محمدرضا کردلو: سرگرمی یکی از ارکان رسانه است و رسانه نمی‌تواند نسبت به آن بی‌تفاوت باشد. سرگرمی حتی تصمیم‌ساز و انتخاب‌ساز نیز هست. جان فورد، کارگردان شهیر سینما در «آخرین هورا» یکی از آثار متاخرش که همزمان با قدرت گرفتن تلویزیون در جامعه آمریکا ساخته شده و درباره فرآیند انتخاب یک شهردار است، بخوبی این گزاره را نشان می‌دهد که تلویزیون چگونه با سرگرم کردن مردم، آنها را در مسیر یک انتخاب، تحت تاثیر قرار می‌دهد. در مقابل این مثال که وجهی منتقدانه درباره قدرت تاثیرگذاری سرگرمی است، وجه دیگری از سرگرمی نیز وجود دارد که در سینمای «مارول» برجسته است. شاید گاهی عمیق‌ترین پیام‌های سیاسی و اجتماعی به واسطه سرگرم‌کننده‌ترین فیلم‌های سینمایی منتقل می‌شود. برخی فیلم‌های مارول، سری‌های جنگ ستارگان، سری‌های جیمزباند، اسپایدر من و... از آن جمله‌اند و دارای این ویژگی هستند. در عین حال زبان سرگرمی در دنیای تلویزیون‌ها در سراسر جهان، صرفا سینما و اثر نمایشی نیست. برنامه‌های متعددی در شبکه‌های مختلف تلویزیونی در سراسر جهان تهیه و تولید می‌شوند که با استفاده از ایده‌های فراوانی که در صنعت سرگرمی کارکرد دارند، از جهات محتوایی و شیوه‌های اجرایی و شکل ساخت، برای جذب مخاطب فعالیت می‌کنند.

برنامه‌های سرگرمی در کنار سریال‌ها، رکن سرگرمی رسانه را پوشش می‌دهند، اگرچه بعد از شکل‌گیری «استریم»ها، حوزه سریال قدرتمندتر از تلویزیون‌های کابلی رشد کرده‌ است. شاید حالا تنها مزیت تلویزیون‌ها همین برنامه‌های سرگرمی باشد. در ایران اما تلویزیون متولی و سردمدار اصلی سریال و حوزه سرگرمی است. در این حوزه به‌رغم گسترش پلتفرم‌های خانگی، هنوز میزان مخاطب تلویزیون قابل مقایسه با رسانه‌های دیگر نیست. 

گاهی برخی برنامه‌ها با حفظ مخاطب ده‌ها سال ادامه پیدا می‌کنند، تهیه‌کنندگان تغییر می‌کنند، مجریان متعددی می‌آیند و می‌روند و البته گاهی مجری‌ها در طول 10 سال برنامه‌سازی حسابی تغییر چهره می‌دهند. البته جنس برنامه‌ها نیز متفاوت است و برنامه‌هایی هستند که خیلی متکی به اجرا کننده هستند. 

این روزها با پخش یک برنامه سرگرمی‌محور با تم خنده در یکی از پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی بحث درباره قوت و ضعف این برنامه‌ها و مقایسه آن با جدی‌ترین برنامه‌های سرگرمی تلویزیون در این تم مانند خندوانه و دورهمی جدی شده است. 

نگاه به برنامه‌هایی مانند خندوانه و دورهمی از منظر سرمایه‌های اصلی تلویزیون در حوزه سرگرمی، می‌تواند اهمیت آنها را به نحو دیگری برجسته کند. 

از جهت جایگاه صداو‌سیما به عنوان رسانه اصلی جمهوری اسلامی، باید جنبه بازتولید ارزش‌های فنی و هنری و نیز وجوهی که موجب مخاطب‌پسندی یک برنامه می‌شود، به چشم بیاید؛ اما در دوره‌های جدید اتفاق خاصی نیفتاده است. به‌رغم دارا بودن کیفیت مناسب در اجراها و تلاشی که برای آنها می‌شود، در بازنمایی، انتخاب داوران شاخص‌تر و نوع اجرا روی دور تکرار افتاده است. حال آنکه از نظر میزان جذابیت و خنده‌دار بودن، تنها یک استندآپ یکی از حاضران خنداننده‌شو از مجموعه ۲ قسمت برنامه خنده‌‌‌محور شبکه نمایش خانگی جلوتر است و این در حالی است که طبعا از منظر هزینه و پیش‌‌تولید شاید بیشتر از برنامه‌های تلویزیونی برای آن سرمایه‌گذاری شده است. 

از جهت مخاطب هم اساسا ظرفیت برنامه‌ای مانند خندوانه در جذب مخاطب قابل قیاس با برنامه‌های شبکه نمایش خانگی نیست. با این همه چرا فضای تبلیغاتی و شبکه‌های اجتماعی در اختیار برنامه‌ای مثل خندوانه نیست و همه تبلیغات پرحجم این حوزه در اختیار برنامه‌های شبکه نمایش خانگی است؟

یکی از دلایل اصلی این ماجرا بی‌توجهی خندوانه به جذب مخاطب جدید است. جذب مخاطب جدید نیازمند رقم زدن اتفاقی ویژه در فرم و الگوی روایت برنامه است؛ چیزی که تلویزیون نه‌تنها در خندوانه، بلکه در عمده برنامه‌های پرمخاطب خود که ظرفیت ادامه در فصول متعدد را دارند، نسبت به آن بی‌توجه است.

***

تلویزیون یک هفته به یاد حاج‌قاسم فیلم پخش می‌کند