گروه سیاسی: علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دوشنبه در آستانه ادامه دور هشتم مذاکرات وین در توئیتی نوشت: دستورکار مذاکره‌کنندگان ایرانی برای ادامه دور هشتم گفت‌وگوها به دقت مشخص شده است. وی افزود: توافقی که طی آن تحریم‌های شکل‌دهنده فشار حداکثری رفع نشود، موجب شرطی شدن اقتصاد کشور شده و نمی‌تواند مبنای توافق خوب باشد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، شمخانی یکشنبه هم در توئیتی نوشته بود: با وجود پیشرفت‌های محدود در ‫مذاکرات وین، هنوز با شکل‌گیری توازن ضروری در تعهدات طرفین فاصله داریم. تصمیمات سیاسی در واشنگتن لازمه ایجاد توازن در تعهدات برای دستیابی به توافق خوب است. بازگشت آمریکا به برجام با توجه به پیچیدگی‌هایی که دونالد ترامپ با بازگرداندن تحریم‌ها و عوض کردن برچسب‌ها یا اصطلاحا تگ تحریم‌ها کرد، می‌تواند زمینه فریبکاری واشنگتن را در صورت حصول توافق احتمالی بیشتر کند. از این رو توافق مطلوب برای ایران که هدف آن لغو تحریم‌هاست در صورتی معنادار و دست‌یافتنی است که تحریم‌هایی که قرار بوده ساختار فشار اقتصادی بر کشورمان را تثبیت کند به طور عملیاتی لغو شود. در این صورت دولت بایدن باید تحریم‌هایی را که ترامپ قبل و بعد از خروج آمریکا از برجام علیه ایران وضع کرد تعیین تکلیف کرده و ملغی کند. در ادامه به مهم‌ترین قسمت تحریم‌ها اشاره می‌شود.

 

* قانون کاتسا

در تاریخ سوم مرداد 1396 (25 جولای 2017) قانون «مقابله با مخالفان آمریکا از طریق تحریم‌ها» یا کاتسا علیه ایران، روسیه و کره‌شمالی در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسید و در تاریخ 11 مرداد 1396 توسط ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا امضا و به قانون تبدیل شد. این قانون راهبرد منطقه‌ای مقابله با تهدیدهای متعارف و غیرمتوازن ایران در خاورمیانه و شمال آفریقا، اعمال تحریم‌های بیشتر در پاسخ به برنامه موشک‌های بالستیک ایران، اعمال تحریم‌های مرتبط با تروریسم در رابطه با سپاه پاسداران، اعمال تحریم‌های بیشتر در رابطه با اشخاص مسؤول در نقض حقوق بشر، اعمال تحریم‌های تسلیحاتی، تداوم تاثیر تحریم‌های مرتبط با حمایت ایران از تروریسم، گزارش درباره هماهنگی تحریم‌ها میان ایالات متحده و اتحادیه اروپایی و گزارش درباره شهروندان آمریکایی بازداشت شده در ایران را شامل می‌شود. قسمت مربوط به ایران در این قانون با عنوان «قانون مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران 2017  (2017 CIDA)» است که از بخش 101 تا 112 را شامل می‌شود. 

بر اساس این قانون که آبان 1396 (31 اکتبر 2017) اجرایی شد وزارت خزانه‌داری آمریکا به سپاه پاسداران و تمام عوامل آن، تگ تحریمی [SDGT] مربوط به گروه‌های تروریستی یا حامیان آن را اضافه کرد. بر این اساس 444 فرد و نهاد از مجموع 913 فرد و نهاد قرار گرفته در لیست تحریم از جمله بانک مرکزی ایران براساس این تگ تحریمی در لیست تحریم آمریکا قرار گرفته‌اند. افزون بر این شرایط تحریم‌های ثانویه بانکی نیز بر اشخاصی که این تگ تحریمی را دریافت می‌کنند اعمال می‌شود. براساس اعلام سایت وزارت خزانه‌داری آمریکا، هر بانک خارجی در دنیا تراکنش مستقیم یا غیرمستقیم با افراد حقیقی و حقوقی‌ای که تگ تحریمی [SDGT] دارند انجام دهد، از نظام کارگزاری دلار حذف می‌شود. 

