علیرضا فرید: روز گذشته قیمت نفت خام برنت برای ساعاتی به بیش از 88 دلار در هر بشکه صعود کرد و رکورد 7 ساله قیمت را شکست. محدود ماندن عرضه و کاهش نگرانی‌ها از سویه اُمیکرون از اصلی‌ترین دلایل افزایش قیمت نفت است. علاوه بر اینها حمله بی‌‌سابقه ارتش یمن علیه اهدافی در امارات عربی متحده از جمله پالایشگاه نفت المصفح ابوظبی و افزایش تنش‌ها میان روسیه و غرب بر سر اوکراین، عوامل موثر دیگر بر افزایش قیمت نفت بوده‌اند. به نظر می‌‌رسد حتی اگر کشور‌های نفتی توانایی افزایش ظرفیت را داشته باشند و اختلالی در عرضه به وجود نیاید، تنش‌های موجود در عرصه بین‌‌المللی بویژه تنش بر سر اوکراین می‌‌تواند به طور بالقوه نفت را به 100 دلار در هر بشکه برساند. در حال حاضر کلید کاهش قیمت نفت در دست کشور‌‌هایی از جمله عربستان است که ظرفیت مازاد داشته و می‌‌توانند تولید نفت خود را افزایش دهند. با فروکش کردن اُمیکرون و افزایش تقاضا برای نفت، بعید نیست افزایش قیمت نفت در ماه‌های آتی نیز ادامه‌دار باشد. نکته مهم اینجاست که افزایش قیمت همزمان با دور هشتم مذاکرات وین، دست برتر را به ایران خواهد داد، چرا‌که در صورت رفع تحریم‌ها، ورود نفت ایران به بازار‌های جهانی می‌‌تواند تاثیر محسوسی بر قیمت‌ها داشته باشد؛ امری که مطلوب طرف‌های مذاکره‌کننده است و مشوقی برای آنهاست تا هرچه زودتر به توافق با ایران دست یابند. از طرف دیگر با توجه به آنکه فروش نفت ایران با وجود تحریم‌ها در ماه‌های اخیر افزایش داشته است، با افزایش قیمت نفت، ایران می‌‌تواند نفت خود را به بهای بیشتری به فروش رساند و همین باعث می‌‌شود از نیاز ایران به توافق بیش از پیش کاسته شود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، نفت خام برنت در ۲ هفته اول سال 2022 بیش از 10 درصد افزایش یافته و به حدود 88 دلار در هر بشکه رسیده است. از سال 2014 که نفت به بالای 115 دلار رسید، دیگر به سطوح قیمتی کنونی نرسیده بود. نفت خام وست‌تگزاس اینترمدیت (WTI) از ابتدای سال تاکنون بیش از 12 درصد افزایش یافته و به 29/85 دلار رسیده است. برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند اگر افزایش قابل توجهی در عرضه رخ ندهد، قیمت نفت خام در سال جاری به بیش از 100 دلار در هر بشکه خواهد رسید. همچنین بر اساس گزارش ماه ژانویه اوپک، قیمت نفت خام سنگین کشورمان در ماه دسامبر نسبت به نوامبر 82/5 دلار کاهش یافت و به ۷۴ دلار و  ۶۸ سنت رسید.

 

* افزایش تورم و قیمت انرژی، بلای جان بایدن

هفته گذشته بود که آمار‌ها نشان داد هزینه‌های پرداختی مصرف‌کنندگان آمریکایی در دسامبر گذشته (۲۰۲۱) نسبت به دوره مشابه سال پیش از آن (۲۰۲۰) جهش 7 درصدی داشته که بالاترین میزان تورم از سال ۱۹۸۲ و تازه‌ترین نشانه افزایش لجام‌گسیخته بهای هزینه‌ها و وارد شدن فشارهای مالی بر خانوارهای این کشور به شمار می‌رود. نرخ تورم در دوره بیرون آمدن اقتصاد ایالات متحده از رکود ناشی از همه‌گیری، همزمان با بالا رفتن هزینه‌های شهروندان این کشور برای تهیه کالاهایی مانند مواد غذایی، بنزین، اجاره خانه و دیگر نیازهای ضروری و همچنین خرید خودرو، اثاثیه خانه و دستگاه‌های خانگی، جهش یافته است. 

