محدثه لک: طبق بند «ج» ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه، سازمان‌های بیمه‌گر موظف به پوشش خدمات روانشناسی شده‌اند اما هنوز اتفاق مثبتی در این باره رخ نداده است. تحقق این بند قانونی می‌تواند جلوی بسیاری از طلاق‌ها را بگیرد، از تعداد افراد عصبی، پرخاشگر، استرسی و ناآرام بکاهد و مانع پیشرفت اختلالات روحی و روانی از همان مراحل اولیه شود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، یک پدر میانسال از فرزند نوجوانش می‌گوید که سابقه‌ رفتارهای خطرناک و خشن داشته و برای درمان او به روانکاو مراجعه کرده است. در جلسات اولیه با کمک مشاور، روند بهبودی ملموس است اما پدر می‌گوید چون توان پرداخت هزینه‌های ویزیت را نداشتیم، مراجعات‌مان به مشاور درمانگر را قطع کردیم و فرزندم دوباره پس از یک دوره‌ افسردگی، دست به همان اقدامات خطرناک ‌زده است!

ماجرای این پدر و فرزند، داستان استثنایی و عجیبی نیست. با سرک کشیدن به مطب‌های روان‌درمانی و صحبت با درمانگر و درمان‌شونده‌ها، داستان‌هایی از این جنس فراوان است: افرادی با مشکلات اضطرابی، وسواس، افسردگی، تلاش برای خودکشی و... که برای حل این اختلالات مایل به مراجعه به روانکاو و روانشناس هستند اما توان تامین هزینه‌های ویزیت و درمان را ندارند. علاوه بر اینکه مراجعه به روان‌درمان‌ها در فرهنگ ایرانی شاید با پیش‌فرض‌های غلط و نادرست همراه باشد، هزینه‌های بالای ویزیت‌ها و جلسات درمانگری هم یکی از موانع جدی مراجعه به روانکاوان است. 

 

* خدمات روانشناسی، خدمات لوکس جامعه

براساس اطلاعات به‌دست‌آمده از مطب‌های روانکاوی واقع در تهران، برای درمان یک بیماری و اختلال ساده به‌ طور متوسط ۱۲ تا ۲۰ جلسه‌ مشاوره لازم است، البته این تعداد جلسات برای برخی اختلالات مزمن و حاد طولانی‌تر است. به ‌طور ‌مثال ممکن است لازم باشد بیمار یک تا ۳ سال تحت درمان قرار گیرد و مراجعات منظم به روانکاو داشته باشد. 

هر جلسه مشاوره به ‌طور متوسط ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت است و هزینه‌ ویزیت براساس درجه علمی روانشناس یا روانکاو مشخص می‌شود. برای مدرک کارشناسی ارشد حداقل هزینه 130هزار تومان است و با بالاتر رفتن درجه علمی، این تعرفه افزایش می‌یابد. در واقع به ‌طور متوسط برای حل یک اختلال نه‌چندان حاد اگر بیمار بخواهد به روانشناس مراجعه کند باید حداقل 5 میلیون تومان در ماه هزینه کند. مشخصا این مقدار هزینه برای بسیاری از اقشار جامعه با درآمد 5 تا 10 میلیون تومان ماهانه قابل پرداخت نیست و اگر هم درمان را تحت نظر مشاور شروع کنند، بابت فشار هزینه‌ تعرفه‌ها جلسات را تا نیمه رها می‌کنند. پس عجیب نیست که خدمات روان‌شناختی و روانکاوی در جامعه جزو خدمات لوکس تلقی شود!