یکی از مسائل مهمی که درباره بازگشت به برجام اهمیت دارد، تحریم‌هایی است که در دوره ترامپ و بعد از خروج از برجام وضع شده است. از مهم‌ترین آنها، الحاق برچسب‌های (تگ) جدید به نهادهای مهم ایران است که در ذیل راهبرد تحکیم دیوار تحریم رخ داده است. مهم‌ترین برچسب مربوط به تحریم نهادهای متهم به حمایت از گروه‌های تروریستی از نظر وزارت خزانه‌داری آمریکاست که ذیل دستور اجرایی ۱۳۲۲۴ با برچسب SDGT صورت گرفته است. سال 98 بانک مرکزی ایران، صندوق توسعه ملی و سال جاری نیز شرکت ملی نفت و شرکت ملی نفتکش با این برچسب به طور مجدد تحریم شدند. این برچسب‌ها در میدان واقعی اثرات خیلی زیادی نداشتند، چرا که فضای عمومی اقتصاد ایران تحریمی بود و این نهادها نیز از قبل تحریم بودند اما از نظر رفع تحریم، مسائل جدیدی اضافه می‌کند. به طور خاص در موارد مذکور مساله پیچیده‌تر می‌شود. اگر قرار باشد بازگشت آمریکا به برجام این برچسب‌ها را مرتفع نکند، حتما آثار رفع تحریم، تقریبا بی‌خاصیت خواهد شد. 

در بخش ۱۰۵ این قانون، کنگره دولت آمریکا را موظف کرده است سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان یک نهاد حامی تروریسم شناسایی کرده و ذیل تحریم‌های دستور اجرایی ۱۳۲۲۴ قرار دهد. وزارت خزانه‌داری در سال‌های 98 و 99 بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی، شرکت ملی نفت، شرکت ملی نفتکش و... را با استناد به قانون کاتسا، مجددا تحریم کرد، یعنی نهادهای مذکور به اتهام ارتباط با سپاه تحریم شدند. 

 

* بازگشت تحریم‌ها

پس از خروج از برجام دولت آمریکا ۲ بازه زمانی ٩۰ و ۱٨۰ روزه را برای پایان تدریجی فعالیت‌های تجاری «در» یا «در ارتباط با» ایران پیش رو نهاد. با سپری شدن این مدت، دولت ترامپ تمام تحریم‌ها را علیه ایران باز می‌گرداند تا به این وسیله کارزار فشار حداکثری علیه ایران رسما کلید بخورد. هدر نائورت، سخنگوی اسبق وزارت خارجه آمریکا مرداد اعلام می‌کند: از ساعت ۱۲:۰۱ بامداد امروز، فرمان اجرایی ریاست‌جمهوری، با عنوان «اعمال مجدد برخی تحریم‌ها درباره ایران» اجرایی شد. این فرمان اجرایی تحریم‌هایی را بر بخش خودروسازی ایران و بر تجارت طلا و سایر فلزات ارزشمند مجددا برقرار می‌کند، و همچنین در حمایت از تصمیم پرزیدنت مبنی بر توقف مشارکت ایالات متحده در برجام، تحریم‌هایی در ارتباط با ریال ایران مجددا برقرار می‌شود. تعدادی از تمهیدات این فرمان امروز اجرایی شدند، در حالی که باقی آنها ۵ نوامبر اجرایی می‌شوند. 

 

* بیانیه اطلاعاتی کاخ سفید درباره برقراری مجدد تحریم‌ها

دولت ترامپ برای اعمال مجدد تحریم‌هایی که تحت برجام برداشته شده بودند، اقدام می‌کند. پرزیدنت ترامپ، زمانی که به مشارکت ایالات متحده در برجام پایان داد، روشن کرد دولتش تحریم‌های سختی را علیه رژیم ایران مجددا از سر خواهد گرفت. 

در ۷ آگوست (آگوست- مرداد) تحریم‌ها بر موارد زیر مجددا اعمال خواهند شد:

- خرید یا کسب اسکناس دلار ایالات متحده توسط حکومت ایران

- تجارت ایران در طلا و سایر فلزات گرانبها

- گرافیت، آلومینیوم، فولاد، زغال سنگ، و نرم‌افزارهای مورد استفاده در فرآیندهای صنعتی

- معاملات مرتبط با ریال ایران

- فعالیت‌های مرتبط با صدور بدهی‌های دولتی ایران

- بخش خودروسازی ایران

باقی تحریم‌ها از جمله تحریم‌های موارد زیر، ۵ نوامبر مجددا برقرار خواهند شد:

متصدیان بخش‌های بنادر، انرژی، حمل‌و‌نقل و کشتی‌سازی.

