عباس اسماعیل‌گل: چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر بدون شک می‌تواند متفاوت‌ترین و سخت‌ترین دوره برپایی جشنواره طی سالیان گذشته برای هنرمندان و دست‌اندرکاران این فستیوال باشد. چرا که امسال پس از 5 دوره نخستین سالی است که جشنواره جهانی فجر برگزار نمی‌شود. چندی پیش اعلام شد جشنواره‌های ملی و جهانی فیلم فجر پس از ۵ دوره برگزاری مجزا، به صورت یکپارچه و واحد برگزار می‌شود. مسؤولان سازمان سینمایی معتقدند برگزاری همزمان این ۲ رویداد مهم و راهبردی سینمای ایران در سالگرد جشن‌های فجر انقلاب اسلامی با هم‌افزایی ظرفیت‌ها، قطعا فرصت‌های کاربردی مضاعفی را برای بهره‌مندی جامعه سینمایی، اقشار مختلف مردم، سینماگران و میهمانان خارجی فراهم می‌آورد. 

اما این تصمیم مدیران سینمایی کشور کم چالش نداشته است و شاهد اظهارات متفاوت اهالی سینما در این باره بوده‌‌ایم. 

البته به نظر می‌رسد مسؤولان سینمایی به سلامت از نقد اهالی سینما در این باره عبور کرده‌اند و بخوبی توانسته‌اند منتقدان خود را مجاب کنند که تصمیم درستی درباره انحلال جشنواره جهانی فیلم فجر گرفته‌اند و همان‌طور که اعلام شده، قرار است بخش بین‌الملل بزودی به بخشی اصلی در جشنواره فیلم فجر بدل شود. هر چند این تغییر گسترده به خاطر کمبود وقت به جشنواره امسال فیلم فجر نخواهد رسید اما مسلما از سال آینده بخش بین‌الملل به یکی از بخش‌های اصلی جشنواره فیلم فجر بدل خواهد شد. 

از سویی، یکی دیگر از چالش‌هایی که جشنواره چهلم فجر با آن روبه‌روست، حضور فیلم‌هایی است که مدیران سازمان سینمایی دولت سیزدهم نقشی در سیاست‌گذاری و ریل‌گذاری محتوای این فیلم‌ها نداشته‌اند و تمام فیلمنامه‌های آثار متقاضی حضور در جشنواره امسال، در چارچوب شورای نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد دولت قبل پروانه‌های خود را دریافت کرده‌اند و مسؤولان برپایی جشنواره چهلم فجر تنها می‌توانند نحوه برپایی جشنواره را به لحاظ فرم تغییر دهند و علنا از نظر محتوایی هیچ‌گونه دخل و تصرف و ریل‌گذاری‌ای نمی‌توانند داشته باشند. 

از این رو بدون شک مسؤولان سینمایی کشور از همین امروز باید برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های خود را برای آثار جشنواره چهل‌‌و‌یکم فیلم فجر آغاز کنند تا تیم مدیریتی جدید سینما در دولت سیزدهم از سال آینده هم از لحاظ کیفی و کمی بتواند بر جشنواره فیلم فجر تاثیرگذار باشد. 

اما همان‌طور که گفته شد، مسؤولان جشنواره چهلم فجر امسال به لحاظ فرم جشنواره دست به تغییراتی کوچک اما اساسی و مهم‌ زده‌اند که این مساله می‌تواند سرآغاز تحولات اساسی برای سینمای ایران باشد. در ادامه نگاهی به این تغییرات از زبان دبیر جشنواره چهلم فیلم فجر داشته‌ایم.

 

* حذف «نگاه نو» به نفع فیلم‌اولی‌ها

دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر تاکید کرد بخش فرهنگی این جشنواره برای نخستین‌بار در ۴ بخش برگزار می‌شود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، چهلمین جشنواره فیلم فجر قرار است بهمن‌ماه سال جاری برگزار شود. جشنواره‌ای که امسال با روی کار آمدن دولت سیزدهم گامی جدی در تغییر رویکردهای خود برداشته است؛ از تغییر شکل حضور فیلم‌های اول در جشنواره تا افزوده شدن «بخش فرهنگی» در کنار «بخش رقابتی» و اهتمام ویژه به پذیرفته‌ شدن فیلم‌هایی با محوریت امیدآفرینی. 

مسعود نقاش‌زاده، دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر، در گفت‌وگویی درباره چگونگی برگزاری جشنواره فیلم فجر و تغییرات این رویداد سینمایی گفت: تغییرات جشنواره در رویکردها و رویه‌هاست، بنابراین واژه تغییرات درباره هویت جشنواره فجر، ملاک ما نیست زیرا جشنواره فیلم فجر نه فقط در عنوان که در هویت هم ملازم، مقارن و مولود دهه فجر است. 

