علی کلهری: تیم‌های استقلال و پرسپولیس روز شنبه از ساعت 16:00 در ورزشگاه آزادی به مصاف هم می‌روند تا نودوهفتمین بازی این ۲ تیم در تاریخ ثبت شود. یکی از قابل بحث‌ترین جریان‌های فکری در فرهنگ هواداری فوتبال ایران مربوط به قضیه داربی است، البته از آن جا که در فوتبال ما تنها بازی بین ۲ تیم استقلال و پرسپولیس از حساسیت‌های بالایی برخوردار است، واژه داربی را غالبا با این تقابل می‌شناسیم و این جریان فکری هم الزاما مربوط به همین یک بازی است، چرا که در داربی‌های دیگری همچون داربی اصفهان حساسیت به حدی بالا نیست که پیروزی در آن روی سیاست‌های باشگاه در تصمیمات بعدی تاثیر بگذارد یا عملکرد یک مربی با برد و باخت در آن سنجیده شود؛ به بیان دیگر با صرف همشهری بودن، نمی‌توانیم روی یک بازی برچسب داربی بزنیم. در مجموع فصل‌هایی که در لیگ خلیج‌فارس ۲ تیم استقلال و پرسپولیس به قهرمانی رسیده‌اند، تنها در ۲ فصل تیم قهرمان در داربی شکست را تجربه کرده و در بقیه فصل‌ها تیم قهرمان یا در داربی به پیروزی رسیده یا مساوی کرده است. ۲ فصلی هم که تیم قهرمان در داربی شکست را تجربه کرده، به لیگ شانزدهم و هفدهم بازمی‌گردد که سرخ‌ها ۲ داربی دور برگشت را به استقلال واگذار کردند. البته پرسپولیسی‌ها داربی رفت لیگ هفدهم را برده بودند و نتایج داربی در آن فصل در شرایط برابری قرار داشت. پس پیروزی در داربی رابطه مستقیمی با موفقیت‌های یک تیم در طول یک فصل دارد و این ۲ مورد از هم جدا نیستند که این قضیه هم ارزش داربی را نشان می‌دهد. وقتی تیم شما در داربی پیروز می‌شود، حداقل برای چند هفته از فشارهای رسانه‌ای و حواشی دور می‌ماند و در آرامش کامل و روحیه بیشتر به دنبال پیروزی‌های دیگر است و مجموعا یک مقطع زمانی از فصل را به لطف پیروزی در داربی به سلامت می‌گذراند. برای مثال اگر همین استقلال فصل گذشته می‌توانست داربی رفت را با پیروزی پشت سر بگذارد، اینقدر زود وارد این حواشی نمی‌شد و دست به تغییر سرمربی نمی‌زد، البته همان‌قدر که پیروزی در داربی فضای خوبی برای تیم به وجود می‌آورد، شکست در آن هم کشنده است و می‌تواند باعث فروپاشی یک تیم شود که در سال‌های اخیر هم نمونه‌اش را کم نداشته‌ایم.

حالا با این مقدمه به یک پرسش اساسی می‌رسیم: آیا داربی مثل بقیه بازی‌ها 3 امتیاز دارد؟ بیایید خودمان را گول نزنیم و به این پرسش، پاسخ منفی بدهیم. یکی از جذابیت‌های فوتبال این است که از هیچ فرمول خاصی پیروی نمی‌کند و مثل بسیاری از پدیده‌های این جهان در حصار ریاضیات اسیر نشده است. اصلا خود فوتبال و ماهیت این ورزش یک نوع ساختارشکنی است؛ پدیده‌ای که در بند هیچ قانون مشخصی نیست و هیچ موفقیتی در آن تضمین نشده است. پس لطفا برای جواب دادن به این پرسش که آیا داربی هم مثل بقیه بازی‌ها ۳ امتیاز دارد، پاسخی از جنس فوتبال بدهید. 