بخشی از افزایش بهای بنزین به استفاده بیشتر آمریکاییان از خودرو در ماه‌های اخیر- پس از وادار شدن به کاهش ترددهای شغلی و رو آوردن به دورکاری در ماه‌های نخست همه‌گیری- نسبت داده می‌شود. روند افزایشی قیمت‌ها موجب از بین رفتن آثار افزایش دستمزدهای بسیاری از شهروندان آمریکا و دشوارتر شدن تامین هزینه‌های اساسی برای خانوارها بویژه خانواده‌های با درآمد پایین شده است. بانک جهانی در جدیدترین گزارش خود پیش‌بینی کرد رشد اقتصاد جهانی در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ شاهد «کاهش شدید» خواهد بود و از 5/5 درصد در سال ۲۰۲۱ به 1/4 درصد در سال جاری و 2/3 درصد در سال آینده خواهد رسید. 

افزایش قیمت نفت رابطه مستقیمی با افزایش هزینه‌ها در آمریکا بویژه قیمت سوخت دارد. قیمت بنزین در حال افزایش است و بر فشارهای تورمی افزوده و مشکلات جو بایدن را که در تلاش بود با آزاد‌سازی نفت خام از ذخایر استراتژیک از فشار افزایش قیمت‌ها بکاهد، پیچیده‌تر کرده است. بر اساس آمار، میانگین قیمت بنزین در آمریکا به 314/3 دلار در هر گالن رسیده است که نسبت به 386/2 دلار سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تقاضا برای بنزین بر اساس میانگین ۴ هفته‌ای در هفته منتهی به ۳۱ دسامبر، در بالاترین میزان ۵ سال اخیر قرار داشت و به 29/9 میلیون بشکه در روز رسید. این افزایش احتمالا نتیجه ذخیره‌سازی توسط فروشندگان و شرایط جوی نامساعد در بعضی مناطق آمریکا بود که سفر را محدود کرد. بر اساس گزارش بلومبرگ، ذخایر بنزین آمریکا در پایین‌ترین حد 5 سال اخیر مانده است و تحت تاثیر اختلالات ناخواسته و فصل تعمیرات، کاهش بیشتری می‌یابد. 

در همین راستا کاخ سفید از تولیدکنندگان پیشرو نفت در جهان خواست تولید خود را سریع‌تر افزایش دهند تا به کنترل تورم کمک کنند اما اوپک و متحدانش به طرحی پایبند هستند که در ماه جولای برای جایگزینی تدریجی کاهش تولید در ابتدای همه‌گیری، تنها با افزایش400 هزار بشکه‌ای در هر ماه، توافق کردند. این استراتژی به افزایش قیمت نفت از ماه آگوست کمک کرده است. 

همچنین با افزایش قیمت نفت، کمبود گاز طبیعی در خارج از ایالات متحده بویژه اروپا، تقاضا برای نفت کوره را افزایش داده است. تحلیلگران گروه گلدمن‌ساکس معتقدند تعویض گاز به نفت در نیروگاه‌های اروپا و آسیا باعث افزایش نیم میلیون بشکه‌ای در تقاضای روزانه نفت در ماه دسامبر شده است. آنها پیش‌بینی کردند هر روز 300 هزار بشکه افزایش بیشتری در تقاضای ژانویه و فوریه رخ دهد و تقاضا برای نفت خام در سال جاری و آینده میلادی به بالاترین حد خود برسد. 

در اروپا - جایی که به دلیل تقاضای بالا، ذخیره‌سازی کم و کاهش عرضه از سوی روسیه- گاز طبیعی در بالاترین سطوح تاریخی معامله می‌شود، ترس از درگیری احتمالی در اوکراین بر عدم اطمینان در بازارهای انرژی افزوده است. اروپا بشدت به ترانزیت گاز روسیه از طریق اوکراین متکی است، بویژه با توجه به اینکه سال ۲۰۲۲ با کاهش کم‌سابقه ذخایر گاز اروپا آغاز شده است. درگیری احتمالی در شرق اروپا می‌تواند ارسال گاز از طریق خط لوله «نورد استریم۲» را که اخیرا تکمیل شده و قرار است گاز طبیعی بیشتری را مستقیما و با دور زدن اوکراین به آلمان برساند، منتفی کند. این احتمال نیز باعث شده بازار جهانی انرژی روزهای ملتهبی را سپری کند. 

