کد خبر: 241394تاریخ: 1400/9/20 00:00
آیت‌الله العظمی جوادی‌آملی در دیدار وزیر امور خارجه با اشاره به هزینه‌های برجام نسبت به تقویت بنیه حقوقی قراردادهای بین‌المللی تأکید کرد
برجام‌عوامانه‌بود
* مذاکرات جدی شد
گروه سیاسی: آیت‌الله العظمی جوادی‌آملی با بیان اینکه مذاکره با جهان، یک فهم و سواد بالغ سیاسی بین‌المللی می‌خواهد، اظهار داشت: اگر کشوری توانست یک‌طرفه و یک‌جانبه از توافق و قرارداد صورت گرفته خارج شود، این یعنی این قرارداد «عوامانه» نوشته شده است. تبدیل شدن تجربه برجام و مذاکرات هسته‌ای کشورمان در دولت حسن روحانی به یک تجربه عبرت‌آموز را می‌توان از پرهزینه‌ترین درس‌هایی دانست که دولت سابق مسؤولیت آن را بر عهده داشته است؛ توافقی که با گذشت بیش از 6 سال از عکس یادگاری جمعی محمدجواد ظریف با وزرای خارجه ۱+۵ پس از انعقادش کماکان محل بحث و مذاکره است و سرنوشت نامعلوم آن باعث شد در حداقلی‌ترین و خوشبینانه‌ترین حالت ممکن مدیریت کشور با یک رکود چندساله و اقتصاد کشور نیز با خسارت‌های بعضا جبران‌ناپذیری مواجه شود. در این میان محوری‌ترین عامل در شکل‌گیری این فضا را پیش از روند مذاکرات هسته‌ای باید در زاویه دید دولتمردان وقت و در رأس آنها روحانی و ظریف جست‌وجو کرد. برجام برای دولت روحانی بیش از آنکه یک توافق خارجی با مقتضیات خاص مناسبات بین‌المللی باشد یک برگ برنده انتخاباتی در فضای سیاسی داخل کشور بود، به‌گونه‌ای که حتی دستگاه سیاست خارجی دولت یازدهم در میانه مذاکرات هسته‌ای وقت اقدام به تشکیل کمپین «هر توافقی بهتر از عدم توافق است» کرد که عملا نشان از فاقد اولویت بودن محتوای توافق هسته‌ای داشت. مضاف بر این خوش‌بینی به غرب و دور از تصور دانستن بدعهدی و پیمان‌شکنی آمریکا به عنوان دشمن دیرینه جمهوری اسلامی باعث شد ظریف اساسا تمایل و عزمی برای تضمین گرفتن از آمریکا و تحمیل هزینه به واشنگتن برای عهدشکنی نداشته باشد. هرچند این روزها مقامات دولت روحانی با برجسته کردن گزاره هنجارشکن بودن ترامپ به عنوان یک رئیس‌جمهور خاص آمریکا سعی می‌کنند نسبت به خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت 97 از خود مسؤولیت‌زدایی کنند اما به گواه مواضع ظریف پیش از این اقدام آمریکا، خروج یک‌طرفه آمریکایی‌ها از برجام عملا بلااثر به حساب می‌آمده است. هرچند بعدها روحانی و دولتمردانش در موضعی متناقض با ادعای سال 94 ظریف خروج آمریکا از برجام را مساوی با تحمیل شدن سنگین‌ترین نظام تحریمی به کشورمان خواندند. اما این پایان کار نبود و سال گذشته نیز دولت روحانی مخالفت خود را با هرگونه اقدام عملی در چارچوب قانون هسته‌ای مجلس در برابر عهدشکنی آمریکا نشان داد تا ثابت شود اساسا دولت‌های یازدهم و دوازدهم تحت هیچ شرایطی حاضر به آزرده کردن خاطر دولت آمریکا نیستند.
با مجموعه این اوصاف و در میانه دور جدید مذاکرات ایران با 1+4 برای بازگشت آمریکا به برجام کماکان گمانه‌زنی‌ها و بیم نسبت به تکرار رویه تجربه شده وجود دارد، به‌گونه‌ای که یکی از محوری‌ترین موضوعاتی که تیم جدید مذاکره‌کننده برای شروط بازگشت به نقطه صفر تعهدات برجامی مطرح کرده مساله تضمین و ضرورت جلوگیری از تکرار تجربه خروج آمریکا از برجام است.
