گروه اقتصادی: صنعت برق ایران به عنوان یک صنعت زیرساختی با چالش‌های متعدد روبه‌رو است که برخی از آنها شکل مزمن به خود گرفته است. در حال حاضر افراد پرمصرف علاوه بر اخذ یارانه حداکثری، بیش از چند ده برابر خانواده معمولی نیز مصرف دارند. طبق آمار اعلامی از سوی مدیرعامل توانیر، مصرف یک مشترک پرمصرف به طور میانگین برابر با 20 مشترک معمولی است. بنابراین مصرف بسیار بالا و خارج از عرف، به همراه اخذ یارانه بالا، مهم‌ترین مشکل طرف مصرف و تقاضای حامل‌های انرژی است. همواره دولت‌های نفتی با توجه به وجود منابع بسیار زیاد نفت و گاز در کشور، نظام حکمرانی انرژی را به سمت ایجاد یک نظام یارانه‌ای در جهت استفاده از حامل‌های انرژی هدایت کرده‌اند. ایران نیز از این موضوع مستثنا نبوده و برای افزایش رفاه بخش‌های مختلف، به سمت ایجاد یک نظام یارانه‌ای پیچیده و غیرمتمرکز حرکت کرده است و نتیجه آن بعد از سال‌ها به اینجا ختم شده که ایران به بزرگ‌ترین اعطاکننده یارانه انرژی در جهان تبدیل شده‌ است. 

در نظام کنونی تعرفه‌گذاری، پرمصرف‌ها به اندازه‌ای که بیشتر برق مصرف می‌کنند، بیشتر هم از یارانه‌ای که متعلق به همه مردم است بهره‌مند می‌شوند. در واقع مصرف نجومی پر‌مصرفان باعث می‌شود هزینه بیشتری به سایر مردم تحمیل شود. 

در حقیقت تاکنون نظام غلط تعرفه‌گذاری انرژی سبب شده بهای زندگی لاکچری مشترکان پرمصرف از جیب همه مردم پرداخت شود، لذا به نظر می‌رسد تغییر در نظام تعرفه‌گذاری شرط لازم برای احیای صنعت برق، اصلاح الگوی مصرف و جلوگیری از ضرر و زیانی است که به این صنعت وارد می‌شود. بر همین اساس هفته گذشته در جلسه هیات دولت، اعضای دولت به استناد قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و در اجرای حکم مندرج در بند «ی» تبصره 8 قانون بودجه سال 1400 کل کشور، مصوبه جدید نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان را تعیین کردند. در جلسه هیات دولت، اعضای دولت به استناد قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و در اجرای حکم مندرج در بند «ی» تبصره 8 قانون بودجه سال 1400 کل کشور، مصوبه جدید نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان را تعیین کردند. 

بر اساس مصوبه هیات‌وزیران، بهای برق مشترکان کم‌مصرف (در سقف مصرف ۵۰ درصد الگوی مصرف) تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر محاسبه می‌شود. از طرفی تعرفه‌های برق مصارف خانگی مشترکان کمتر از الگوی مصرف بر اساس تصویب‌نامه سال ۱۳۹۷ هیات‌وزیران تعیین می‌شود. همچنین تعرفه برق مشترکان خانگی با مصرف بالاتر از الگوی مصوب برای مصارف کمتر از الگو بر اساس جدول فعلی، مازاد بر آن تا 5/1 برابر، تا ۲ برابر و مصارف بیش از ۲ برابر به ترتیب با ضریب 5/1، 5/2 و 5/3 برابر هزینه تأمین برق (متوسط نرخ قراردادهای خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های حرارتی در ۲ سال گذشته به علاوه هزینه نقل و انتقال برق (ترانزیت) و هزینه سوخت با تعرفه نیروگاهی) محاسبه و دریافت می‌شود. 

به عبارت بهتر از بهمن‌ماه همزمان با آغاز اجرای مصوبه جدید دولت در بخش تعرفه‌گذاری صنعت برق، دیگر همه بار مصرف برق پرمصرف‌ها بر دوش سایر مردم نبوده و هر مشترک متناسب با مصرف خود بهای نسبتا واقعی برق را می‌پردازد. 

در همین رابطه مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران و سخنگوی صنعت برق درباره نظام تعرفه‌گذاری صنعت برق با بیان اینکه این مصوبه با هدف اصلاح مصرف مشترکان پرمصرف و حمایت از مشترکان با مصرف زیر الگو و در نهایت تامین برق پایدار برای همه مشترکان است، گفت: وزارت نیرو در این مصوبه به دنبال درآمدزایی نیست؛ حداقل 75 درصد مشترکان برق که خوشبختانه بدرستی و به صورت صحیح از برق استفاده می‌کنند، مشمول افزایش تعرفه نمی‌شوند و تغییری را در نحوه محاسبه قبوض برق خود شاهد نخواهند بود. 

