محمد آزادی: یک جست‌وجوی ساده نشان می‌دهد با پرداخت تقریباً 25 هزار تومان می‌توان هر شب به یک محل مناسب برای خواب و استراحت با امکاناتی همچون تلویزیون، اینترنت پرسرعت، نمازخانه و سرویس بهداشتی دسترسی داشت، بنابراین می‌‌توان چنین فضا‌هایی را به عنوان جایگزین اتوبوس‌خوابی پیش‌بینی کرد.   

به گزارش «وطن‌امروز»، شهردار تهران می‌گوید برای انتقال افراد به گرمخانه «التماس» می‌کنیم. با این همه انتشار تصاویر اتوبوس‌خوابی در فضای مجازی حسابی افکار عمومی را جریحه‌دار کرده است. اما ریشه‌های پدیده اتوبوس‌خوابی را باید در کجا جست‌وجو کرد؟ آیا اصلا هزینه‌های اتوبوس‌خوابی توجیه دارد؟

افرادی که اتوبوس‌های شهری را برای خواب شبانه انتخاب می‌کنند، اینطور اظهار داشته‌اند که بابت هر شب 12 تا 25 هزار تومان می‌پردازند. آنها البته می‌گویند خواب در اتوبوس‌های بی‌آرتی چندان هم راحت نیست چون حداقل تا صبح باید 5 بار اتوبوس‌ عوض و چند دقیقه بین هر بار پیاده و سوار شدن، سرما را تحمل کنند. 

اظهارات اتوبوس‌خواب‌ها در حالی است که همین الان هر شخص می‌تواند به یک اقامتگاه عمومی در مرکز شهر یا هر نقطه دیگر با قیمت ارزان دسترسی داشته باشد. یک جست‌وجوی ساده در فضای اینترنت ثابت می‌کند هزینه اقامت در یک خوابگاه حوالی میدان انقلاب بسته به اینکه چند تخته باشد بین تقریباً 25 هزار تومان به ازای یک شب است. 

ضمن اینکه وقتی شما در مناطق مختلف تهران قدم می‌زنید، روی سنگفرش پیاده‌راه‌ها و در و دیوار آگهی‌های بی‌شماری را درباره اجاره خوابگاه و پانسیون آقایان و خانم‌ها مشاهده می‌کنید. گاهی این رقابت بین مراکز اجاره اتاق خوابگاهی آنقدر زیاد است که می‌توان با قیمت‌های مناسب‌ به یک خوابگاه امن و مناسب با امکانات کامل دسترسی داشت. 

 

* صفر تا صد ماجرا؛ اتوبوس‌خواب‌ها چه کسانی هستند؟

نماینده مردم تهران در شورای شهر می‌گوید پدیده اتوبوس‌خوابی اصلا فراگیر نشده است. زهرا شمس احسان با این وجود معتقد است حضور همین چند ده نفر در بی‌آرتی‌های پایتخت اصلا زیبنده نیست؛ افرادی که به‌روایت شاهدان عینی، بعضا حتی معتاد هم نیستند. اگر چه اغلب درگیر پدیده اعتیاد آن ‌هم از انواع دردناک آن شده‌اند. 

میثاق اختر (خبرنگار) گفت‌وگوی خود با یکی از اتوبوس‌خواب‌ها را اینطور نقل می‌کند: «ما زامبی نیستیم! فقط جای گرم‌ونرمی برای استراحت پیدا کردیم. بله! من درگیر اعتیاد هم هستم. از صبح کار می‌کنم. گرمخانه اما نمی‌روم چون اصلا مناسب نیست؛ وسایل ما را می‌گیرند و پس نمی‌دهند».

اتوبوس‌خوابی اصلا رایگان نیست! افراد برای هر بار سوار شدن باید بلیت تهیه کنند. به علاوه آنطور که محمود ترفع، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تأکید می‌کند، همه اتوبوس‌ها در ترمینال کاملا تخلیه می‌شوند. برای همین آنها ناگزیرند دوباره بلیت خریده و سوار بی‌آرتی‌های مسیر بازگشت شوند. 

