عباس اسماعیل‌گل‌: مراسم اختتامیه دومین جایزه ادبی شهید سیدعلی اندرزگو، سه‌شنبه شب با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از اهالی حوزه کتاب و نشر در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی (سرچشمه) برگزار و آثار منتخب دومین دوره این جایزه معرفی شدند. 

سال 96 بود که مجمع ناشران انقلاب اسلامی با همکاری انجمن قلم ایران، بنیاد فرهنگی خاتم‌الاوصیاء، مرکز مطالعات تاریخ معاصر، مؤسسه شهرستان ادب و مرکز اسناد انقلاب اسلامی جایزه‌ای راهبردی به نام «جایزه ادبی شهید سیدعلی اندرزگو» را برای مقابله با تحریف تاریخ معاصر و تطهیر چهره خاندان پهلوی تأسیس کرد. این جایزه در بخش‌های مختلف، کتاب‌های شاخص تولید شده در موضوعات مقابله با تحریف انقلاب و تطهیر پهلوی‌ها را بررسی کرده و از بین آنها، آثار برگزیده‌ را انتخاب می‌کند. مراسم اعطای جوایز آن نیز به‌ صورت دوسالانه و در سالروز شهادت سیدعلی اندرزگو برگزار می‌شود که دومین دوره این جایزه به دلیل شیوع کرونا به تعویق افتاد. 

پس از اعلام فراخوان جایزه، ۳۱۵ عنوان کتاب به دبیرخانه این جایزه رسید و به هیات‌های داوری ارجاع داده شد. نامزدهای این جایزه پس از بررسی در هیات‌های داوری معرفی شدند و این آثار در معرض رأی 30 نفر از نخبگان حوزه کتاب، روایت و رسانه قرار گرفت. پس از جمع آرای هیات نخبگانی آثار منتخب اعلام شدند که در ادامه به معرفی این ۵ اثر می‌پردازیم. 

 

* روایت تاریخ و تاریخ‌شفاهی

در بخش روایت تاریخ، از بین ۳ کتاب «رضانام تا رضاخان»، «روز آزادی زن» و «گوهر صبر»، کتاب «رضانام تا رضاخان» توانست بیشترین آرای هیات نخبگانی را دریافت کند. هدایت‌الله بهبودی در «رضانام تا رضاخان» با بهره‌گیری از قالب زندگینامه‌نویسی و به ‌شکل سال‌شمار، روایتی جامع را از زندگی رضا پهلوی از دوره تولد تا کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ و تبدیل رضاخان به فرمانده نظامی کودتای ۱۲۹۹ روایت کرده است. مؤلف با مراجعه به اسناد و مدارک متنوع تاریخی، افزون بر بررسی پیشینه خانوادگی، نحوه پیوستن به نیروی قزاق و پیشرفت در آن، ارتباط با انگلیسی‌ها و انتخاب ‌شدن به فرماندهی کودتا از سوی انگلیسی‌ها، پرتوی بر روحیات، اخلاق و زندگی خصوصی و خانوادگی رضاخان نیز افکنده است. کتاب از فصل‌بندی یا بخش‌بندی متداول کتاب‌های تاریخی پیروی نمی‌کند. مؤلف مطالب کتاب را ذیل عنوان‌هایی کوتاه و بلند، پشت ‌سر هم قرار داده و در پایان کتاب، منابع و تصاویر قرار گرفته است. 

 

* کودک و نوجوان

در بخش کودک و نوجوان ۵ کتابی که نامزد این دوره بودند عبارت بودند از «تونل سوم»، «جایی آن طرف پرچین»، «رد انگشت‌های اصلی»، «سلفی با خرابکار» و «گزارش‌های امیر، پسر عاشق». هیات نخبگانی دومین دوره جایزه شهید اندرزگو بیشترین آرای خود را به ۲ کتاب «تونل سوم» و «رد انگشت‌های اصلی» داد و این ۲ اثر به عنوان منتخبان این بخش معرفی شدند. 

«رد انگشت‌های اصلی» به نویسندگی حسین قربان‌زاده‌خیاوی، پسری 15 ‌ساله به نام اباذر را روایت می‌کند که به قوپوز‌نوازی و تصنیف «کرم و اصلی» علاقه‌مند است. بعد از مرگ والدینش، سرپرستی اباذر را عمویش، حاجی‌دایی که یک روحانی است بر عهده دارد. اباذر هنگام برگزاری جشن‌های شاهنشاهی و اجرای قوپوزنوازی و تصنیف کرم و اصلی، با دختری به نام گل‌آرا آشنا می‌شود که از قضا پدرش، سرهنگ ثنافر، در شهربانی وظیفه‌ سرکوب انقلابیون را بر عهده دارد. سرهنگ ثنافر رابطه خوبی با اباذر نداشته و برای او دردسرهایی ایجاد می‌کند. از سویی، مرگ پدر اباذر در ‌هاله‌ای از ابهام است. اباذر با وجود مخالفت‌های عمویش، از طریق دوستان پدرش وارد گروه مجاهدین خلق می‌شود اما طولی نمی‌کشد که علاوه بر شناخت عاملان قتل پدرش به ماهیت مجاهدین خلق پی برده و به قیام مردمی می‌پیوندد. 