 

* پیشگیری از طلاق با زوج درمانی

گستره‌ فعالیت روانشناسی به درمان اختلالات روحی محدود نمی‌شود؛ مشاوره‌های ازدواج و طلاق هم از دسته خدمات نسبتا لوکس در جامعه است. طبق گفته‌ یکی از درمانگرها که مراجعات بسیاری برای زوج‌درمانی دارد، تنها زوج‌های با اختلافات زناشویی شدید یا در آستانه‌ طلاق به روانشناس مراجعه می‌کنند که از نظر مالی وضعیت نسبتا خوبی دارند و اکثر زوج‌های با وضع مالی متوسط یا ضعیف پس از مدت کوتاهی جلسات را رها می‌کنند و اکثرا هم تنها راه‌حل را طلاق می‌دانند، در حالی ‌که بسیاری از زوج‌ها پس از خدمات زوج‌درمانی به زندگی زناشویی عادی بازگشته‌اند. این درمانگر معتقد است اگر خدمات زوج‌درمانی به‌ صورت منظم انجام شود از بسیاری از طلاق‌ها پیشگیری خواهد شد. 

 

* تلاش‌های نافرجام برای بیمه‌ای شدن تعرفه‌های روانشناسی

تحت پوشش بیمه قرار گرفتن خدمات و تعرفه‌های روانشناسی و روانکاوی، یکی از راه‌حل‌های حذف روان‌درمانی از مجموعه خدمات لوکس جامعه و استفاده‌ عموم مردم از این فرصت است، ضمن آنکه در صورت بیمه‌ای شدن تعرفه‌های روانکاوی و کاهش هزینه‌های ویزیت، راحت‌تر می‌توان برای مراجعه به روانشناس و رفع مشکلات روحی یا اختلافات زناشویی و... در جامعه فرهنگ‌سازی کرد. 

طبق بند «ج» ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه، سازمان‌های بیمه‌گر موظف به پوشش خدمات روانشناسی شده‌اند. این بند قانونی که براساس سیاست‌های کلی جمعیت و حمایت از خانواده نگاشته شده است، چارچوب خدمات روانشناسی را اینچنین بیان می‌کند:

«آموزش و مشاوره مستمر و مسؤولانه نوجوانان و جوانان با اولویت خانواده‌ها قبل، حین و دست‌کم 5 سال پس از ازدواج توسط همه‌ دستگاه‌های ذی‌ربط، بویژه وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، ورزش و جوانان، سازمان بهزیستی، مؤسسات آموزش عمومی و آموزش عالی دولتی و غیردولتی، سازمان نظام روانشناسی و مشاوره و سایر نهادهای ذی‌ربط با برخورداری خدمات مشاوره و روانشناسی از تسهیلات و مزایای بیمه‌های پایه و تکمیلی». 

طبق این بند و ماده، از مدت‌ها قبل بیمه روانشناسی در برنامه توسعه تعریف و بیان شده است و باید تا پایان سال ۱۴۰۰ خدمات روان‌درمانی توسط بیمه‌های پایه مانند تأمین اجتماعی و سلامت تحت پوشش قرار می‌گرفت اما تاکنون هیچ ردیف بودجه‌ای برای محقق شدن این بند در نظر گرفته نشده است و بیمه‌ها زیر بار پذیرفتن این ماده قانونی نرفته‌اند. 

هر چند ۲ سال پیش برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از تلاش‌ها برای تصویب بیمه‌ای شدن خدمات روانشناسی سخن گفتند اما همچنان این ماجرا مسکوت ماند و مشخص نشد نتیجه‌ این تلاش‌ها و اظهارات به کجا رسید!

 

* سلامت روانی مانند سلامت جسمانی مهم است

زهرا شایگان‌منش، دکترای روانشناسی بالینی و عضو هیأت ‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» از اهمیت همکاری سازمان‌های بیمه‌گر برای بیمه‌ای شدن خدمات روانکاوی می‌گوید و اشاره می‌کند: بسیاری از مشکلات روان‌شناختی اگر به آنها رسیدگی نشود ممکن است در آینده برای بیمار، خانواده و حتی جامعه تبدیل به مشکلات حادتری شود. به‌ علاوه در بسیاری از مشکلات جسمانی، ریشه‌ روانی مانند اضطراب و استرس‌های مداوم مطرح‌ است، بنابراین درمان‌های روانی هم مانند درمان‌های جسمانی باید مهم تلقی شوند. 

