فرزانه دانایی: در روزهای ابتدایی ژانویه سال جاری میلادی، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی ‌بر اینکه الجزایر توافق خود با روسیه برای خرید جت‌های سوخو ۳۵ را لغو کرده ‌است. به ‌گفته مسؤولان و تحلیلگران حوزه دفاعی الجزایر، این تصمیم به این دلیل گرفته شد که سوخوهای روسی نیازهای ارتش الجزایر را تأمین نمی‌کردند. این در شرایطی است که در طول ۱۰ سال گذشته نیروی هوایی الجزایر تقریبا در حال نوسازی ناوگان جنگنده‌های خود از طریق خرید از روسیه بود. 

بر اساس قراردادی که سال 20۱۹ منعقد شد، قرار بود این کشور ۱۶ سوخوی مدل MKI‌30 و ۱۴ میگ M‌29 را به ارزش ۲ میلیارد دلار خریداری کند. نخستین جنگنده‌ها بر اساس این قرارداد پاییز سال 20۲۰ وارد سرویس خدمات نظامی الجزایر شدند. قدم بعدی در این راه خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ بود که به ‌صورت ناگهانی لغو شد. الجزایر در عین ‌حال تانک‌های T90 و سیستم دفاع هوایی S 400 را نیز از مسکو خریداری کرد و به ‌همین دلیل به‌ نظر نمی‌رسید اختلافی جدی در روابط ۲ کشور وجود داشته باشد. با این ‌حال برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند لغو قرارداد خرید سوخو35 توسط الجزایر به دلیل ترس این کشور از اجرای قانون کاتسا توسط ایالات‌متحده بود. این قانون که ژوئیه سال 20۱۷ میلادی در کنگره آمریکا به ‌تصویب ‌رسید به ایالات‌متحده اجازه می‌دهد تحریم‌هایی را علیه کسانی که با نظام‌های سیاسی ایران، روسیه و کره شمالی همکاری می‌کنند اعمال کند. بهانه تصویب این قانون این بوده است که اقدامات این ۳ کشور موجب بی‌ثباتی می‌شود. 

آمریکا به بهانه اینکه تهران، مسکو و پیونگ‌یانگ به ‌دنبال انجام اقدامات تهدیدکننده بوده و علیه ثبات منطقه‌ای فعالیت می‌کنند، آنها را مورد تحریم قرار داد و اعلام کرد کسانی که در این فعالیت‌ها شریک باشند نیز تحریم می‌شوند. با این ‌حال الجزایر تا به‌ حال به‌ صورت رسمی هرگز اعلام نکرده دلیل اصلی لغو قرارداد نظامی‌اش با روسیه قانون کاتسا بوده‌ است. الجزایر البته در این ‌میان تنها نیست و مصر نیز به ‌نظر می‌رسد درحال پیمودن همین راه است. نوامبر سال 20۱۹ «کلارک کوپر» دستیار وزیر خارجه آمریکا به قاهره اطلاع داد اگر جنگنده‌های روسی را بخرند، احتمالا مورد تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرند. قاهره سال 20۱۸ توافق کرده بود ۳۰ جنگنده سوخو ۳۵ را از مسکو خریداری کند. پیش ‌از آن نیز این کشور ۴۶ میگ M29 و ۴۶ هلیکوپتر روسی را به ارزش ۳ میلیارد دلار بر اساس قراردادی که سال 20۱۵ بسته‌ شده بود، خریداری کرده بود. اطلاعات درباره تعداد سوخوهایی که تاکنون به مصر ارائه ‌شده متفاوت است اما برخی منابع معتقدند ۵ فروند از این جنگنده‌ها به مصر تحویل شده ‌است. قاهره بعد از مدتی تصمیم گرفت به ‌جای خریدن سوخو ۳۵، جنگنده‌های فرانسوی رافال را خریداری کند. اندونزی نیز که سال 20۱۸ قرارداد خرید سوخو را با روسیه امضا کرده بود، تصمیم گرفت جنگنده‌های رافال فرانسوی و همچنین «F15»های آمریکایی را جایگزین قراردادش با روسیه کند. نگاهی به قراردادهای بسته ‌شده و سپس لغو شده‌ روسی نشان می‌دهد بیش ‌از آنچه به ‌نظر می‌آید قانون کاتسا یا قانون تحریم‌های روسیه بر معامله اقتصادی اسلحه و جنگنده‌های این کشور در دنیا تاثیر گذاشته ‌است و این مساله باعث نزدیکی بیشتر مسکو به تهران می‌شود؛ زیرا هر ۲ کشور مورد تحریم‌های آمریکا قرار دارند و ایالات‌متحده نمی‌تواند بیش ‌از این فشاری بر آنها وارد کند. 