همچنین فاطمه الیاسی در «تونل سوم» روایت پسری به نام وحید را بیان می‌کند که در روزهای قبل از انقلاب در شهر کرمانشاه زندگی ساده‌ای را در کنار خانواده‌اش می‌گذراند. وحید پسری پرانرژی است که با آموزش‌های برادرش، احمد، آجری ضدصدا ساخته است. خبر این اختراع به گوش نیروهای ساواک رسیده و آنها با دادن امتیاز به وحید، او را برای همکاری با خود ترغیب می‌کنند. وحید کم‌کم با ارتباطی که با نیروهای انقلابی پیدا می‌کند، متوجه می‌شود که مقصود ساواکی‌ها از به ‌دست‌ آوردن اختراعش، ترمیم دیوارهای زندان برای نگهداری و شکنجه نیروهای انقلابی است. به همین دلیل، با همکاری احمد، برادرش، سعی می‌کند طراحی نقشه راهروهای زندان را طوری انجام دهد که به نفع نیروهای انقلابی باشد. در کنار اینها، وحید یک بار کازینو را با نقشه‌ای به هم می‌ریزد و توجه نیروهای انقلابی را به خود جلب می‌کند. 

 

* داستان و رمان بزرگسال

داوران بخش داستان بلند و رمان بزرگسال از بین آثار ارسال شده به دبیرخانه، ۵ کتاب «بی‌نام پدر»، «تشریف»، «جامانده از پسر»، «چهل‌و‌یکم» و «ماتی‌خان» را منتخبان هیات داوری دومین دوره جایزه شهید اندرزگو در بخش «داستان بلند و رمان بزرگسال» معرفی کردند و در این میان رمان «تشریف» و «ماتی‌خان» انتخاب نهایی نخبگان این بخش شدند. 

«ماتی‌خان» بزرگ ایل ترکمنی است که با درایتش، زمانی که همه اقوام ترکمن هنوز سلاح به دست دارند، سلاح‌های‌شان را به نیروهای امنیتی کشور تحویل می‌دهند. او سپس زندگی یکجانشینی را بر کوچ ترجیح داده و دشتی را انتخاب و ایل را در آنجا ساکن می‌کند. از طرف حکومت، نیروهایی برای تأمین امنیت مرزهای شمال شرق به ترکمن‌صحرا می‌آیند. اهالی حس بدی به امنیه‌ها دارند اما ماتی‌خان با مدیریتش می‌کوشد تا اوضاع را به نفع ایلات ترکمن کنترل کند. با این حال، آزار دختران و زنان ترکمن توسط سربازان امنیه، مردم را برآشفته می‌کند. از طرفی، اجبار مردم به اجرای فرمان کشف حجاب و قتل امنیه‌ای که دختر ایلاتی را آزار داده بود، آنان را وادار می‌کند تا برای حل این مشکل مشورت کنند. 

همچنین رمان «تشریف» نوشته علی‌اصغر عزتی‌پاک، برگی ۳ ‌روزه از زندگی شخصی به نام شهریار است که در دوران تحصیل در دانش‌سرای همدان، با دختری به نام مهری آشنا می‌شود و در نهایت با او ازدواج می‌کند. در شب عروسی، مهری رازی را برای شهریار افشا می‌کند که او را شوکه می‌کند. مصطفی، دوست شهریار، حرف‌هایی درباره 16 آذر‌ زده و گفته بود آن سال، شاه چند نفر از بهترین دانشجوهایش را پیش پای آمریکایی‌ها قربانی کرده است. مهری گزارشی از این صحبت‌ها به دایی خود که مأمور امنیتی است، می‌دهد و همین گزارش باعث دستگیری و اخراج مصطفی از دانش‌سرا می‌شود. آذر سال 1357 است و حکومت ‌نظامی و منع آمدوشد. شهریار در خیابان باباطاهر، سرگردان و بی‌اعتنا به منع آمدوشد قدم می‌زند که مأموران دستگیرش می‌کنند. او بعد از آزادی، برای یافتن مصطفی به شهر کبودرآهنگ، ده‌بینه، خانه پدری او حرکت می‌کند اما در آنجا هم پیدایش نمی‌کند و به همدان برمی‌گردد و در این مسیر، با شخصیت‌ها و اتفاقات عجیبی روبه‌رو می‌شود. شهریار مستأصل از پیدا کردن مصطفی، همچنان به‌ دنبال او است. 

بنا بر اعلام دبیرخانه جایزه شهید اندرزگو در این دوره به نویسندگان آثار منتخب یک لوح تقدیر به همراه 220 میلیون ریال جایزه نقدی و به نویسندگان تمام آثار نامزد شده یک لوح تقدیر به همراه مبلغ 50 میلیون ریال جایزه نقدی اهدا شد. همچنین از تمام آثار نامزد شده ۲ هزار نسخه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور خریداری می‌شود. 

گفتنی است در این مراسم از 7 نوقلمی که برای نخستین‌بار در حوزه تاریخ انقلاب دست به قلم شدند تقدیر شد و از آقای منصور انوری بابت تلاش‌های خود در سالیان متوالی برای نوشتن رمان 12 جلدی «جاده جنگ» تجلیل به عمل آمد.