* نشانه‌های یک «قرارداد عوامانه»
آیت‌الله جوادی‌آملی روز پنجشنبه در دیدار حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه اظهار داشت: مذاکره با جهان، یک فکر جهانی لازم دارد، ما از جهان جدا نیستیم، چه بخواهیم و چه نخواهیم باید با آنها مذاکره کنیم و با آنها دست بدهیم اما بعد از آن حتما باید انگشتان خود را بشماریم. وی خاطرنشان کرد: در نظام بین‌الملل به هیچ‌کس اعتماد نیست اما در عین حال هیچ کس از مذاکره و تبادل با دیگر کشورها هم بی‌نیاز نیست، از این رو مذاکره با کشورهای جهان یک کار سنگینِ علمیِ عمیقِ حقوقی و سیاسی در حوزه بین‌الملل است. فیلسوف بزرگ جهان اسلام ادامه داد: مذاکره با جهان، یک فهم و سواد بالغ سیاسی بین‌المللی می‌خواهد، باید طرز توافق‌ها را نوشت که کسی نتواند زیر آن بزند و از آن خارج شود و از تعهد خود شانه خالی کند، اگر کشوری توانست یک‌طرفه و یک‌جانبه از توافق و قرارداد صورت گرفته خارج شود، این یعنی این قرارداد عوامانه نوشته شده است! این یعنی آن تکیه‌گاهی که محل سوءاستفاده دشمن قرار گرفته تا بر اساس آن از توافق خارج شود مورد غفلت قرار گرفته است، این یعنی در قرارداد دیده نشده که اگر یکی از طرفین به صورت یک‌جانبه از توافق خارج شود و آن را فسخ کند، چه عواقبی دارد. این یعنی همه جوانب کار دیده نشده است. آیت‌الله جوادی‌آملی تصریح کرد: حضرت علی(ع) در نامه خود به استاندار مصر، مالک اشتر، نوشتند مردم عمود دین هستند، این حرف از سر ترحم زده نشده، این یک حقیقت است، کدام خطر بود که مردم سینه سپر نکردند؟! کجا لازم به فداکاری و ایثار بود که این مردم دریغ کرده باشند؟! مردم، این کشور را با خون حفظ کردند، لیاقت این مردم نه آن قراردادهای عوامانه است و نه این اختلاس‌ها و سوء‌مدیریت‌ها و حقوق‌های نجومی، از این رو داخل را نیز باید محترم بشماریم و با متفکران داخلی و صاحب‌نظران مشورت کنیم، این سابقه عظیم تاریخی و این فکرها را باید قدر بدانیم و از آنها استفاده کنیم. وی ادامه داد: اگر اختلاس‌ها و حقوق نجومی و سوءمدیریت در این کشور نباشد، این مملکت کاملا می‌تواند خود را اداره کند. مرجع تقلید شیعیان خطاب به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای تاکید کرد: مانیفست نظام بین‌المللی بر اساس حق و عدل نیست! آنها اساسا این مفاهیم را قبول ندارند، آنچه آنها قبول دارند و ما باید بر اساس آن با آنها مذاکره کنیم، یک عقل استدلالی است، باید طرف ما بداند که خروج یک‌طرفه از برجام، امنیت بین‌المللی را تهدید می‌کند، تا قرارداد ما با امنیت بین‌المللی گره نخورد ضمانت اجرا نخواهد داشت، قرارداد هسته‌ای باید یک تعهد محترم متقابل باشد و همه جوانب حقوق بین‌الملل در آن دیده شود. بله! ادب بین‌المللی را رعایت می‌کنیم، دست هم می‌دهیم اما پس از دست دادن انگشتان خود را هم می‌شماریم.
* هشدارها نسبت به تجربه معامله با غرب
اظهارات و تذکرات صریح آیت‌الله جوادی‌آملی نسبت به عدم تکرار تجربه برجام را البته نمی‌توان موضعی جدید از سوی این مرجع تقلید دانست. اردیبهشت 95 تنها چند ماه پس از آغاز تعهدات طرفین در برجام بود که مواضع ایشان در هشدار نسبت به تعامل دولت وقت با دولت‌های غربی خبرساز شد. آیت‌الله‌العظمی جوادی‌آملی 9 اردیبهشت 95 در جریان بیست‌و‌دومین اجلاس سالانه جامعه المصطفی العالمیه اظهار داشتند: رهبر معظم انقلاب درباره پیمان با غرب فرمودند تا جایی به تعهدات خود عمل کنید که طرف مقابل عمل می‌کند، چرا که بر اساس روایات اگر کشور ما به تعهدات خود عمل کند و آنها به آنچه گفته بودند عمل نکنند، این بردگی است.
