کد خبر: 242813تاریخ: 1400/10/26 00:00
بررسی ظرفیت‌های اقتصادی ایران و روسیه به بهانه سفر قریب‌الوقوع رئیسی به مسکو
فصلی نو در روابط اقتصادی با مسکو
افزایش حجم مبادلات تجاری، انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه و توسعه سرمایه‌گذاری مشترک در طرح‌های اقتصادی
از اصلی‌ترین ملزومات ارتقای روابط اقتصادی ایران با روسیه است
گروه اقتصادی: از گذشته تاکنون کشورهای منطقه و همسایگان به دلیل فاصله نزدیک به یکدیگر در اولویت تجارت قرار داشته‌اند. ایران نیز به دلیل برخورداری از موقعیت جغرافیایی ممتاز و همسایگی با 15 کشور و همچنین 25 کشور منطقه‌ای از فرصت کم‌نظیری برای توسعه تجارت خارجی برخوردار است اما در سال‌های اخیر به دلیل کم‌توجهی دولت قبل به افزایش سطح تجارت با کشورهای منطقه، دستاورد قابل قبولی نداشته و حتی در بعضی زمینه‌ها با پسرفت مواجه بوده‌ایم. اما دولت سیزدهم یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های خود را تجارت منطقه‌ای و ارتباط با کشورهای همسایه و منطقه اعلام کرد.
در همین چند ماه گذشته از شروع دولت، وزرای مختلف کابینه به طور مستمر سفرهایی جهت ارتقای همکاری‌های اقتصادی به کشورهای منطقه داشته‌اند. سفرهای وزرای صنعت، معدن و تجارت و راه‌وشهرسازی به سوریه و همچنین انعقاد قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان با نقش‌آفرینی آذربایجان، از جمله اقداماتی است که در این راستا انجام شده است.
در همین راستا بزودی سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور به دعوت ولادیمیر پوتین همتای روس خود راهی مسکو، پایتخت روسیه خواهد شد تا طرفین، زمینه‌ها و راهکارهای هم‌افزایی مشترک در برابر تهدیدات و فرصت‌های مشترک بویژه ظرفیت‌های اقتصادی را احصا و آنها را عملیاتی کنند.
حجم تجارت خارجی بین روسیه و جمهوری اسلامی ایران کمتر از 5/2 میلیارد دلار است. روسیه یکی از اقتصادهای نوظهور دهه گذشته بوده با جمعیت 146 میلیون نفری و واردات 231 میلیارد دلاری در سال 2020 و به یکی از جذاب‌ترین بازارهای رو به رشد مصرفی در دنیا مبدل شده است.
سال 2020، مبادلات تجاری ایران با روسیه کمتر از نیم درصد از کل حجم تجارت خارجی روسیه بوده است. هر چند طی سال‌های اخیر و با پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، روابط تجاری- اقتصادی ۲ کشور بهبود یافته اما با پتانسیل صادراتی ایران به روسیه بسیار فاصله دارد.
بر اساس آمار، در سال ۹۹ ایران حدود ۵۰۴ میلیون دلار کالا به روسیه صادرات داشته که این امر نشان می‌دهد، سهم ایران از بازار جذاب این کشور تنها ۲۵ صدم درصد است.
اینطور که پیداست دولت سیزدهم به دنبال آن است سهم صادرات ایران به روسیه از رقم ۵ میلیارد دلار پیشی بگیرد و سهم از بازار روسیه 5/2 درصد شود، بدین منظور ایران موافقتنامه اوراسیا را منعقد کرده که تجار به آن بسیار نظر مثبتی دارند. در این موافقتنامه کشورهای ارمنستان، بلاروس، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان و ایران حضور دارند. در موافقتنامه تجارت ترجیحی که در حال اجراست، صادرات ایران به اتحادیه اوراسیا در اقلام تحت پوشش توافقنامه ۸۲ درصد افزایش یافته است.
* کیفیت تولید، رعایت استانداردهای کشور مقصد و تسهیل تبادلات بانکی
در عین حال که ظرفیت‌های زیادی برای مبادلات تجاری بین ۲ کشور وجود دارد اما موانعی هم هست که بدون رفع آنها، روابط تجاری کاری دشوار خواهد بود. حفظ کیفیت تولید، رعایت استانداردهای کشور مقصد و حمایت بانک مرکزی برای اجرای پیمان‌های ارزی از جمله این موانع است که باید برطرف شود.
توجه تولیدکنندگان و صادرکنندگان به استانداردهای کشور مقصد و حفظ مستمر کیفیت کالا از جمله عوامل رقابت‌پذیری کالای ایرانی در بازار است. اگرچه همه کالاهای صادراتی به کشور روسیه مشمول مقررات استاندارد ملی اجباری کشور نمی‌شود، لیکن در حوزه صادرات رعایت آنالیز و استاندارد کشور مقصد یا مشتری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، لذا ضرورت دارد فعالان اقتصادی بر رعایت استانداردهای مبدأ و مقصد و خواسته مشتری تمرکز و توجه ویژه داشته باشند.