شایگان‌منش معتقد است: عدم فرهنگ‌سازی برای مراجعه به روانشناس و از طرفی عدم پوشش بیمه‌ای خدمات روان‌درمانی علاوه بر آسیب به درمان شونده‌ها، روان‌درمانگرها را نیز تحت تأثیر قرار داده تا جایی که منجر به بسته شدن بسیاری از مطب‌ها و مراکز روانشناسی در سال‌های اخیر شده است. 

شایگان منش می‌گوید: گذشته از مساله فرهنگ مراجعه به روانشناس، مسائل مالی برای مردم مهم‌تر است چرا که بسیاری از مراجعان پس از مراجعه به مرکز به خاطر هزینه‌های سنگین از ادامه جلسات صرف‌نظر کرده و روان‌درمانی را رها می‌کنند. 

 

* کرونا و تهدید سلامت روان جامعه

در دسترس عموم قرار گرفتن خدمات روانشناسی همیشه نیاز مهمی بوده اما به نظر می‌رسد با توجه به آنکه اپیدمی کرونا در 2 سال اخیر جامعه را از لحاظ سلامت روانی، اقتصادی و اجتماعی تحت تأثیر قرار داده است باید هرچه زودتر فکری به حال تعرفه‌های روان‌درمانی شود. 

عضو هیأت‌ علمی دانشگاه در پاسخ به اینکه کرونا چه تأثیری بر سلامت روان مردم گذاشته و آیا مراجعات به مراکز روانشناسی بیشتر شده است یا خیر، می‌گوید: در تجربه کلینیکال حدود یک سال اخیر میزان مراجعات اختلالات اضطرابی، افسردگی، وسواس و حملات پانیک و علاوه بر آن میزان خشونت‌های خانگی و درگیری همسران، فرزندان و پدر و مادر به‌مراتب نسبت به گذشته بیشتر شده است. در این باره مدیرکل امور روان‌شناختی و بهزیستی کشور هم اعلام کرد در 6 ‌ماهه‌ اول ورود کرونا به کشور حدود ۱۶ درصد مردم بیشتر از قبل دچار مشکلات اضطرابی شده‌اند؛ مشخصا پس از گذشت 2 سال این درصد افزایش یافته است. 

 

* بیمه‌ها خدمات روانشناسی را به طور هدفمند پوشش دهند

شایگان‌منش در پاسخ به این سؤال که آیا تعرفه‌های روانشناسی که سالانه توسط سازمان نظام روانشناسی کشور مشخص می‌شود با توجه به توان اقتصادی جامعه مناسب است؟ می‌گوید: در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته خدمات روان‌درمانی توسط دولت حمایت ‌شده و رایگان ارائه می‌شود و برخی کشورهای در حال‌ توسعه نیز این خدمات را بیمه‌ کرده‌اند تا بیمار هزینه کمتری پرداخت کند. از آنجا که تعرفه‌ها براساس ساعات جلسات و نرخ تورم سالانه تعیین می‌شود نسبت به خدمات ارائه‌شده، گران تلقی نمی‌شود. هر چند که مساله پوشش‌دهی بیمه‌ها برای رفع همین معضل است.

وی درباره هدفمند بودن پوشش بیمه‌ای تعرفه‌ها می‌گوید: پوشش‌دهی خدمات بیمه باید گسترده باشد و درصد مناسبی از هزینه‌ها را شامل شود. علاوه بر آن بیمه‌ای مانند تأمین اجتماعی که اکثر مردم را تحت پوشش دارد باید از این موضوع استقبال کند اگرنه مجددا بیمه‌ای شدن تعرفه‌ها با شکست مواجه می‌شود و باز هم اقشار متوسط و ضعیف از لحاظ مالی نمی‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند.

«وطن‌امروز» در آینده، موضوع بیمه روانشناسی در برنامه ششم توسعه را از سازمان‌های بیمه‌گر، کمیسیون اجتماعی مجلس و معاونت امور زنان و خانواده دولت پیگیری خواهد کرد.