 

* معاملات مرتبط با نفت ایران و مؤسسات مالی خارجی با بانک مرکزی

در بیانیه کاخ سفید همچنین آمده: دولت [ایالات متحده] همچنین صدها فرد، نهاد، کشتی و هواپیماهایی را که قبلا در فهرست تحریم‌ها قرار داشتند، مجددا در این فهرست قرار خواهد داد. دولت ترامپ قصد دارد تحریم‌هایی را که مجددا علیه حکومت ایران برقرار می‌شوند، کاملا اجرا کند و آنهایی که در کاهش فعالیت‌ها با ایران کوتاهی کنند با خطر عواقب شدیدی مواجه خواهند بود. از وقتی پرزیدنت ترامپ در روز ٨ مه- 18 اردیبهشت 97- تصمیم خود مبنی بر خروج از برجام را اعلام کرد، این دولت ۳٨ هدف مرتبط با ایران را در ۶ اقدام جداگانه تحریم کرده است. با گذشت 3 ماه از بازگشت بخش اول تحریم‌ها، وزارت خزانه‌داری آمریکا آبان 97 در بیانیه‌ای اعلام می‌کند: دولت ایالات متحده، در بخشی از کارزار بی‌سابقه فشار اقتصادی، تحریم‌ها علیه رژیم ایران را به طور کامل اعمال می‌کند. در بیانیه آمریکایی‌ها آمده: دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده امروز در بزرگ‌ترین اقدامات یک‌ روزه‌اش در هدف قرار دادن رژیم ایران، بیش از ۷۰۰ فرد، موسسه، هواپیما و کشتی را تحریم می‌کند. این اقدام بخشی حیاتی است از برقراری مجدد تحریم‌های هسته‌ای باقیمانده از آنچه در رابطه با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برداشته یا لغو شده بود. این اقدام «اوفک» برای اخلال در توان رژیم ایران برای تامین مالی گسترده و وسیع فعالیت‌های بدخواهانه فرامرزی رژیم ایران طراحی شده و فشار مالی بی‌سابقه‌ای را بر رژیم ایران اعمال می‌کند تا درباره توافقی جامع که به طور دائم از دسترسی رژیم ایران به سلاح اتمی جلوگیری می‌کند، تولید موشک بالستیک ایران را متوقف می‌کند و فعالیت‌های بدخواهانه گسترده رژیم ایران را خاتمه می‌دهد، مذاکره کند. این [اقدام] تعداد اهداف تحریم شده مربوط به ایران را تحت این دولت، در کمتر از ۲ سال به ۹۰۰ مورد، یعنی بالاترین درجه فشار اقتصادی بر رژیم ایران می‌رساند. اقدام امروز تحریم ۵۰ بانک ایرانی و توابع خارجی و داخلی آنها، شناسایی بیش از ۴۰۰ هدف از جمله ۲۰۰ فرد و کشتی در بخش کشتیرانی و انرژی ایران و یک خط هوایی ایرانی و بیش از ۶۵ هواپیمای آن و گذاشتن ۲۵۰ نفر و اموال مسدود شده مرتبط به آنها که تا امروز در فهرست «افراد تعیین شده به عنوان مسدود صرفا در پی فرمان اجرایی ۱۳۵۹۹» بوده‌اند در فهرست «اتباع تعیین شده به طور خاص و افراد ممنوع شده» را در بر می‌گیرد. دونالد ترامپ هم به همین مناسبت می‌گوید: تحریم‌ها علیه رژیم ایران رسما برقرار شدند. اینها شدیدترین تحریم‌هایی هستند که تاکنون اعمال شده‌اند و باز هم شدیدتر خواهند شد. هر کسی که با ایران تجارت کند، نمی‌تواند با آمریکا تجارت کند. 

 

* تحریم پتروشیمی ایران

وزارت خزانه‌داری درباره تحریم بخش پتروشیمی رژیم ایران توضیحاتی ارائه کرد. در بیانیه دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک)‌ آمده بود: وزارت خزانه‌داری ایالات متحده امروز ضد بزرگ‌ترین و سودآورترین گروه شرکت‌های نگهدار پتروشیمی ایران، موسوم به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس (پی‌جی‌پی‌آی‌سی) به خاطر پشتیبانی آن از قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، شرکت خوشه‌ای مهندسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (آی‌آرجی‌سی) ‌‌اقدام کرده است. اوفک علاوه بر شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، شبکه گسترده متشکل از ۳۹ شرکت پتروشیمی و عوامل فروش مستقر در خارج [از ایران] را که زیرمجموعه آن هستند نیز تحریم می‌کند. شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس و شرکت‌های پتروشیمی زیرمجموعه آن 40 درصد مجموع ظرفیت تولید پتروشیمی ایران را تشکیل می‌دهند و 50 درصد مجموع صادرات پتروشیمی ایران را در اختیار دارند. 

 

* تحریم بانک ملی ایران

وزارت خارجه آمریکا 27 نوامبر 2018 (اوایل آذر 97) اعلام کرد: بانک ملی بنا بر فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ به خاطر کمک، پشتیبانی یا ارائه حمایت مالی، مادی و فناوری یا ارائه‌ خدمات مالی یا سایر خدمات به نیروی قدس سپاه پاسداران یا در حمایت از این نیرو که پیش‌تر بنا بر فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ در تاریخ ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ تحریم شده بود، شناسایی می‌شود. تا سال ۲۰۱۸ میلیاردها دلار از طریق حساب‌های تحت کنترل نیروی قدس سپاه پاسداران در بانک ملی جا‌به‌جا شده است. بانک ملی به عنوان یک کانال پرداختی برای نیروی قدس سپاه پاسداران عمل کرده است. 