 

* مصرف 35 درصد برق کشور در بخش خانگی

مصطفی رجبی‌مشهدی درباره سهم برق خانگی از مجموع برق مصرف کشور گفت: در حال حاضر این بخش 35 درصد از مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده است که انتظار داریم با اجرای این مصوبه، آگاه‌سازی مشترکان از میزان مصارف برق و تلاش مشترکان پرمصرف برای اصلاح میزان مصرف خود، سهم بخش خانگی کاهش یابد. 

وی افزود: علاوه بر این در این آیین‌نامه مشوق‌هایی برای مشترکان خانگی در نظر گرفته است به طوری که اگر مشترکی در ماه‌های گرم، مصرف خود را نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش دهد و مصرف برق آن کمتر از الگو باشد، متناسب با کاهش مصرف مشمول دریافت پاداش خواهد بود؛ علاوه بر آن تعرفه مشترکانی که مصرف آنها کمتر از 50 درصد الگوی منطقه باشد و تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی باشند، رایگان محاسبه خواهد شد. 

وی با بیان اینکه کشور به لحاظ جغرافیایی و شرایط جوی و دمای هوا به 5 منطقه جغرافیایی تقسیم شده است، ادامه داد: این دسته‌بندی و الگوهای پیشین تعیین شده به هیچ عنوان تغییر نکرده است و حتی سقف بهره‌مندی از پاداش‌ها و مشوق‌ها نیز تسهیل شده و در مناطق عادی الگوی کم‌مصرفی از 80 کیلووات ساعت ماهانه که در گذشته وجود داشت، به 100 کیلووات ساعت در ماه‌های غیر گرم و از 100 کیلووات ساعت در ماه به 150 کیلووات ساعت در ماه‌های گرم افزایش یافته است. رجبی‌مشهدی با اشاره به اینکه الگوی مصرف در مناطق گرمسیر یک که شامل نوار جنوبی کشور است، در ماه‌های گرم 3 هزار کیلووات ساعت در ماه بود که بدون تغییر مانده، خاطرنشان کرد: بیش از 80 درصد مشترکان خانگی در مناطق عادی قرار دارند. 

 

* نصب کنتور هوشمند برای مشترکان پرمصرف

مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران و سخنگوی صنعت برق با اشاره به اینکه در این طرح برق مصرفی مشترکان تا سطح الگو با نرخ یارانه‌ای محاسبه می‌شود، تاکید کرد: در قالب این مصوبه، مشترکان پرمصرف نیز همچنان از یارانه بهره‌مند می‌شوند اما هرچه مصرف آنها افزایش یابد، میزان بهره‌مندی‌شان از برق یارانه‌ای کمتر می‌شود. 

رجبی‌مشهدی همچنین درباره تکلیف قانونی صنعت برق برای نصب کنتورهای هوشمند نیز گفت: این کنتورها با اولویت مشترکان پرمصرف و واحدهای مسکونی که از کنتورهای اشتراکی استفاده می‌کنند، در حال نصب است که بر اساس برنامه‌ریزی، تعداد کنتورهای هوشمند نصب شده تا تابستان سال آینده به 5 میلیون دستگاه خواهد رسید. وی امکان پایش، گزارش‌گیری لحظه‌ای میزان و رفتار مصرفی مشترکان و امکان برنامه‌ریزی مصرف توسط مشترک را از مزایای این نوع کنتورها برشمرد. 

سخنگوی صنعت برق همچنین با اشاره به اینکه اجرای مصوبه مربوط به آیین‌نامه نحوه محاسبه برق مصرفی مشترکان از ابتدای بهمن‌ماه در کشور کلید خواهد خورد، خاطرنشان کرد: برق مصرفی دی‌ماه مشترکان مشمول این مصوبه نخواهد بود. 

 

* مصرف 8 برابری پرمصرف‌ها نسبت به کم‌مصرف‌ها

به نظر می‌رسد اصلاحات اساسی انجام‌شده توسط دولت سیزدهم در حوزه تعرفه‌گذاری برق زمینه از میان رفتن اسراف برق توسط اقلیت پرمصرف عمدتا ثروتمند را مهیا خواهد کرد. بر اساس آمار مصرف سالانه برق در سال 1399، اگر میزان حد پرمصرفی را در حداقلی‌ترین آمار برابر 300 کیلووات ساعت در کل ماه در نظر بگیریم و به مشترکانی که در ماه‌های غیر گرم بین 200 تا 300 کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند، عبارت پرمصرف را اطلاق نکنیم، تنها 14 درصد از مشترکان برق خانگی مدیریتی بر مصرف خود ندارند و به عنوان پرمصرف در صنعت برق شناسایی می‌شوند. 

نکته مهم اینجاست که این اقلیت 14 درصدی نزدیک به یک‌سوم میزان برق مصرف شده در بخش خانگی را می‌بلعند. این مساله در شرایطی اتفاق می‌افتد که 27 درصد مشترکان کم‌مصرف برق کشور تنها 8 درصد از برق کشور را مصرف می‌کنند. مقایسه این آمار بیانگر آن است که مشترکان پرمصرف عمدتا ثروتمند بخش برق بیشتر از 8 برابر مشترکان کم‌مصرف برق استفاده می‌کنند.