مهدی جابری: هفته گذشته جنوب کشور دچار سیل شد و براساس اعلام وزارت نیرو، اواخر این ماه نیز بارش‌های 100 تا 220 میلیمتری در چندین حوضه آبریز پیش‌بینی شده است. هفته گذشته بارش برف و باران، نیمی از کشور را تحت تاثیر قرار داد و مناطق جنوب و شرق ایران غرق در مشکلات ناشی از سیلاب شد تا جایی که امکانات و توان کشور برای امدادرسانی به سیل‌زدگان بسیج شد. 

بارش‌های اخیر در برخی مناطق کشور بنا به اعلام وزیر نیرو، مقامات محلی و کارشناسان برابر با یک تا 10 سال بوده است. ریش‌سفیدها و قدیمی‌های این مناطق می‌گویند در کل عمرشان چنین بارش‌هایی را ندیده‌اند.

در تازه‌ترین پیش‌بینی‌ها روز سه‌شنبه مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو درباره بارش‌های 200 میلیمتری و سیل‌آسا در هفته منتهی به اول بهمن‌ماه در چندین حوضه آبریز کشور هشدار داد تا تیم‌های امدادی مستقر در مناطق سیل‌زده برای تداوم یا تکرار حوادث مشابه هفته قبل در حالت آماده‌باش قرار گیرند و البته نهادهای کمک‌رسان و امدادگر از آمادگی کافی برای مواجه شدن با سیلاب‌های آینده برخوردار باشند.  واقعیت این است که مشکل اصلی و کنونی کشور در حوزه آبی، مبحث «مدیریت آب» است. متاسفانه بیشترین حجم بارش‌های سیل‌آسای اخیر هدر رفت و مدیریت نشد. بارش‌های هفته‌ها و ماه‌های بعد هم قطعا مدیریت نمی‌شود.

 

* هدررفت 2 میلیارد مترمکعب از بارش‌های اخیر

مطابق آماری که اخیرا مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ارائه داده، بیش از 2 میلیارد مترمکعب از سیلاب‌های هفته گذشته در 8 استان به هدر رفته و البته بیش از 5/2 میلیارد مترمکعب نیز مدیریت شده است؛ البته با این توضیح که برآورد اولیه از آن سیلاب‌ها نزدیک به 5 میلیارد مترمکعب است. 

اگر این آمار صحت داشته باشد می‌توان نتیجه گرفت در کشور ما هنوز برای مدیریت بخش زیادی از بارش‌ها برنامه‌ای وجود ندارد. 

معاون اول رئیس‌جمهور نیز در جریان بارش‌های سیل‌آسای اخیر بر لزوم مدیریت سیلاب، اثربخشی اقدامات آبخیزداری و ضرورت گسترش عملیات آبخیزداری تاکید کرده بود تا اثبات شود نقطه ضعف کشور برای مدیریت آب و جلوگیری از ایجاد بحران آب در کدام زمینه است. 

هر چند نمی‌توان اقدامات خوب در حوزه آبخیزداری و مدیریت آب را نادیده گرفت اما اگر بخواهیم فقط روی همین میزان عملکرد توقف کنیم و نگاه انتقادی نداشته باشیم به نتایج مطلوب دست نخواهیم یافت. 

از آنجا که آبخیزداری شامل مدیریت پایدار و جامع حوضه آبخیز به تناسب موقعیت انسانی، اجتماعی، جغرافیایی و طبیعی است، توجه جدی به این حوزه نه‌تنها از بروز خسارت‌های جانی و اقتصادی در جریان بارش‌ها جلوگیری می‌کند بلکه موجب مدیریت بخش زیادی از بارش‌ها می‌شود. 

بنا به تعریف مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، آبخیزداری مؤثرترین اقدام برای کاهش آثار خشکسالی و کاهش خسارات سیل است و می‌تواند برای مردم همه روستاها و شهرهای یک حوضه آبخیز، امکان زندگی و معیشت را میسر کند و همچنین موثرترین راه برای حفظ امنیت غذایی و زیستی در کشور است. 

ایران به واسطه یک دوره طولانی کم‌بارشی و برداشت بی‌رویه منابع آبی زیرزمینی اکنون دچار یک بحران آبی است و این تنش پاییز امسال در برخی استان‌ها و در قالب برخی تجمعات نمودار شد. در شرایط فعلی که به اعتقاد برخی متخصصان، بارش‌ها در وضعیت نرمال یا حتی فرانرمال است، باید «مدیریت منابع آبی» به عنوان یکی از اولویت‌های ضرور دولت سیزدهم تثبیت و پیگیری آن در قالب تشکیل یک سازمان تخصصی انجام شود. البته برخی شیطنت‌ها درباره اعلام میزان بارش‌ها یا سوءمدیریت‌ها در پیش‌بینی بارش‌ها که منجر به عدم هوشیار شدن ستاد مدیریت بحران می‌شود، مبحثی است که «وطن‌امروز» در آینده به آن خواهد پرداخت.