البته این پایان ماجرا نبود تا این استاد بزرگ فلسفه جهان اسلام 19 اردیبهشت همان سال در دیدار محمدرضا عارف که ریاست فراکسیون امید (اصلاح‌‌طلبان) مجلس دهم را برعهده داشت با بیان اینکه واژه‌ای به شکوه و عظمت «غیرت» کم دیده‌ام، بیان داشت: در غیرت باید 3 عنصر جمع شود تا آن را بسازند؛ عنصر اول غیرزدایی است به این معنا که اجازه ندهیم بیگانه نفوذ کند و خودمان هم در کار دیگران تجسس نکنیم. وی با بیان اینکه دیاثت یا اخلاقی است یا سیاسی عنوان کرد: کسی که بیگانه را راه می‌دهد دیوث سیاسی است. بیگانه را در حریم خود راه دادن و وارد حریم غیر شدن با غیرت سازگار نیست. این مرجع تقلید در ادامه 3 عنصر معرفت، هویت و غیرزدایی و دیوث‌زدایی را برای ابراز غیرت لازم و ضروری خواند.
آیت‌الله جوادی‌آملی بعدها در 13 اسفند 96 در درس تفسیر خود که در مسجد اعظم قم برگزار شد، ابراز داشت: قرآن می‌فرماید اگر دشمنان دست از دشمنی برنمی‌دارند باید با آنها دشمن بود، چند سال قبل که مسؤولان وزارت امور خارجه دیداری با ما داشتند به آنها گفتم وقتی با آمریکایی‌ها دست می‌دهید انگشتان خود را بشمارید، چون به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند که مذاکرات با اذن مسؤولان عالی نظام انجام شد. وی عنوان کرد: در کودتای ۲۸ مرداد آمریکایی‌ها را دیدیم، بعد از آن هم گفتیم که دیاثت سیاسی هم وجود دارد که باید مراقب بود و قبل از اینکه دیگران بگویند برجام خطر دارد ما به اینها گفتیم انسان اگر با کفار معامله کرد باید انگشت خود را بشمارد اما اگر خدایی نکرده فریب بخورد تقصیر خود اوست.
******
مذاکرات جدی شد
گروه سیاسی: دور دوم نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور هیأت‌های ایران و 1+4 در شرایطی آغاز شد که طرف اروپایی با همراهی آمریکا از چند روز قبل همزمان با نشست پنجشنبه گذشته، به ادبیات تهدید‌آمیز رو آورده است.
به گزارش «وطن‌امروز»، مساله‌ای که مذاکرات را تحت‌الشعاع قرار داده است، تأکید طرف غربی بر پذیرش متن پیش‌نویسی است که خردادماه توافق شده است. در چنین فضایی، یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران به تسنیم گفت: پیشنهادات و نظرات ارائه‌شده از سوی هیأت ایرانی در گفت‌وگوهای هفته پیش همچنان روی میز قرار دارد و مذاکره‌کنندگان ایرانی در طول مباحث درباره متن، بر اساس این دیدگاه‌ها پیش خواهند رفت. وی در ادامه افزود: هیچ تجدیدنظری در موضع ما نبوده و پیش‌نویس‌های پیشنهادی پس گرفته نشده‌اند. طرف‌های مقابل پذیرفتند که به تفصیل درباره مطالبات ایران گفت‌وگو کنند. «علی باقری» رئیس هیأت مذاکره‌کننده ایران هم که روز پرکاری در وین پس از ۳ دیدار مجزا با انریکه مورا، نمایندگان ۳ کشور اروپایی برجام و هیات‌های چین و روسیه داشت، در جمع‌بندی خود از نشست پنجشنبه گفت: جمهوری اسلامی ایران در این نشست تأکید کرد مسیر گفت‌وگوها را بر اساس مواضع و دیدگاه‌های خودش که قبلا بیان کرده، با جدیت ادامه می‌دهد و اراده جدی برای ورود به مذاکرات دارد و درباره دستیابی به توافق، اگر زمینه‌های لازم فراهم شود، قطعا هیچ مانعی نمی‌بیند. رئیس هیأت مذاکره‌کننده در پاسخ به این سؤال که آیا پاسخ مستدل و منطقی‌ای که ایران انتظار داشت، امروز دریافت کرد؟ عنوان کرد: این باید در جلسه کارگروه‌ها بیان شود. باقری درباره کاهش شکاف‌ها نیز اظهار داشت: همین که طرفین اراده جدی برای استمرار گفت‌وگوها دارند، نشانگر این است که ۲ طرف می‌خواهند مواضع به هم نزدیک شود. باقری درباره اینکه آیا با نشستی که برگزار شد، اراده جدی را در طرف‌های مقابل بویژه اروپایی می‌بینید؟ بیان کرد: آنچه امروز احساس کردم با چیزی که روز جمعه احساس کردم، متفاوت بود. احساسم این بود که طرف مقابل اراده جدی‌تری برای ورود به گفت‌وگوهای موثر و نتیجه‌بخش دارد. وی درباره اظهارات انریکه مورا مبنی بر اینکه مسیر سختی پیش رو است و زمان نامحدود نیست و در پاسخ به این سؤال که ایران تا چه زمانی می‌تواند به این مذاکرات ادامه دهد و چقدر احتمال می‌دهید اختلافات درباره تحریم‌ها رفع شود؟ گفت: اختلافات درباره تحریم‌ها بستگی به اراده جدی و آمادگی عملی طرف مقابل برای برداشتن تحریم‌ها دارد.