از سوی دیگر همسو با فعالیت‌های تجار و فعالان اقتصادی، معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه باید در راستای کمک به افزایش مبادلات اقتصادی ۲ کشور با استفاده از ظرفیت متخصصان سازمان‌های موثر در تجارت خارجی از قبیل گمرک جمهوری اسلامی ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سازمان توسعه تجارت ایران و سایر سازمان‌ها به منظور ارتقای سطح تجاری و توسعه دیپلماسی اقتصادی کشور و با هدف تسریع در رفع مشکلات اقتصادی کشور و مردم اقدامات لازم را انجام دهد.
در واقع باید دانست ضعیف بودن بخش خصوصی در کشورمان، یکی از موانع مهم و ضعف در مناسبات تجاری ایران با روسیه است. متاسفانه تجار ایران در بازار بزرگ روسیه به شکل فردی وارد مبادلات تجاری می‌شوند و بعضا چون با بازار روسیه آشنا نیستند دچار مشکلات متعددی می‌شوند. بیشتر تجار ایران در روسیه در سطوح کوچک فعالیت دارند و این امر برای کار با بازار بزرگ روسیه تناسب ندارد.
تولیدکنندگان ایرانی به روش‌های سنتی محصولات خود را به بازارها ارسال می‌کنند که مسلما برای بازارهایی مانند روسیه مناسب نیست. باید دانست حوزه‌های مختلفی مانند شبکه‌های حمل‌و‌نقل کانتینری، تکنولوژی‌های مدرن در حوزه بسته‌بندی و داشتن پایانه‌های صادراتی از مواردی هستند که تاکنون در کشور ما توسعه کافی نیافته است و نمی‌توانند برای صادرات محصولات باکیفیت و همچنین حفظ کیفیت اولیه تا رسیدن به بازار مصرف، نقش اساسی ایفا کنند. به عبارت دیگر اگرچه برخی محصولات کشاورزی ایرانی به بازار روسیه می‌رسند ولی متأسفانه نتوانسته‌اند شبکه‌ای منسجم و منظم برای مسیر صادراتی ایجاد کنند.
* فرصت‌های اقتصادی 2 کشور برای صادرات و واردات
میوه یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به روسیه است. سالانه مقادیر قابل توجهی کیوی، سیب، گیلاس، پرتقال، انار، خرما و... به روسیه صادر می‌شود. 5 قلم عمده صادراتی به روسیه، پلی‌استرن، پسته، آلبالو، فلفل‌فرنگی و هلو است که این اقلام ۳۸ درصد کل صادرات به روسیه است. همچنین اقلام عمده وارداتی از روسیه شامل گندم، ذرت دامی، جو، چوب و روغن دانه آفتابگردان است که این اقلام ۷۲ درصد کل واردات از روسیه را به خود اختصاص داده است.
روسیه یکی از بازارهای مصرف لاستیک بویژه لاستیک ماشین‌های سنگین است، چون بسیار وسیع است و تولید‌کننده غلات است و تمام غلات نیز با ماشین‌های سنگین جا‌به‌جا می‌شود. از طرفی در روسیه، اختلاف دمای تابستان و زمستان بسیار بالاست و لاستیک‌ها زود فرسوده می‌شوند.
بنا بر آمار، ایران در بسیاری از کالاهای وارداتی روسیه دارای مزیت رقابتی است. ۲ کارخانه بزرگ خودروسازی در ایران وجود دارد و قطعه‌سازان بسیاری در کشور ما فعال هستند. 10 درصد واردات روسیه خودرو و لوازم آن است که فرصت بسیار مناسبی برای کارخانه‌های خودرو و قطعات ما که در حال حاضر درگیر مشکلات عدم تقاضای بازار در داخل هستند، ایجاد می‌کند. 4درصد واردات روسیه را محصولات دارویی تشکیل می‌دهد. با توجه به اینکه 95 درصد محصولات دارویی ما تولید داخل است، می‌توانیم از فرصت‌های این حوزه نیز استفاده کنیم. در واقع شرکت‌های دارویی ما برای گسترش بازارهای خود می‌توانند از فرصت بازار روسیه استفاده کنند.
***
تحولات مثبت اقتصادی با سفر رئیسی به روسیه
محمدرضا پورابراهیمی با اشاره به سفر پیش روی رئیس‌جمهور به کشور روسیه، گفت: سفر آقای رئیسی به روسیه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. البته روابط بین ایران و روسیه در موضوعات مختلف طی سال‌های اخیر از حوزه مسائل امنیتی تا مسائل اقتصادی و همکاری‌های تعریف شده افزایش یافته و مد نظر قرار گرفته است.
