقق ۴ گام برای تثبیت و دستیابی به فناوری فضایی مدنظر است: 1- دستیابی کشور به مدار ۲۵۰ کیلومتر زمین است که در این گام ۴ ماهواره امید، نوید، فجر و رصد در این مدار قرار گرفتند. 2- ماهواره‌های ایرانی در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار گیرند و در این راستا پرتابگر سیمرغ و ماهواره‌های پارس، ظفر و طلوع طراحی و ساخته شدند. 3- ایران باید بتواند ماهواره خود را در مدار هزار کیلومتر از سطح زمین قرار دهد تا دستیابی به مدار لئو تکمیل و تثبیت شود. 4- کشورمان به مدار ژئو که ۳۶ هزار کیلومتری سطح زمین است، دست پیدا کند و فناوری فضایی به تثبیت نهایی برسد. 

شواهد نشان می‌دهد کشورمان طی سال‌های اخیر از گام دوم فراتر نرفته و نتوانسته موفق به قرار دادن ماهواره ایرانی در مدار ۵۰۰ کیلومتری شود. با این حال سازمان فضایی ایران برای تثبیت دستاوردهای فضایی در مدار لئو پیش‌بینی کرده بود که تا پایان دولت قبل، ۶ پرتاب مداری (در مدار ۵۰۰ کیلومتری) و ۲ پرتاب زیرمداری انجام شود که هیچ‌‌یک به مرحله اجرا نرسید. این در حالی است که امروز بیشترین کاربردها در مدار لئو صورت می‌گیرد و ماهواره‌های مخابراتی که در دنیا تحت پروژه‌هایی مانند استارلینک، وان وب، تله ست و امثالهم برای اینترنت ماهواره‌ای ایجاد شده‌اند از مدار لئو استفاده می‌کنند. بنابراین دولت جدید باید برای رفع ناکامی‌‌های دولت قبل و پیشبرد صنعت فضایی کشور اجرای گام سوم را در اولویت قرار دهد. 

نام ماهواره‌هایی همچون «طلوع»، «پارس یک»، «پارس ۲»، «ناهید یک»، «ناهید ۲»، «پیام یک» و «پیام 2»، «دوستی» و «ظفر یک» و «ظفر ۲» در این سال‌ها بارها شنیده شد و جز پرتاب ناموفق ماهواره‌های «پیام یک» و «ظفر یک»، خبری از پرتاب سایر ماهواره‌ها نبود.