محمدرضا جوفار*: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز گذشته در سفر به عمان با اشاره به احیای خط ترانزیتی ازبکستان ـ ترکمنستان ـ ایران ـ عمان گفت این توافق چهارجانبه به امضا رسیده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی این ۴ کشور، می‌توان علاوه بر ایجاد روابط حسنه ایران با این کشورها، مزایای زیر را به عنوان اصلی‌ترین منافع ایران در این خط ترانزیتی عنوان کرد. 

اولاً، این خط ترانزیتی باعث ایجاد زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقلی در خط کمربندی شمال شرق تا جنوب شرق کشور خواهد شد. همین امر موجب ایجاد اشتغال و همچنین دسترسی بیشتر به این مناطق و توسعه اقتصادی، امکانات و زیرساخت مناطقی خواهد شد که این خط از آنها عبور می‌کند. ثانیا، با توجه به سابقه روابط حسنه ایران و عمان، این خط ترانزیتی موجب تعمیق روابط این ۲ کشور می‌شود و نتیجتا در معادلات منطقه، روابط ایران و عمان، به سطح روابط استراتژیک ارتقا خواهد یافت. ثالثا، با توجه به اینکه همسایه شمال شرق ایران، یعنی ترکمنستان و همسایه شمالی آن، ازبکستان کشورهایی هستند که به آب‌های آزاد دسترسی مستقیم ندارند و دچار تنگنای ژئوپلیتیک هستند، می‌توانند از مسیر ترانزیتی ایران به آب‌های آزاد دسترسی داشته باشند. این وابستگی موجب افزایش نفوذ و عمق ژئوپلیتیک ایران در این ۲ کشور خواهد شد. همچنین این خط ترانزیت به طور طبیعی موجب ایجاد امنیت و روابط حسنه ترکمنستان و ازبکستان می‌شود که طبعا این ایجاد امنیت در همسایگی ایران، موجب تضمین امنیت از ناحیه شمال شرق می‌شود و نقش مثبت و بسزایی در امنیت ملی ایران ایجاد خواهد کرد. رابعا، کشورهای این خط ترانزیتی از ایجاد امنیت و حضور هر چه بیشتر ایران در دریای عمان حمایت خواهند کرد. 

در صورت گسترش مسیر این خط ترانزیتی به آسیای مرکزی و با توجه به وجود زیرساخت‌های آن در کشورمان، ایران می‌تواند نقش بازیگر فعال را در آسیای مرکزی ایفا کند که همین امر، به صورت بالقوه قدرت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران را افزایش خواهد داد. ضمنا، با توجه به اینکه همسایه شرقی ایران، یعنی افغانستان یک کشور محصور در خشکی است، این کشور نیز می‌تواند به این خط ترانزیتی بپیوندد و علاوه بر ایجاد وابستگی امنیتی به ایران و گسترش روابط حسنه ۲ کشور، پیشرفت اقتصادی و رفع مشکلات صادرات و واردات افغانستان را نیز در پی خواهد داشت. در نهایت، این خط ترانزیتی علاوه بر مزایای بیان‌شده، موجب افزایش درآمد ملی و ارزآوری مناسبی می‌شود. 

* کارشناس ارشد مسائل ژئوپلیتیک