 

* کمبود عرضه، عامل جهش قیمت نفت

قیمت نفت در هفته گذشته و در بحبوحه‌ نشانه‌هایی حاکی از بالا ماندن سطح تقاضا و مصرف نفت به ‌رغم همه‌گیری نوع جدید کرونا، چهارمین افزایش پیاپی خود را تجربه کرد. در همین حین، ظرفیت مازاد نفت در شرایطی که تولیدکنندگان بزرگ تلاش برای افزایش تولید دارند، رو به کاهش است. 

مایک مولر، رئیس گروه ویتول در آسیا گفت: «در حالی‌ که قیمت گاز طبیعی آنقدر بالا رفته که برخی مصرف‌کنندگان صنعتی مانند پاکستان و اروپا را مجبور به کاهش مصرف کرده‌ اما بازار نفت هنوز به این نقطه نرسیده‌ است».

وی تاکید کرد: اتفاقی که برای گاز افتاده نشان می‌دهد مردم در یک برهه زمانی دیگر انرژی گرانقیمت را نمی‌خرند اما سوال اینجاست که این شرایط چه زمانی بازار نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مولر با اشاره به اینکه کاخ‌ سفید علاوه ‌بر 50 میلیون بشکه اعلام‌ شده در ماه نوامبر، باز هم از ذخایر استراتژیک نفتی برداشت خواهد کرد، گفت: «رئیس‌جمهور آمریکا این اقدام را برای پایین آوردن قیمت سوخت که به بالاترین رقم طی 7 سال گذشته رسیده انجام داده‌ است».

 

* روسیه می‌تواند افزایش قیمت را جبران کند؟

روسیه احتمالا قادر خواهد بود فقط نیمی از افزایش تولید برنامه‌ریزی‌شده نفت خام را در ۶ ماه آینده محقق کند و به کشورهای دیگر اوپک‌پلاس ملحق شود که قادر نیستند تولیدشان را به میزان بیشتری افزایش دهند. در حالی که نفت برنت اکنون در بازار لندن 88 دلار در هر بشکه معامله می‌شود، دورنمای تولید روسیه نشان می‌دهد بازار جهانی نفت با کمبود عرضه بیش از حد انتظار قبلی روبه‌رو خواهد شد و ریسک‌های قیمت انرژی تشدید شده و به رشد تورم که به بالاترین سطح چند دهه گذشته صعود کرده است، دامن می‌زند. 

این عضو اوپک‌پلاس قرار است هر ماه ۱۰۰ هزار بشکه در روز به تولیدش اضافه کند تا محدودیت عرضه را به طور کامل خاتمه دهد. به دلیل افت فعالیت حفاری در سال میلادی گذشته، اکثر تحلیلگران در نظرسنجی بلومبرگ پیش‌بینی کردند افزایش تولید ماهانه روسیه در نیمه اول سال ۲۰۲۲ نمی‌تواند از ۶۰ هزار بشکه در روز بالاتر برود. تحلیلگران بانک آمریکا اظهار کردند: ما توانایی روسیه برای ادامه افزایش تولید ماهانه به میزان ۱۰۰ هزار بشکه در روز در ۶ ماه آینده را دشوار می‌بینیم. 

اوپک و متحدانش در حال احیای محدودیت عرضه‌ای هستند که در اوج بحران پاندمی به اجرا گذاشتند. این ائتلاف قرار است هر ماه ۴۰۰ هزار بشکه در روز به تولیدش اضافه کند، با این حال افزایش تولید واقعی به دلیل عوامل مختلف مانند ناآرامی‌های داخلی و سرمایه‌گذاری‌های ناکافی در بلندمدت، کمتر از سطح تصویب شده بوده است. 