 افراد بی‌سرپناه با چه منطقی هزینه و گرفتاری‌های استراحت در اتوبوس‌ها را انتخاب می‌کنند؟ توکلی‌زاده، معاون شهردار تهران می‌گوید: «اینکه شهرداری تهران مکانی امن و آرام با امکانات کامل زمستانی در اختیار افراد آسیب‌پذیر قرار دهد، از آن سو این افراد در شرایط سخت در اتوبوس بخوابند، امری غیرطبیعی است».

وی البته تأکید می‌کند شهرداری تهران به‌لحاظ قانونی نمی‌تواند کسی را به استراحت در گرمخانه «اجبار» کند، با این همه گرمخانه‌های همه مناطق بیست‌ودوگانه شهر به روی همه نیازمندان باز است. 

توکلی‌زاده همچنین از تعبیه گشت‌های اجتماعی برای شناسایی افراد کارتن‌خواب در سطح شهر و هدایت آنها به گرمخانه نیز خبر داده است. 

 

* آیا اتوبوس‌خوابی توجیه مالی دارد؟

افراد بی‌سرپناه ناگزیر از تهیه بلیت آن هم شبی چند بار برای استفاده از بی‌آرتی‌های تهران هستند. بگذریم از اینکه برای استراحت در این اتوبوس‌ها از کمترین امکانات رفاهی محروم خواهند شد. 

تکان‌های شدید هنگام حرکت، محل استراحت نامناسب و استرس ناشی از تخلیه آنها در انتهای خطوط را هم اضافه کنید. درحالی که تقریبا با همان هزینه اتوبوس‌خوابی، می‌توان از پانسیون‌های مختلف شهر نیز استفاده کرد؛ پانسیون‌هایی که مجهز به تخت‌خواب‌ گرم، امکانات بهداشتی و حمام نیز هستند! 

با یک جست‌وجوی ساده می‌توان مثلا یک پانسیون مجهز در حوالی میدان انقلاب تهران را با ماهی750 هزار تومان (شبی 25هزار تومان) اجاره کرد، البته نرخ‌ اجاره اتاق‌های اشتراکی در مناطق جنوبی شهر پایین‌تر از اینهاست. بگذریم از اینکه خدمات رایگان شهرداری تهران در گرمخانه‌های مناطق بیست‌ودوگانه، همیشه در اختیار آنهاست. 

با همه این اوصاف به‌نظر می‌رسد اصرار برخی افراد برای استراحت در بی‌آرتی‌های شهر را نباید حتماً «اقتصادی» تعبیر کرد. برخی ممکن است از خدمات گرمخانه‌های تهران ویژه افراد غیرمعتاد اطلاع نداشته باشند. بعضی‌ها نیز نگران از دست رفتن مواد مخدر همراه خود هستند. بعضی از اتوبوس‌خواب‌ها نیز احتمالا به اتوبوس‌خوابی «عادت» کرده‌اند. 

 

* ریشه‌های پدیده اتوبوس‌خوابی را کجا باید جست‌وجو کرد؟

البته که نمی‌توان منکر مشکلات شدید اقتصادی در سال‌های اخیر شد. معاون سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران می‌گوید: «28 هزار معتاد متجاهر بنا بر اعلام ناجا در تهران وجود دارند. یعنی تعداد این افراد در 15سال اخیر ۳ ‌برابر شده است، البته تبدیل شدن به یک کارتن‌خواب، ظرف ۳-۲ ماه ممکن نیست و نیازمند یک فرآیند چند ساله است».

شرف‌دوست همچنین آمار جالبی درباره مشخصات افراد ساکن در گرمخانه‌ ارائه می‌کند: «70درصد شهرستانی هستند. کسانی که متأثر از مشکلات عمیق اقتصادی در سال‌های اخیر با سرمایه اندک به تهران آمده‌اند اما نتوانستند تاب بیاورند». وی معتقد است حل معضل کارتن‌خوابی جز با اصلاح شرایط اقتصاد کلان امکان‌پذیر نیست.