دیپلمات ارشد ایرانی گفت: هر زمان این اراده جدی و آمادگی عملی احراز شود، ما می‌توانیم برای لغو تحریم‌ها گام برداریم و لغو تحریم‌ها گشایشی جدی برای پیشبرد گفت‌وگوها بویژه در زمینه اقدامات هسته‌ای ایجاد خواهد کرد.
همچنین وزیر امور خارجه در صفحه اینستاگرام خود درباره مذاکرات جاری در وین بین ایران و گروه ۱+۴ نوشت: ما همه در وین هستیم که مذاکره کنیم تا به یک توافق خوب برسیم. حسین امیرعبداللهیان افزود: طرف‌های غربی باید بدانند در ۸ سال گذشته به اندازه کافی حرف زده شده و وعده بی‌عمل داده‌اند اما امروز وقت عمل است و ما برای رسیدن به توافقی جدی و خوب تلاش می‌کنیم. وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز است اما رفع نگرانی هسته‌ای ادعایی طرف‌های غربی با رفع کامل تحریم‌های برجامی ارتباط مستقیم دارد. وی در ادامه یادآور شد: هر چند تردید داریم که آیا طرف غربی اصولا آماده رفع تحریم‌هاست، یا اینکه صرفا به دنبال رفع یک‌طرفه نگرانی‌های خود است اما اگر طرف غربی مذاکرات با حسن نیت، ابتکار عمل و ایده‌های سازنده در ادامه مذاکرات حضور یابد، یقینا شاهد پیشرفت سریع مذاکرات خواهیم بود.
* مورا چه گفت؟
«انریکه مورا» معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام در پایان جلسه پنجشنبه کمیسیون مشترک برجام تأکید کرد تمام طرف‌های مذاکره‌کننده تأیید کردند تا زمان حصول توافق به مذاکرات ادامه می‌دهند. به گزارش الجزیره، مورا درباره روند فعلی مذاکرات وین تصریح کرد: «دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد و ما برای نزدیک‌تر کردن این دیدگاه‌ها به یکدیگر تلاش می‌کنیم. چندین پیشنهاد مورد بحث قرار خواهد گرفت و آنچه حائز اهمیت است، غلبه بر اختلافات است». وی همچنین درباره پیشنهاداتی که هیأت مذاکره‌کننده ایران به طرف‌های مقابل ارائه کرده نیز تأکید کرد: «در جریان مذاکرات تمام طرف‌ها پیشنهادات خود را ارائه خواهند داد و هر گونه پیشنهادی باید بر اساس آنچه ۲۰ ژوئن حاصل شد، باشد. ما در مذاکرات یک نقطه شروع داریم و با آنچه در ژوئن گذشته به دست آمد، شروع می‌کنیم». هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام همچنین درباره جدیت طرف‌ها برای رسیدن به توافق گفت: «حس هدفمندی جدیدی در بین هیأت‌ها برای رسیدن به توافق وجود دارد. زمان در حال گذر است و حس فوریت بیشتر و بیشتر احساس می‌شود».
* بازگشت به زبان تهدید!