نقاش‌زاده در ادامه با اشاره به برنامه‌های این دوره جشنواره اظهار کرد: چهلمین جشنواره فیلم فجر شامل ۲ گروه برنامه در «بخش‌های فرهنگی» و «بخش‌های رقابتی» است. در این دوره، برنامه‌های فرهنگی جشنواره مورد تأکید قرار گرفته است. این برنامه‌ها شامل ۴ بخش گنجینه‌های سینمای ایران (قاب‌های ماندگار)، همایش‌های فرهنگی سینما و اندیشه با حضور بزرگان اندیشه و فرهنگ (10 شب با متفکران)، نکوداشت بزرگان سینما (نقش‌های ماندگار) در قالب برنامه‌های مفصل و همراه با نمایش فیلم و تحلیل و بررسی و نشست‌های رسانه‌ای پیرامون فیلم‌های بخش مسابقه است. وی ادامه داد: در این دوره، شماری از کارگاه‌های تخصصی و حرفه‌ای در حوزه سینما برگزار خواهد شد و با برنامه‌ریزی جشنواره فجر، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی معتبر در برگزاری کارگاه‌های تخصصی و حرفه‌ای سینمایی مشارکت خواهند داشت. 

دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر گفت: با نیم‌نگاهی به آیین‌نامه این دوره، معلوم می‌شود که در سالن مرکزی جشنواره، در کنار نمایش فیلم‌های مسابقه سینمای ایران و نشست‌های رسانه‌ای مربوطه، برنامه‌های جدی برای برگزاری گردهمایی‌های فرهنگی تخصصی وجود دارد و توجه ویژه به گنجینه ارزشمند سینمای نوین ایران اسلامی با محوریت مفاهیم امید، اخلاق و آگاهی، سرلوحه آیین این دوره محسوب می‌شود. بدیهی است با حضور فرهیختگان عرصه سینما و فرهنگ، در سالن مرکزی جشنواره، زمینه لازم برای بازخوانی فرهنگی سینمای ایران به عنوان یک فرصت ارزشمند فراهم خواهد آمد. نقاش‌زاده درباره حضور پررنگ نهادها و سازمان‌هایی از جمله بنیاد سینمایی فارابی، حوزه هنری و سازمان اوج در این بخش و چگونگی حضور این تشکل‌ها در جشنواره چهلم گفت: اطلاعات اولیه ثبت‌نام فیلم‌ها نشان می‌دهد در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر، نهادها و سازمان‌های سینمایی با آثاری که به ارزش‌های فرهنگی از یک سو و جذب تماشاگران مشتاق از سوی دیگر پرداخته باشند، حضور خواهند داشت. اما قضاوت درباره کم و کیف این آثار نیازمند گذر از فرآیندهای انتخاب و داوری است. وی درباره حضور آثار در دوره چهلم گفت: جشنواره فیلم فجر هر ساله با استقبال زیادی از سوی فیلمسازان و تهیه‌کنندگان مواجه است. پاسخ دقیق به این سوال، بعد از اتمام فرآیند بازبینی و انتخاب نهایی آثار بخش مسابقه و دریافت نسخه نهایی آثار ممکن خواهد شد. پیش‌بینی‌ها حاکی از تنوع آثار و روزهای پرباری برای سینمای ایران است. دبیر جشنواره فیلم فجر درباره حذف بخش نگاه نو (فیلم‌های اول) گفت: مسابقه فیلم‌های اول نه‌تنها حذف نشده، بلکه فیلم‌های اول همراه با تمام فیلم‌های راه‌یافته به بخش مسابقه بررسی و برای تمام رشته‌ها داوری خواهند شد. تنها تفاوت در این دوره و برخی دوره‌های گذشته، این است که بخشی جدا از بخش اصلی مسابقه سینمای ایران (سودای سیمرغ) برای نمایش فیلم‌های اول، پیش‌بینی نشده است و این به نفع فیلم‌های اول است، بنابراین هر فیلم سینمایی، اعم از اینکه نخستین یا آخرین ساخته فیلمساز باشد، چنانچه واجد ارزش‌های فرهنگی و سینمایی لازم باشد، شایستگی حضور در بخش مسابقه سینمای ایران را خواهد داشت. وی همچنین درباره چگونگی نمایش آثار «هنر و تجربه» در این دوره جشنواره گفت: تعبیر حذف فیلم‌های «هنر و تجربه» از جشنواره فیلم فجر صحیح نیست، زیرا تمام فیلم‌های سینمایی، اگر مورد توجه هیأت انتخاب جشنواره قرار بگیرند و به بخش مسابقه سینمای ایران راه یابند، در رشته‌های مختلف مورد داوری قرار خواهند گرفت اما سیمرغ جداگانه‌ای با عنوان «هنر و تجربه» نخواهیم داشت، بنابراین بدیهی است که قابلیت‌های بیان یا تجربه ویژه سینمایی، در همه رشته‌ها مورد توجه هیأت‌های محترم انتخاب و داوری خواهد بود. وی در ادامه درباره ادغام ۲ بخش جهانی و ملی جشنواره گفت: در بهمن ۱۴۰۱ شاهد برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در مقیاسی وسیع و البته همدلانه خواهیم بود. نقاش‌زاده افزود: دعوت از شخصیت‌های فرهنگی و سینمایی برای بازبینی و داوری اصولی و عادلانه آثار، همواره یکی از دغدغه‌های اصلی ما در برگزاری جشنواره بوده که ان‌شاءالله با اتخاذ تدابیر مناسب، تمام توان خود را به کار خواهیم بست تا ضمن حفظ و صیانت از ارزش‌های سینمای ایران، شاهد عادلانه‌ترین انتخاب‌ها و داوری‌ها باشیم.