کد خبر: 241050تاریخ: 1400/9/11 00:00
گزارش «وطن‌امروز» از روند ادامه‌دار کاهش ارزش لیر و تداوم ضرر سرمایه‌گذاران در املاک ترکیه
سرمایه‌سوزی در ترکیه
خریداران ملک در ترکیه در یک سال اخیر 25 درصد ضرر کردند
ترکیه همچنان در گیرودار بحران ارزی است. لیر در یک سال اخیر (آذر 99 تا آذر 1400) بیش از 76 درصد ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده است و بدترین عملکرد را در بین تمام ارزهای بازارهای نوظهور دارد.
اردوغان به نوبه خود مشکلات لیر را به گردن خارجی‌ها و حامیان آنها در ترکیه می‌اندازد، در حالی که مشکلات اخیر لیر پس از آن آغاز شد که بانک مرکزی ترکیه در 18 نوامبر نرخ بهره را باز یک درصد کاهش داد (سومین کاهش از سپتامبر) (شهریور- مهر) و نشان داد که در دسامبر (آذر- دی) دوباره نرخ‌ها را کاهش خواهد داد.
در واقع هنگامی که بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می‌دهد، پول معمولا برای استقراض ارزان‌تر می‌شود و بنابراین نسبت به سایر ارزها ارزش کمتری دارد.
ماه اکتبر (مهر- آبان)، تورم سالانه قیمت مصرف‌کننده در ترکیه نزدیک به 20 درصد بود. در این شرایط بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می‌دهد و هنگامی که نرخ بهره در زمانی که تورم بالاست کاهش می‌یابد، تورم بیشتری به اقتصاد تحمیل می‌شود.
در این شرایط این سوال نیز پیش می‌آید: آیا سایر اقتصادهای نوظهور از ترکیه پیروی می‌کنند و نرخ بهره را در واکنش به تورم کاهش می‌دهند؟ در واقع، پاسخ کاملا برعکس است. کره‌‌جنوبی، روسیه، برزیل، مکزیک و مجارستان همگی نرخ بهره را افزایش داده‌اند تا سعی کنند تورم را مهار کنند.
اما پس چه کسی طرفدار کاهش نرخ بهره ترکیه برای مبارزه با تورم است؟ رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان معتقد است که کاهش نرخ بهره با تورم مبارزه، رشد اقتصادی و صادرات را تقویت و شغل ایجاد می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که استانداردهای زندگی برای ترک‌ها به دلیل افزایش تورم کاهش یافته است.
کسب‌وکارها در ترکیه که به کالاهای وارداتی وابسته‌اند، با هزینه‌های تمام شده بالاتری روبه‌رو هستند. از آنجا که شرکت‌ها این هزینه‌های ورودی بالاتر را به مصرف‌کنندگان منتقل می‌کنند، خانوارهای ترکیه بویژه خانواده‌های کم‌درآمد، با قیمت‌های بالاتر برای تامین کالاها - از جمله موارد ضروری مانند غذا و انرژی- دست‌وپنجه نرم می‌کنند و از سوی دیگر پس‌انداز و درآمد ترکیه‌ای‌ها به دلیل سقوط آزاد لیر کاهش می‌یابد. همچنین اقتصاد ترکیه بسیار به تامین مالی خارجی وابسته است، به این معنی که شرکت‌هایی که بدهی‌های خود را به دلار دریافت کرده‌اند، با کاهش ارزش لیر در برابر دلار آمریکا، با هزینه‌های بازپرداخت شدیدتری مواجه هستند.
* ابزار نرخ بهره دست کیست؟
در واقع بانک‌های مرکزی سیاست نرخ بهره را تعیین می‌کنند اما اردوغان طی ۲ سال گذشته ۳ رئیس بانک مرکزی را برکنار کرده و همواره بر کاهش نرخ بهره تاکید داشته است.