در همین حال دولت آمریکا همزمان با مذاکرات جاری در وین با بازگشت به سیاست قدیمی خود یعنی راهبرد اعمال فشار همزمان با مذاکرات روی آورده است. بر این اساس، دولت بایدن که طی روزهای گذشته با وضع تحریم علیه برخی اشخاص و نهادهای ایرانی رویکرد غیرسازنده دولتش را نشان داد، بنا بر گزارش وال‌استریت‌ژورنال قصد دارد در صورت شکست مذاکرات، اجرای تحریم‌ها علیه ایران را سخت‌گیرانه‌تر کند. سفر پنجشنبه وزیر جنگ رژیم صهیونیستی به آمریکا هم که برای تاثیرگذاری روی مذاکرات صورت پذیرفت با تهدید وزیر دفاع آمریکا و همتای صهیونیست وی علیه ایران همراه شد. لوید آستین که در یک کنفرانس خبری با «بنی گانتس» حضور داشت، گفت: «اگر دیپلماسی شکست بخورد ما آماده توسل به گزینه‌های دیگر هستیم. ما از خودمان دفاع خواهیم کرد، از دوستان‌مان دفاع خواهیم کرد و از منافع‌مان دفاع خواهیم کرد». همزمان «جنیفر ساکی» در نشست خبری روزانه کاخ سفید گفت: «با توجه به پیشرفت‌های مداوم در برنامه هسته‌ای ایران، رئیس‌جمهور بایدن از تیمش خواسته برای حالتی که دیپلماسی شکست بخورد آماده باشند».«رابرت مالی»، نماینده آمریکا در امور ایران هم با دنبال کردن این سرخط در مصاحبه با الجزیره گفت: «ما نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم و برای مواجهه با دنیایی که ایران می‌خواهد برنامه هسته‌ای‌اش را پیش ببرد آماده نباشیم. مشخص است مجبوریم به چنین رویدادی پاسخ بدهیم و این همان کاری است که داریم انجام می‌دهیم».ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم این چرخه را تکمیل و تصریح کرد: «در حال حاضر تمرکز ما روی دیپلماسی است. ما کماکان معتقدیم بازگشت متقابل به پایبندی برجام مثمرثمرترین روش است اما داریم با نزدیک‌ترین متحدان‌مان از جمله اسرائیلی‌ها درباره گزینه‌های‌مان رایزنی می‌کنیم. درباره این رایزنی می‌کنیم که چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد که ایران هرگز نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند».با این وجود باید این تهدیدات را پاسخ مثبت دولت بایدن به فراخوان ترساندن ایران که چندی قبل «دنیس راس» مشاور سیاست خارجی رئیس‌جمهور آمریکا در زمان «باراک اوباما» در صفحه توئیترش تجویز کرد، دانست. این دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی نوشت: «ایران، مذاکرات را به عنوان امتیاز به ما تلقی می‌کند. تهران فکر می‌کند بالا و پایین کردن ترس از برنامه هسته‌ای‌اش باعث پذیرش طرح «بیشتر در برابر کمتر» [از سوی آمریکا] خواهد شد، به این معنا که رفع تحریم‌ها بیشتر از آنچه در برجام آمده باشد و در ازای آن ایران امتیازهای کمتری بدهد. برای اینکه به دیپلماسی شانس بدهیم باید ترس ایران از خودمان را برگردانیم».
***
ادعای گاردین: حضور هیأت انگلیسی در تهران برای پرداخت بدهی لندن
«پاتریک وینتور» روزنامه‌نگار روزنامه گاردین در توئیتی نوشت هیأتی از وزارت خارجه انگلیس هفته گذشته برای بررسی مکانیسم پرداخت بدهی ۴۰۰ میلیون پوندی این کشور به ایران، به تهران آمد. وی در این باره نوشت: سفیر ایران در انگلیس فاش کرد هیأت وزارت خارجه انگلیس هفته گذشته برای بررسی مکانیسم پرداخت بدهی ۴۰۰ میلیون پوندی پذیرفته‌شده انگلیس در تهران حضور داشت. پیش‌تر «لیز تراس» وزیر خارجه انگلیس گفته بود بدهی ۴۰۰ میلیون پوندی کشورش به ایران یک «بدهی قانونی» است و دولت لندن می‌خواهد آن را پرداخت کند. ایران و انگلیس در دهه ۱۹۷۰ میلادی قراردادی برای تحویل ۱۵۰۰ تانک چیفتن و ۲۵۰ خودروی زرهی به طرف ایرانی امضا کردند. لندن، بعد از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا تحویل این تانک‌ها به ایران را متوقف کرد. رژیم پهلوی همه مبالغ مربوط به این قرارداد را که بر اساس برخی گزارش‌ها بالغ بر یک میلیارد دلار بوده را پرداخت کرده بود.