اوپک ماه میلادی گذشته تولیدش را تنها ۹۰ هزار بشکه در روز افزایش داد. طبق برآورد بلومبرگ که بر مبنای آمار وزارت انرژی روسیه بوده است، تولید روسیه در نوامبر ثابت بود و در دسامبر به کمتر از سهمیه اوپک پلاس کاهش پیدا کرد. در نخستین روزهای ژانویه تولید نفت این کشور کمتر از یک درصد افزایش یافت که شامل تولید نفت خام و میعانات بود. الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه اظهار کرده است این کشور همچنان به اهداف تولیدش نایل می‌شود. وی هفته گذشته به خبرگزاری تاس گفت: تولید نفت ماه جاری 1/10 میلیون بشکه در روز رشد می‌کند. این نرخ تولید مطابق با سهمیه اوپک‌پلاس و افزایش تولید به میزان ۱۰۰ هزار بشکه در روز از دسامبر خواهد بود. اگر اوپک‌پلاس برای تحقق اهداف تولید خود همچنان مشکل داشته باشد، ممکن است تبعات اقتصادی گسترده‌ای پیش بیاید. روند احیای تقاضا برای نفت قوی مانده و از شیوع واریانت اُمیکرون تاثیر چندانی نپذیرفته است. گروه ویتول اعلام کرده است بهای معاملات نفت برنت از ابتدای سال بیش از ۱۰ درصد رشد کرده و ممکن است افزایش بیشتری هم پیدا کند. قیمت‌های بالای انرژی عامل موثری در رشد تورم است و کاخ سفید بر همین اساس اوپک‌پلاس را برای افزایش عرضه و محدود کردن هزینه‌های سوخت تحت فشار قرار داده است. اگر چه روسیه در طول سال ۲۰۲۱ به شکل مستمر هر ماه تولیدش را افزایش داده است اما تا نوامبر احیای تولید این کشور ضعیف شد. وضعیت چاه‌های فعال، غیرفعال و تعطیل نشان می‌دهد که صنعت نفت روسیه ظرفیت مازاد تولید خود را به طور کامل استفاده کرده است. این موضوع بعدا با بیانیه‌های بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت این کشور شامل روس نفت، لوک اویل و گازپروم نفت تایید شد. 

غول‌های نفتی روسیه سال گذشته هیچ شتابی برای افزایش حفاری تولید نفت نداشتند. چنین اقدامی کمک می‌کرد ظرفیت جدید در اواخر سال ۲۰۲۱ و سال ۲۰۲۲ اضافه شود. طبق آمار خبرگزاری اینترفکس، تا پایان نوامبر نرخ حفاری در روسیه بر مبنای سالانه 5/4 درصد کاهش داشت. صنعت نفت روسیه به دلیل ابهام پیرامون تاثیر ویروس کرونا بر تقاضا در وضعیت صبر و مشاهده قرار دارد. چندین شرکت تولیدشان را سال گذشته پس از اینکه پروژه‌های‌شان تخفیف‌های مالیاتی را از دست دادند، محدود کردند. این تولیدکنندگان تمایلی ندارند در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کنند مگر اینکه وزارت دارایی روسیه بخشی از این مشوق‌ها را برگرداند. 

امسال اکثر تولیدکنندگان بزرگ روسیه قصد دارند هزینه سرمایه را افزایش دهند که از افزایش ۱۰ درصدی در گازپروم نفت تا حدود ۲۰ درصدی در روس نفت متغیر است. شرکت تات نفت انتظار دارد سرمایه‌گذاری‌های بالادستی این شرکت در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال میلادی گذشته رشد ۳ تا ۴ برابری داشته باشد. بر اساس گزارش بلومبرگ، به گفته تحلیلگران شرکت‌های ریستاد انرژی و رنسانس کپیتال، افزایش حفاری احتمالا به تولید بالاتر منجر می‌شود اما عمده این رشد تولید پس از سال ۲۰۲۲ اتفاق می‌افتد. چاه‌های جدید امسال تنها رشد تولید ملایمی را به همراه خواهند داشت.