سیدامیرحسین موسوی: در دهه گذشته، تشدید ریسک ژئوپلیتیک یکی از ویژگی‌های ثابت سیاست جهانی بود. اقتصاد جهانی و بازارهای مالی نیز همواره در موقعیت‌های مختلف تحت تاثیر ریسک‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیکی قرار دارد؛ از جنگ تجاری بین چین و آمریکا گرفته تا تنش‌ها در خاورمیانه. عملیات نظامی ویژه اخیر روسیه در اوکراین را نیز می‌توان تحت همین الگو تحت تحلیل و بررسی قرار داد، زیرا یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان، دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گاز جهان و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کالا با اوکراین وارد فاز جدیدی از تنش‌ها شده است. این اتفاق در کوتاه‌مدت احتمالا تورم بالاتر، رشد کمتر و برخی اختلالات در بازارهای مالی را در پی خواهد داشت اما در پیامدهای بلندمدت نیز موجب تضعیف بیشتر سیستم زنجیره‌های عرضه جهانی می‌شود که در این گزارش سعی خواهیم کرد پیامدهای اقتصادی جنگ در اوکراین را به اختصار ارائه دهیم. 

شوک در کامودیتی‌ها

با شوک کالایی شروع می‌کنیم. روسیه علاوه بر تامین‌کننده اصلی گاز اروپا، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان و تامین‌کننده کلیدی فلزات صنعتی مانند نیکل، آلومینیوم و پالادیوم است. هم روسیه و هم اوکراین صادرکنندگان عمده گندم نیز هستند. قیمت این کالاها در سال جاری افزایش یافته است و اکنون احتمال افزایش بیشتر وجود دارد. در میان گزارش‌های انفجار در سراسر اوکراین، قیمت نفت برنت صبح روز 24 فوریه به 100 دلار در هر بشکه رسید و قیمت گاز در اروپا 30 درصد افزایش یافت. 

عرضه کالاها ممکن است به ۲ طریق آسیب ببیند؛ در صورت تخریب زیرساخت‌های فیزیکی مانند خطوط لوله یا بنادر دریای سیاه، ممکن است تحویل کالا مختل شود. از سوی دیگر، تحریم‌های عمیق‌تر بر روسیه می‌تواند مانع از خرید کالا توسط مشتریان غربی از روسیه شود. تاکنون هر دو طرف درباره جنگ‌افزار کردن تجارت انرژی و کالا که در طول جنگ سرد ادامه داشت، محتاط بوده‌اند. 

با این وجود، اکنون چشم‌انداز محدودیت‌های بیشتر غرب بر صنعت منابع طبیعی روسیه است که عرضه جهانی را محدود می‌کند. روسیه ممکن است با ایجاد گلوگاه‌های عمدی که قیمت‌ها را افزایش می‌دهد، مقابله به مثل کند و آمریکا ممکن است برای افزایش تولید نفت به سعودی تکیه کند و شرکت‌های شیل داخلی خود را برای افزایش تولید تشویق کند. 

مشکلات زنجیره تامین که پس از همه‌گیری کرونا همچنان ادامه دارد، با تنش روسیه و اوکراین افزایش می‌یابد. روسیه و اوکراین در مجموع ۲۶ درصد گندم دنیا، ۲۰ درصد پالادیوم دنیا، ۱۵ درصد ذرت دنیا، 12.5 درصد پلاتین دنیا و در نهایت ۹ درصد آلومینیوم دنیا را در اختیار دارند. در این جنگ تنها تامین انرژی نیست که به خطر می‌افتد، افزایش نجومی قیمت گندم گواه این مساله است. 

پس لرزه‌های تنش

تقابل روسیه و اوکراین تبعات اقتصادی بزرگی برای اقتصاد جهانی به همراه دارد که هنوز به طور کامل از شوک‌های کرونا خارج نشده است. این درگیری در حال حاضر جدی‌ترین جنگ در اروپا از سال 1945 به نظر می‌رسد. 

پیش‌بینی این حمله، هفته‌ها تنش‌هایی را به دنبال داشت اما با شروع عملیات نظامی روسیه، افزایش شدید قیمت‌های انرژی، اقتصاد جهان را دچار لرزش کرد که از پنجشنبه گذشته شتاب گرفت. نفت برای نخستین‌بار از سال 2014 برای مدتی از مرز 100 دلار در هر بشکه عبور کرد و قیمت گاز طبیعی اروپا تا 62 درصد افزایش یافت. 

همچنین تهدیدی برای رشد اقتصادها نیز در پی این تنش وجود دارد؛ خانوارهایی که بخش بیشتری از درآمد خود را صرف سوخت و گرمایش می‌کنند، پول نقد کمتری برای سایر کالاها و خدمات خواهند داشت. سقوط بازارها باعث افزایش فشار دیگری می‌شود که به ثروت و اعتماد ضربه می‌زند و بهره‌برداری از منابع مالی برای سرمایه‌گذاری را برای شرکت‌ها سخت‌تر می‌کند. 

نتیجه این تنش برای بانک‌های مرکزی، چالش دوگانه

- مدیریت قیمت‌ها و حفظ رشد اقتصادشان- را تشدید خواهد کرد. فدرال رزرو و بانک مرکزی اروپا در حال آماده شدن برای تشدید سیاست‌های پولی هستند.

اینکه این مناقشه تا چه حد به اقتصاد جهانی ضربه وارد می‌کند، به طول و دامنه آن، شدت تحریم‌های غرب و احتمال انتقام‌جویی روسیه بستگی دارد. پتانسیل تغییرات دیگری نیز وجود دارد؛ از مهاجرت پناهندگان اوکراینی گرفته تا موجی از حملات سایبری روسیه.  اکونومیک بلومبرگ برخی از این اثرات را در ۳ سناریو بررسی کرده است که نشان می‌دهد جنگ چگونه می‌تواند بر رشد اقتصادی، تورم و سیاست پولی تأثیر بگذارد. 

در مورد اول، پایان سریع درگیری‌ها از مارپیچ رشد بیشتر در بازارهای کالا جلوگیری می‌کند و بهبود اقتصادی ایالات‌متحده و اروپا را تقریباً در مسیر ثبات حفظ می‌کند و بانک‌های مرکزی باید برنامه‌های خود را تغییر دهند، نه اینکه آنها را لغو کنند. 

در سناریوی دوم، درگیری طولانی‌مدت، واکنش شدیدتر غرب و اختلال در صادرات نفت و گاز روسیه، شوک انرژی بزرگ‌تر و ضربه‌ای بزرگ به بازارهای جهانی وارد می‌کند. این احتمالا افزایش نرخ بهره بانک مرکزی اروپا را در سال جاری از برنامه خارج می‌کند، در حالی که انقباضات فدرال رزرو کندتر می‌شود. 

در بدترین حالت ممکن، منجر به قطع عرضه گاز در اروپا و رکود اقتصادی می‌شود، در حالی که ایالات متحده شاهد شرایط مالی بسیار سخت‌تر خواهد بود و سیاست پولی فدرال رزرو را تحت تأثیر قرار خواهد داد. 

جنگ‌ها ذاتا غیرقابل پیش‌بینی‌اند و نتیجه واقعی احتمالا آشفته‌تر از هر یک از این نسخه‌های سبک است. نوسانات در بازارهای مالی پنجشنبه این عدم قطعیت را نشان داد. با این حال، سناریوها باید به فکر کردن درباره مسیرهای احتمالی پیش رو کمک کنند.