رئیس‌جمهور ترکیه در سخنرانی اخیر خود در پارلمان این کشور بار دیگر بر حمایت از کاهش نرخ بهره تاکید کرد و گفت: مردم ترکیه باید منطقی رفتار کنند و از وحشت و هراس پس از سقوط لیر به رکودی بی‌سابقه خودداری کنند.
اردوغان دیروز در برابر قانون‌گذاران حزب حاکم عدالت و توسعه در پارلمان این کشور گفت که هیچ‌گاه از نرخ بالای بهره حمایت نخواهد کرد. وی افزود نگرانی‌های عمومی درباره بی‌ثباتی در نرخ ارز را می‌فهمد.
اردوغان تصریح کرد: مردم ترکیه باید منطقی رفتار کنند و از وحشت و هراس پس از سقوط لیر به رکودی بی‌سابقه خودداری کنند. تورم سالانه 20 درصدی فعلی ترکیه را می‌‌توان به سرعت حل کرد.
رئیس‌جمهور ترکیه گفت: بی‌ثباتی نرخ ارز موقتی است و نتیجه سیاست‌های جدید اقتصادی دولت نیست.
وی ادامه داد: ما مصمم هستیم که از طریق سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغالزایی، هر چیزی را صحیح است، برای کشورمان انجام دهیم، سیاست اقتصادی ترکیه بر اساس صادرات بنا نهاده شده است. به عنوان دولتی که دارای شناخت و تجربه برای اداره بحران‌‌های مالی است، ما مصمم به غنیمت شمردن فرصت دوران بحرانی که جهان در آن قرار دارد، هستیم.
اردوغان در ادامه سخنانش افزود: افزایش قیمت‌‌ها در نتیجه افزایش قیمت ارز به طور مستقیم بر سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغالزایی تاثیری نخواهد گذاشت و نرخ رقابتی ارز منجر به افزایش سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال خواهد شد.
تنها ساعتی پس از این سخنرانی اردوغان، ارزش لیر ترکیه باز هم سقوط کرد.
اردوغان مکررا خواستار کاهش نرخ بهره به منظور تقویت اقتصاد این کشور است و در همین راستا به سرعت رؤسای بانک‌های مرکزی را تغییر می‌دهد؛ از جمله اخراج رئیس بانک مرکزی در اوایل امسال و 3 عضو کمیته سیاست پولی ترکیه که در ماه گذشته صورت گرفت.
اردوغان چند سالی است که بشدت با افزایش نرخ بهره مخالف است و هر کس را که در این مسیر با وی مخالفت کند، از رئیس کل بانک مرکزی گرفته تا مدیران ارشد آن از سر راه برمی‌دارد.
از سوی دیگر سقوط ارزش لیر و گرانی در ترکیه باعث برپایی تظاهرات اعتراضی شده است و رهبران احزاب اپوزیسیون بشدت عملکرد حزب حاکم عدالت و توسعه و رئیس‌جمهور این کشور را آماج انتقادات خود قرار داده‌اند.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی ترک می‌گویند پایین آوردن نرخ بهره یک اشتباه بسیار بزرگ است که می‌تواند اقتصاد این کشور را درگیر یک بحران بزرگ کند.
روزنامه فایننشال‌‌تایمز طی گزارشی در رابطه با سیاست‌های اردوغان نوشت، رئیس‌جمهور ترکیه با هشدارهای فزاینده‌ای مبنی بر اینکه رویکرد خاص وی برای اداره اقتصاد 756 میلیارد دلاری ترکیه کارساز نیست، روبه‌رو است.
به نوشته این گزارش، مخالفان در ترکیه هرگز تا این حد سرسخت نبوده‌اند. حتی اگر دیگران آنها را به خیال‌بافی متهم کنند، متقاعد شده‌اند که اقتصاد در حال ورشکستگی به آنها کمک می‌کند تا اردوغان را سرنگون کنند. دوره بعدی انتخابات در سال 2023، صدمین سال تاسیس جمهوری ترکیه، خواهد بود اما برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که رأی‌گیری زودهنگام می‌تواند در اوایل نیمه نخست سال آینده برگزار شود.