تعدادی از سازمان‌های اطلاعاتی و نظامی کشورهای اروپایی و آمریکا بر این باورند سفر حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس‌جمهور ایران به مسکو که امروز انجام می‌شود، قرار است مقدمه‌ای برای امضای تفاهم‌نامه ۱۰ میلیارد دلاری بین ۲ کشور باشد. این قرارداد در طول ۲۰ سال می‌تواند نیروی هوایی ایران را به ۲۴ جنگنده سوخو ۳۵ و همچنین 2 نمونه از موشک‌های ضد هوایی اس‌۴۰۰ مجهز کند. برخی از این جنگنده‌های سوخو که پیش ‌از این برای مصر ساخته ‌شده بود، سرعت اجرایی توافق 20 ‌ساله ایران و روسیه را نیز می‌توانند بالا ببرند، زیرا آنها به ‌صورت آماده در پایگاه‌های نظامی روسیه وجود دارند و می‌توانند به‌‌سرعت به ایران منتقل شوند. 

با پایان تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران که سال گذشته میلادی اتفاق افتاد، تهران دیگر هیچ مانعی برای خرید تجهیزات نظامی و سلاح‌های مورد نیازش در دنیا نخواهد داشت. دولت ترامپ تلاش زیادی کرد جلوی این اتفاق را بگیرد اما آنطور که رسانه‌های منطقه گزارش داده‌اند، نیروی هوایی ایران هم‌اینک ده‌ها خلبان نظامی را برای گذراندن دوره آموزشی پرواز با سوخو۳۵ آموزش می‌دهد. با وجود اینکه پیش ‌از این مسؤولان رژیم صهیونیستی در گفت‌وگو با مسؤولان دفاعی روسیه از آنها خواسته بودند از فروش سلاح‌های هوشمند و جدید به ایران خودداری کنند اما آن‌طور که شبکه تی‌آر‌تی گزارش داده ‌است، انتظار می‌رود سیستم دفاع موشکی اس‌۴۰۰ نیز بزودی به ایران ارائه شود. روزنامه «آسیا تایمز» نیز در همین باره خاطرنشان کرده ‌است بخشی از قرارداد ۱۰ میلیارد دلاری ایران و روسیه به همکاری‌های دفاعی و امنیتی اختصاص ‌یافته است و خرید سیستم ماهواره‌ای هوشمند نیز جزئی از این قرارداد ‌است که به ‌احتمال زیاد مورد مذاکره و توافق ۲ رئیس‌جمهور قرار خواهد گرفت. 

با اینکه برخی رسانه‌های غربی بر این عقیده بودند این توافق در سفر حجت‌الاسلام رئیسی به مسکو نهایی می‌شود، تعدادی از رسانه‌ها بیان کرده‌اند در این سفر قرار نیست توافقی امضا شود و تنها قرار است درباره شرایط این قراردادها مذاکره شود. همه اینها اما در شرایطی است که آمریکا بالاترین میزان تلاش خود را برای اعمال دوباره تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در موضوع دفاعی و امنیتی انجام داده‌ است. در عین حال همزمانی این تلاش‌ها با مذاکرات احیای برجام در وین، به نظر می‌رسد چندان هم بی‌ربط نباشد. برخی رسانه‌ها عنوان کرده‌اند این مساله به عاملی مهم در پیشبرد موضع ایران در مذاکرات وین تبدیل خواهد شد. 

آمریکا در عین ‌حال که در اعمال دوباره تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ناکام مانده ‌است، هم‌اینک باید برای مقابله با خرید نظامی ایران از روسیه اقدامات جدیدتری انجام دهد و در عین ‌حال در مذاکرات وین نیز ثابت کند با حسن ‌نیت قرار است به اجرای برجام بازگردد. این مساله جز با قبول پایان تحریم‌های نظامی بین‌المللی علیه ایران میسر نخواهد شد.