* پیمان پولی ایران و روسیه می‌تواند ظرفیت‌سازی کند
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: مسائل حوزه اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. خوشبختانه عضویت ایران در سازمان بین‌المللی شانگهای که اخیرا اتفاق افتاد، فرصت خوبی برای همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه فراهم خواهد کرد و در کنار این مساله، موضوع اتحادیه اقتصادی اوراسیاست که مدت‌ها قبل ظرفیت خوبی را برای جمهوری اسلامی ایران فراهم کرد تا بتواند با اعضای اوراسیا در همکاری‌های اقتصادی مشارکت داشته باشد. وی با اشاره به پیمان‌های دوجانبه بین ایران و روسیه که ظرفیت‌های اقتصادی را از گذشته ایجاد کرده است، اظهار کرد: پیمان پولی از جمله این پیمان‌هاست که به شکلی می‌تواند ظرفیت‌سازی کند. برای جمهوری اسلامی ایران در این سفر امکان لازم فراهم است تا رئیس‌جمهور در دیدارهای دوجانبه و چندجانبه با مجموعه مدیران، رؤسای‌جمهور و مجالس و مجموعه‌های مختلف، ظرفیت جمهوری اسلامی ایران را در عرصه‌های اقتصادی ارتقا ببخشد.
* رئیس مجلس با سفر به روسیه بخشی از گره‌های مبادلاتی را باز کرد
پورابراهیمی در گفت‌وگو با خانه ملت، در توضیح مبادلات تجاری ایران و روسیه گفت: خبرهای خوبی از افزایش میزان تجارت جمهوری اسلامی ایران داریم. مبادلات تجاری که به طور متوسط در گذشته کمتر از 2 میلیارد دلار بوده، بر اساس آخرین خبرها و بعد از شیوع ویروس کرونا ارتقا یافته و سقف تجارت به 3 میلیارد دلار رسیده است، البته سفر رئیس مجلس شورای اسلامی به روسیه نیز در افزایش مبادلات تاثیر داشته و بخشی از گره مبادلاتی را باز کرده است. نماینده مردم در مجلس یازدهم یادآور شد: البته نسبت به برنامه بلندمدت ایران که 20 میلیارد دلار میزان تجارت ایران و روسیه را در نظر گرفته است، 3 میلیارد دلار عدد کمی است. به نظر می‌رسد سفر رئیس‌جمهور می‌تواند همکاری‌های میدانی بین ایران و روسیه را ارتقا دهد.
* تجارت، مراودات بانکی و افزایش سرمایه‌گذاری مشترک، اولویت‌های اصلی رئیس‌جمهور باشد
پورابراهیمی در ادامه بیان داشت: مهم‌ترین محورها که در این سفر می‌تواند در دستور کار قرار گیرد، نخست بحث تجارت و افزایش ظرفیت‌های تجاری ۲ کشور است تا میزان مبادلات تجاری اعم از واردات و صادرات از رقم 3 میلیارد دلار به برنامه بلندمدت یعنی 20 میلیارد دلار برسد. در حوزه واردات اقلام مورد نیاز از روسیه و صادرات اقلام ایرانی بویژه در بخش کشاورزی باید همکاری‌های تجاری افزایش یابد که البته در این مدت شاهد رشد شتابان بودیم. نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی افزود: دومین نکته قابل توجه، مراودات پولی و بانکی بین ۲ کشور است. با توجه به پیمان پولی دوجانبه با کشور روسیه برنامه عملیاتی که در این سفر می‌تواند توسط رئیس‌جمهور مطرح شود، فرصت خوبی است تا بتوانیم با همکاری مشترک نسبت به بحث مراودات بانکی در یک بستر کاملا شفاف و مشخص اقدام کنیم و بخشی از محدودیت‌های مراودات بانکی و پولی که امروز با آنها مواجهیم، کنار گذاشته شود. وی نکته قابل توجه سوم را همکاری مشترک در حوزه اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک دانست و گفت: در گذشته شاهد حضور روس‌ها در پروژه‌های نفتی ایران بودیم و طبیعتا این موضوع می‌تواند بازتعریف شود و به شکلی مورد نظر قرار گیرد. حضور ایران به واسطه دانش فنی در موضوعات تخصصی نیز می‌تواند موضوع همکاری مشترک اقتصادی باشد. بنابراین مسائل اصلی ما بحث تجارت، مراودات بانکی و افزایش همکاری‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری مشترک به عنوان اولویت‌های اصلی است که در سفر رئیس‌جمهور می‌تواند مبنا قرار گیرد.