 

* تحریم بخش فلزات ایران در سالگرد خروج از برجام

بیانیه دونالد ترامپ درباره اعمال تحریم بر بخش‌های آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران: یک سال پیش، من با کناره‌گیری از پیمان هسته‌ای وحشتناک و یک‌طرفه با ایران به طور چشمگیری امنیت ملی آمریکا را تقویت کردم. امروز من دستور اعمال تحریم بر بخش آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران را که بزرگ‌ترین منبع درآمد ارزی غیرنفتی رژیم محسوب می‌شود، امضا می‌کنم. 

 

* قانون پاتریوت

قانون میهن‌پرستی ایالات متحده آمریکا -USA Patriot Act- از مصوبات کنگره آمریکاست. لایحه میهن‌پرستی پس از واقعه 11 سپتامبر با امضای جورج بوش در 26 اکتبر2001 به قانون تبدیل شد. این قانون از 10 فصل تشکیل شده است کهAnti- Money- Laundering to Prevent Terrorism عنوان فصل سوم این قانون است که شامل تدابیر مختلف جهت مبارزه با تروریسم و حمایت مالی از آن است. 

بند 313 این قانون این اختیار را به وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌دهد تا عملا نسبت به تحریم هر بانک خارجی که نسبت به تأمین مالی فعالیت ناشی از پولشویی برای فعالیت‌های تروریستی دست بزند، اقدام کرده و آن بانک را عملا در مبادله با سیستم دلاری آمریکا محدود کند. به این ترتیب و با چنین شرایطی هر موسسه مالی‌ای که قوانین مرتبط با حوزه پولشویی برای فعالیت‌های تروریستی را مورد توجه قرار ندهد، با خطر قطع رابطه با اقتصاد آمریکا و سیستم پرداخت دلاری روبه‌رو می‌شود. مهم‌ترین اقدامی که در حوزه پولشویی و مباحث مرتبط با آن علیه ایران صورت گرفته است، اطلاعیه‌ای است که وزارت خزانه‌داری آمریکا سال 91 ایران را در لیست کشورهای خطرناک در حوزه پولشویی قرار داد. 

اجرای این تحریم در انحصار اداره مالی خزانه‌داری آمریکاست که بر اساس قانون پاتریوت به تنبیه بانک‌ها می‌پردازد. این تحریم همچنان مانع ارتباط بانک‌های خارجی با بانک‌های ایرانی است، چراکه بانک طرف معامله با بانک‌های ایرانی از دسترسی به نظام دلاری آمریکا محروم شده و تمام منافع اقتصادی خود را از دست می‌دهد. با چنین شرایطی بانک‌های کشورهای ثالث حتی اگر در خارج از آمریکا و با ارزهای غیر از دلار با بانک‌های ایران وارد تعامل شوند، در واقع با بانک‌هایی که عنوان پولشویی دارند، ارتباط برقرار کرده‌اند و به اتهام پولشویی از دسترسی به دلار در آمریکا محروم می‌شوند.

 

*‌ U-TURN یا چرخه دلاری

یکی دیگر از مواردی که باید در احیای برجام مدنظر قرار گیرد و در زمان مذاکرات هسته‌ای منتج به برجام از آن غفلت شد، تحریم‌ U-TURN یا چرخه دلاری است که لغو آن زمینه‌ساز یک توافق قابل قبول برای کشورمان است. آمریکا دهه ۹۰ میلادی با اتهامات تروریستی، هر نوع مراوده با ایران را برای اشخاص حقیقی و حقوقی آمریکایی ممنوع کرد اما برای اینکه با این فرمان دسترسی ایران به تراکنش‌های دلاری را مسدود نکند، یک استثنا در نظر گرفت که آن هم چرخه دلاری بود. 

بر اساس این استثنا، تراکنش‌های دلاری ایران قابل انجام بود، مشروط به اینکه بانک پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده خارج از حوزه صلاحیتی ایالات متحده باشند. این استثنا تا سال ۲۰۰۸ برقرار بود اما نوامبر 2008 خزانه‌داری آمریکا با طرح اتهام پولشویی، حمایت ایران از تروریسم و اشاعه تسلیحاتی مجوز تراکنش‌های U-Turn را ملغی کرد. از آن زمان به بعد عملا دسترسی مستقیم بانک‌های ایرانی به تراکنش‌های دلاری مسدود شد.