داربی جایگاهی برای تقابل تضادهاست. از تقابل مکاتب فکری مختلف گرفته تا تقابل ایدئولوژی‌های حاکم بر فرهنگ هواداری یک باشگاه، همه و همه این تضادها در یک مسابقه به هم می‌رسند، پس توقع نداشته باشید روی این بازی یک برچسب ۳ امتیازی ساده بزنیم و کسانی هم که در این بین قصد دارند این عمل را انجام دهند، با اهداف و نیات خاص که یکی از آنها می‌تواند به حاشیه راندن فوتبال و جذابیت‌های آن باشد به این سوال پاسخ مثبت می‌دهند. از ایدئولوژی، مکتب و تضاد در داربی صحبت کردیم، در حالی که این کلمات برای فوتبال ایران بسیار ثقیل است و اگر در ظاهر به تیم‌ها نگاه کنید، متوجه می‌شوید هر ۲ زیرمجموعه یک وزارت هستند، عزم جدی‌ای وجود دارد که هر ۲ یک اسپانسر و حتی یک لباس مشترک داشته باشند و تنها تفاوت ۲ تیم در رنگ لباس‌های‌شان است و خبری از تضاد آنچنانی نیست اما اگر وارد فضای هواداری فوتبال اروپا یا حتی آمریکای جنوبی شوید، تازه می‌توانید به درک درستی از تضاد مکتب، ایدئولوژی و سیاست بین ۲ تیم همشهری برسید. در آرژانتین شاهد تقابل آریستوکراسی و بورژوازی بین تیم‌های بوکاجونیورز و ریورپلاته خواهید بود، در اسکاتلند تقابل پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها را بین تیم‌های گلاسکو رنجرز و سلتیک مشاهده می‌کنید و ده‌ها مثال و نمونه دیگر وجود دارد که این تضادها را برای شما به نمایش می‌گذارد. حالا مقایسه دیدار استقلال و پرسپولیس با این بازی‌ها شاید کمی خنده‌دار به نظر بیاید اما این یک قاعده کلی در جهان فوتبال است که حساب داربی‌های واقعی از بقیه بازی‌ها سواست (در ابتدای مطلب اشاره کردیم دیدار ۲ تیم همشهری صرفا نمی‌تواند برچسب داربی واقعی بخورد و یکی از مهم‌ترین شرایط داربی بودن یک شهرآورد، وجود ریشه‌هایی غیر فوتبال است که جمعی از تضادها را به وجود بیاورید). رک و راست بگوییم سال‌ها در کشور ما تلاش شده این تضادها را از بین ببرند و این بازی را یک بازی عادی و معمولی جلوه دهند و نتیجه‌اش هم همانی شده است که در این سال‌ها می‌بینید. این اقدام ضربه بزرگی به حساسیت این بازی نزده اما نحوه برخورد ما با داربی به هیچ عنوان، برخورد رایج و معمولی نیست. رجوع به تاریخ نشان می‌دهد تیم‌های ما هم زمانی برای خود صاحب مکتب و ایدئولوژی مشخص بوده‌اند و توده خاصی از مردم به عنوان هواداران این تیم‌ها پا به استادیوم می‌گذاشتند و به خاطر همین ریشه تاریخی هم که شده ما نمی‌توانیم حساب داربی تهران را از بقیه داربی‌ها جدا کنیم و به احترام همین دلایل هم که شده اجازه بدهید پاسخ منفی‌ای به پرسش اصلی‌مان بدهیم؛ داربی یک بازی معمولی نیست که فقط ۳ امتیاز داشته باشد. به عبارت دقیق‌تر داربی در جدول ۳ امتیاز دارد اما اعتباری که به برنده می‌دهد و پوئن‌هایی که از بازنده می‌گیرد، به مراتب ارزشمندتر از آن ۳ امتیاز است. 

در هر صورت داربی همواره دارای ارزش و جایگاه واقعی خود در فرهنگ فوتبالی هر کشور است و نباید این ارزش در فوتبال ایران نادیده گرفته شود. عده‌ای برای آنکه کار خودشان راحت شود، تلاش کردند سطح این بازی را تا یک دیدار معمولی پایین بکشند اما هواداران، با ارزشی که به این بازی دادند، همچنان جایگاه داربی را در فوتبال ایران حفظ کرده‌اند. این بازی شاید به اندازه فتح یک جام برای هواداران یک تیم اهمیت داشته باشد. اگر تردید دارید بروید خودتان از تک‌تک آنها بپرسید آیا این حرف دور از واقعیت است؟