گروه سیاسی: سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پنجشنبه پس از انتشار گزارش‌های تحریف‌شده از مذاکرات جاری در وین در توئیتی نوشت: انتشار اطلاعات نادرست در پوشش گزارش‌دهی رسانه‌ای کاری خطرناک است. به گزارش «وطن‌امروز»، «سعید خطیب‌زاده» در واکنش به گزارش خبرگزاری رویترز افزود: توافق نهایی برای صدور مجوز بازگشت آمریکا به برجام با گزارش بی‌منبع تحریف‌شده‌ای که شایعه‌سازی کرده است، بسیار متفاوت خواهد بود. سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: توافق دوجانبه نیز نخواهد بود. وی یادآور شد: با نزدیک شدن به روزهای پایانی، باید منتظر تحریف‌های بیشتری بود. 

 

* رویترز چه نوشت؟

خبرگزاری رویترز پنجشنبه گذشته در گزارشی نوشت: برخی دیپلمات‌های نزدیک به مذاکرات احیای برجام در وین معتقدند بین ایران و ایالات‌متحده توافقی در حال شکل‌گیری است که بستر لازم برای برداشتن گام‌هایی از سوی هر دو طرف برای بازگشت به پیروی کامل از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را فراهم می‌کند. در گزارش رویترز همچنین آمده است: نمایندگان ایران، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپایی و ایالات‌متحده هنوز در حال گفت‌وگو درباره جزئیات پیش‌نویس چنین توافقی‌اند؛ هرچند غرب می‌گوید زمان کم است. در این گزارش، از قول برخی دیپلمات‌ها که هویت‌شان فاش نشد، گفته می‌شود طرف‌های گفت‌وگو بر سر مسائل زیادی به تفاهم رسیده‌اند و قسمت عمده پیش‌نویس تنظیم شده است؛ با این حال مسائلی هم باقی مانده که هنوز حل‌وفصل نشده‌ است. رویترز از قول ۳ دیپلمات نوشت: پیش‌نویس تهیه‌شده بیش از ۲۰ صفحه است و در آن گام‌هایی که طرف‌ها پس از تایید باید بردارند، مشخص شده و مرحله نخست آن‌ هم تعلیق غنی‌سازی اورانیوم با خلوص بالاتر از 5 درصد در ایران است. در این پیش‌نویس همچنین به تدابیر دیگری از جمله اقدامات لازم برای رفع توقیف حدود ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور و همچنین آزادی شهروندان غربی که در ایران زندانی هستند، پرداخته شده است. 

همچنین در این گزارش آمده پس از اجرای گام‌های مقدماتی، مرحله اصلی برداشتن تحریم‌ها آغاز خواهد شد و توافق جدید شامل الزام آمریکا برای صدور معافیت‌های تحریمی برای فروش نفت ایران است که چند ماه یک بار تمدید می‌شود و موضوع برداشتن یکجای تحریم‌های نفتی مطرح نیست. بر اساس این گزارش، درباره مدت زمان اجرای این اقدامات هنوز توافقی نشده است و در متن پیش‌نویس جای آن خالی گذاشته شده است اما بعضی نمایندگان این مدت را بین یک تا ۳ ماه تخمین زده‌اند.

 

* پیوست رسانه‌ای؛ حلقه مفقوده مذاکرات

قدرت رسانه‌ای امروز به عنوان یکی از منابع قدرت نرم محسوب شده و بهره‌گیری از آن همطراز با قدرت نظامی یا دیپلماسی مورد توجه بازیگران بین‌المللی است. با از سرگیری مذاکرات وین در دولت سیزدهم، نکته‌ای که مشهود است عدم توجه تیم مذاکره‌کننده ایرانی به پیوست رسانه‌ای این مذاکرات و غفلت از این امر است. همین موضوع سبب شده است طرف آمریکایی فرصت را مغتنم شمرده و کارزار رسانه‌ای مذاکرات را مدیریت کند. از ابتدای دور هفتم مذاکرات در آذرماه امسال و حتی پیش از آن، فضای رسانه‌ای توسط طرف مقابل مدیریت شد تا اینگونه با تولید روایت مطلوب خود، فضای ذهنی طرف ایرانی و جامعه ایرانی را مغشوش و سردرگم کند تا بتواند از این راهبرد خود بهره‌برداری حداکثری کند. در این میان توان دستگاه سیاست خارجی کشور بیش از تمرکز بر مذاکرات، مصروف تکذیب کردن اخبار تحریف‌شده، جهت‌دار و گمراه‌کننده رسانه‌های خارجی شده است. از شروع مذاکرات وین در دولت سیزدهم، رسانه‌های جریان اصلی اخبار و گزارش‌های غیرواقعی از فضای مذاکرات منتشر کردند و در همین راستا بود که خبرگزاری رویترز در گزارشی با القای عقب‌نشینی تیم ایرانی نوشت: متن وین 6 بدون هیچ گونه کم و کاستی مبنای توافق احتمالی است. 

به طور کلی غیبت اعضای تیم مذاکره‌کننده ایرانی از صحنه رسانه‌ای فضا را برای مانور طرف غربی بیشتر کرده است. جامعه ایرانی طی ماه‌های گذشته بیش و پیش از آنکه گزارش مذاکرات را از زبان تیم ایرانی بشنود از رویترز، توئیتر «لارنس نورمن» خبرنگار وال‌استریت ژورنال و توئیت‌های میخائیل اولیانوف شنیده است. این روزها گزارش‌های متعددی از فعالیت‌های توئیتری اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات در رسانه‌ها منعکس شده و برخی حتی گاهی به طعنه از این دیپلمات روس به عنوان سخنگوی رسمی مذاکرات وین نام می‌برند. 

بر این اساس در چنین فضایی، متاسفانه وزارت امور خارجه هم در تولید روایت از مذاکرات ضعیف عمل کرده است و از دیگر سو برای افکار عمومی در داخل کشورمان ادراک‌سازی مطلوب از ساختار و ماهیت مذاکرات و مباحثی که در مذاکرات مطرح است به نحو مناسبی صورت نگرفته است. در حالی که گویی همه خود را برای حصول توافق در روزها یا هفته‌های آتی آماده می‌کنند، تداوم این رویه این نگرانی را به وجود می‌آورد که در زمان منتهی به توافق احتمالی، به دلیل ضعف در خلق روایت از مذاکره یا توافق احتمالی، فضای ذهنی افکار عمومی در داخل کشور منطبق بر ادراک مطلوب شکل نگیرد. بنابراین ابتکار عمل فقط مختص میز مذاکرات نیست و ابتکار عمل خارج از میز مذاکرات و جایی که جنگ روایت‌ها آغاز می‌شود، اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند. دیپلماسی رسانه‌ای و دیپلماسی عمومی از زمانی که دیپلمات‌ها میز مذاکرات را ترک می‌کنند به شکل یک کارزار بی‌امان آغاز می‌شود و دستگاه سیاست خارجی کشورمان در این نبرد نباید میدان را به دیگری واگذار کند. دیپلماسی رسانه‌ای امروز یک ضرورت است، نه صرفا یک انتخاب یا تاکتیک. 

عدم تولید روایت هوشمندانه از مذاکرات، به طور قطع در روند گفت‌وگوها و پشت میز مذاکره، بویژه می‌تواند در ایجاد توازن و انسجام میان داده‌ها و ستانده‌ها تاثیر منفی خود را نشان دهد؛ کما اینکه گزارش‌هایی نظیر آنچه رویترز پنجشنبه گذشته منتشر کرد در حوزه اثرگذاری بر روند و محتوای مذاکره قابل ارزیابی است.