اقدامات ضد روسی یک سال اخیر پیمان آتلانتیک شمالی به رهبری آمریکا در اوکراین، مسکو را وادار کرده است به تلاش‌ها برای دریافت تضمین‌های امنیتی از سوی غرب ادامه دهد؛ موضوعی که مسکو از آن به عنوان مرگ و زندگی برای خود یاد می‌کند. مقامات مسکو اعلام کرده‌اند تحولات یک‌ساله و اقدامات چند دهه اخیر آمریکا و ناتو پیرامون مساله اوکراین که عمدتا در دشمنی با روسیه است، آنها را مصمم کرده به دنبال کسب تضمین‌های امنیتی از غرب باشند. مقام‌های روسیه می‌گویند ناتو و آمریکا در سال‌های آخر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به میخاییل گورباچف، رئیس‌جمهور این کشور وعده داده بودند به سوی شرق گسترش نیابد اما در ۳ دهه اخیر خلاف وعده خود عمل کرده‌اند. ایالات متحده و ناتو ۲۶ ژانویه پاسخ‌های کتبی خود را به ضمانت‌های امنیتی پیشنهادی مسکو تحویل دادند. آنها در بیانیه‌هایی اصول خود را در مذاکرات با مسکو بیان کردند. اما مسکو گفت خواسته‌های روسیه همچنان در پاسخ ناتو گنجانده نشده است. «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه در پایان مذاکرات تلفنی هفته گذشته با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد روسیه به تهیه پاسخ به پیشنهادات متقابل و مکتوب آمریکا و ناتو درباره تضمین‌های امنیتی ادامه می‌دهد. ولادیمیر پوتین پاسخ مکتوب آمریکا و ناتو را اینگونه ارزیابی کرده است: «به دقت پاسخ‌های مکتوب آمریکا و ناتو را آنالیز خواهیم کرد اما همین حالا هم معلوم است به نگرانی‌های اصولی روسیه اعتنا نشده است». وی خاطرنشان کرد کرملین در پاسخ مکتوب آمریکا و ناتو ندیده است که «۳ خواسته کلیدی مسکو لحاظ شده باشد». این خواسته‌ها عبارتند از: گسترش نیافتن ناتو به شرق، بازگشت زیرساخت‌های نظامی ائتلاف ناتو به مواضع سال ۱۹۹۷ و استقرار نیافتن سامانه‌های تهاجمی در مرزهای روسیه. 

 

* تضمین‌های امنیتی، مسأله مرگ و زندگی برای روسیه

«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین اخیرا در یک برنامه تلویزیونی با بیان اینکه روسیه به خاطر ادامه فریبکاری‌های غرب در پیشروی ناتو به شرق در خطر است، گفت ارائه تضمین‌های امنیتی از سوی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، مساله مرگ و زندگی برای روسیه است. وی افزود: غرب در طول ۲ دهه اخیر و حتی مدت زمانی بیشتر، روسیه را فریب داده و بر اثر این فریبکاری، به وضعیتی رسیده‌ایم که امنیت کشور ما به خطر افتاده است. ادامه پیشروی ناتو به سوی مرزهای روسیه و استقرار زیرساخت‌های این سازمان و ایجاد تنش‌های سیاسی و نظامی، برای کشور ما خطرناک شده است. سخنگوی رئیس‌جمهوری روسیه در ادامه تصریح کرد: از این منظر گسترش ناتو با پیوستن کشورهایی همچون اوکراین و سایر جمهوری‌های شوروی سابق، تهدید محسوب می‌شود. این مساله مرگ و زندگی برای ما است. 

 

* مبنای درخواست روسیه از ناتو

مبنای ایده‌ای که در درخواست روسیه وجود دارد، نظریه «امنیت تفکیک‌‌ناپذیر» در یوروآتلانتیک است. شورای امنیت و همکاری اروپا این ایده را در سند نهایی هلسینکی در سال ۱۹۷۵ گنجانده است. هدف از این ایده ایجاد فضای مشترک و «فارغ از خطوط تفکیک‌کننده» است. طبق ارزیابی مقامات روسیه، تنها امکان اجتناب از تنش در اروپا، توافق درباره تضمین‌ها با تأکید بر دقیقا همین اصل است. نیکولای توپورنین، مدیر مرکز اطلاعات اروپا و دانشیار گروه حقوق اروپا در دانشگاه مگیمو در این باره معتقد است: در حال حاضر این ایده منسوخ شده است. حالا دیگر در اروپا اسنادی وجود دارد که مسائل امنیت اروپا را تنظیم می‌کند. من فکر نمی‌کنم یک سند دیگر با تصویب در سازمان امنیت و همکاری اروپا بتواند از شدت تنش بکاهد. وی افزود: حالا زمان مناقشه است و باید توافقنامه‌های کاربردی واقعی منعقد کرد و مسائل مرتبط با کاهش تنش بین روسیه و اوکراین را حل کرد، به خاطر اینکه تهدیدهایی که مسکو درباره آنها حرف می‌زند، دقیقا از طریق اوکراین انتقال می‌یابد. روابط آمریکا و غرب با روسیه از سال ۲۰۱۴ به دنبال الحاق شبه‌جزیره کریمه به آن کشور متشنج شد؛ غرب به بهانه دخالت روسیه در اوضاع داخلی اوکراین، روسیه را بارها تحریم کرده است اما مسکو این ادعای غرب را رد می‌کند.