* صف نان در ترکیه!
اوضاع ترکیه به قدری وخیم شده که برخی کانال‌های خبری اقدام به انتشار تصاویری از صف‌های طولانی خرید نان ارزان در ترکیه کرده‌اند. آنها اعلام کرده‌اند بعد از افزایش 30 درصدی قیمت نان در ترکیه، برخی از فروشگاه‌های نان در شهرهای مختلف اقدام به فروش نان بیات به قیمت ارزان‌تر می‌کنند که این موضوع باعث ایجاد صف در این مراکز شده است. قیمت نان اوایل هفته یک لیر و 75 قوروش بوده است که به 2 لیر و 25 قوروش رسیده است.
***
ضرر سرمایه‌گذاران در ترکیه
در ماه‌های اخیر در تبلیغات شبکه‌های ترکی اقامت و خرید ملک به‌گونه‌ای نشان داده می‌شود که گویا در ترکیه همه شرایط مناسب است تا با وعده اقامت، سرمایه‌ها را از دیگر کشور‌ها جذب کنند اما بار‌ها پیش آمده ترکیه به بهانه‌های مختلف از دادن اقامت امتناع کرده و قوانین با تغییر مسؤولان این کشور تغییر کرده است. در واقع ترکیه به دنبال آن بود با تبلیغات مختلف و جذب سرمایه در بازار مسکن خود، اقتصاد بیمارش را درمان کند اما نه‌تنها اوضاع اقتصاد این کشور بهتر نشده است، بلکه خریداران ملک در ترکیه نیز متضرر شده‌اند.
برای درک میزان ضرر و زیان سرمایه‌گذاران در ملک ترکیه باید یک مثال زد؛ بر این اساس فرض کنید یک سال پیش در همین روزها (اواسط آذر) با 100 دلار وارد بازار مسکن ترکیه می‌‌شدید. آن موقع هر دلار برابر با 4/7 لیر بود و 100 دلار را می‌‌توانستید به 740 لیر تبدیل کنید. پس از گذشت یک‌‌سال قیمت مسکن حدود 34 درصد رشد یافته است. این بدین معناست که 740 لیر شما اکنون به 6/991 لیر رسیده است. اما از طرف دیگر ارزش لیر در برابر دلار نیز نزدیک 80 درصد کاهش یافته است و هر دلار برابر با 3/13 لیر شده است. حال اگر بخواهید 6/991 لیر خود را به دلار تبدیل کنید 5/74 دلار به دست خواهید آورد و این بدین معناست که 100 دلار شما با 5/25 درصد ضرر به 5/74 دلار کاهش یافته است.
پیش از این، متقاضیان کسب شهروندی ترکیه باید خانه‌هایی به ارزش حداقل یک میلیون دلار می‌خریدند اما بر اساس قوانین جدید این رقم به یک‌چهارم یعنی ۲۵۰ هزار دلار کاهش یافته است. البته در کنار این امتیازات، ترکیه تکالیفی را برای سرمایه‌گذاران خود مشخص می‌کند؛ با توجه به اینکه خرید مسکن در این کشور مقدمه اقامت است، خریداران تا ۳ سال امکان فروش و تبدیل به نقد کردن مسکن خود را ندارند، از سوی دیگر در این کشور اساسا مسکن کالایی سرمایه‌ای مانند کشورمان نیست که به مرور زمان و جلوتر از تورم، افزایش قیمت داشته باشد. این کشور با وضع مالیات‌های مختلف مانند عایدی سرمایه مسکن، خانه‌های خالی و خانه‌های لوکس، کالای مسکن را تبدیل به کالایی مصرفی کرده و سرمایه‌گذاری در آن حداقل برای شهروندان این کشور مرسوم نیست. از سویی نکته قابل توجه، تعمیق افزایش ضرر و زیان شهروندان ایرانی سرمایه‌گذار در بازار مسکن ترکیه است.