گروه فرهنگ و هنر: با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال 1400 و قطعی شدن آمار گیشه سینماها در این سال، به نتایج قابل تأملی از «فروش» در سینمای ایران می‌رسیم. اگر چه سایه سنگین کرونا در ۲ سال گذشته بشدت فضای سینماها را تحت تاثیر قرار داده است اما جزئیات آمار فروش کل و تفکیکی فروش سینماها در سال 1400، از شکست مطلق فیلم‌های اکران‌شده غیر از ۲ فیلم کمدی «دینامیت» و «گشت 3» حکایت دارد. «دینامیت» حالا در مرز 56 میلیاردی شدن است و فروش «گشت 3» به بیش از 41 میلیارد تومان رسیده است. همزمان با فروش، بازگشت سرمایه و سودآوری این ۲ فیلم، دیگر فیلم‌های اکران‌شده حداقل در اکران‌های سینمایی نتوانسته‌اند به عدد تولید نزدیک شوند. اگر سهم سینمادار، پخش‌کننده و تولید‌کننده را مدنظر قرار دهیم، یک فیلم برای رسیدن به سود باید بیش از ۳ برابر عدد تولید بفروشد. با پیش‌فرض قرار دادن این قانون نانوشته، وضعیت سینمای ایران به هیچ وجه مطلوب نیست. 

محمدصادق رنجکشان سال گذشته در گفت‌وگویی با اشاره به گردش مالی سینما گفته بود: «وقتی سال ۱۳۹۸ گردش مالی سینما ۳۰۰ میلیارد بوده است، یعنی هیچ تعریف اقتصادی‌ای در سینما وجود ندارد. امسال هم تاکنون گردشی حدود ۶-۵ میلیارد بوده است که حدود 3-2 میلیارد از این مبلغ برای فیلم من بوده است». این گزاره را حبیب ایل‌بیگی، مدیرکل ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی نیز مدتی پیش و در جشنواره فیلم فجر به شکل دیگری مطرح کرد. او در گفت‌وگویی که با مهر انجام داده بود، گفت: «اگر از زاویه بازگشت سرمایه بخواهیم نگاه کنیم، ۹۰ تا ۹۵ درصد فیلم‌های سینمای ایران نباید ساخته شوند، چراکه بازگشت سرمایه ندارند». با رسیدن به پایان سال، حالا آمار فروش فیلم‌های سینمایی این گزاره را تایید می‌کنند. تا ابتدای بهمن و در طول 10 ماه از سال 1400، بیش از 30 فیلم در سینماهای ایران اکران شدند و مجموع فروش آنها تنها 124 میلیاردتومان و مجموع مخاطبان ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بوده که عدد قابل توجهی نیست. با توجه به رکود مخاطبان و سینماها در جشنواره فیلم فجر، این عدد نباید افزایش قابل توجهی داشته باشد، اگرچه تغییری نیز در جدول فروش به وجود نیامده است. کماکان «قهرمان» اصغر فرهادی پس از «دینامیت» و «گشت3» با فروش 12 میلیاردی در رتبه سوم جدول قرار گرفته است. 

فروش فیلم پرهزینه و پرستاره «‌بی‌همه چیز» نیز چیزی در حدود 9 میلیارد تومان بوده و این فیلم را در جایگاه چهارم جدول فروش قرار داده است. «آتابای»، «شهر گربه‌ها»، «درخت گردو»، «منصور»، «گربه سیاه» و «صحنه زنی» با مجموع فروشی نزدیک به 23 میلیارد فیلم‌های پنجم تا دهم جدول فروش هستند. اگر چه صاحبان فیلم‌های سینمایی انتخاب‌های دیگری جز سینما برای بهبود وضعیت درآمدی خود دارند اما این انتخاب‌ها، از جمله حق پخش در نمایش خانگی و تلویزیون، آنچنان تغییری در وضعیت درآمدی آنها ایجاد نخواهد کرد. فضای سینمای ایران هم به شکلی نیست که از همه انواع پخش بتوان درآمدزایی کرد. در نتیجه با این وضعیت فروش به طور قطع می‌توان گفت بازگشت سرمایه‌ای در کار نیست. خود این وضعیت باید تلنگری برای مدیران سینمایی باشد؛ فروش خیره‌کننده ۲ فیلم کمدی و به محاق رفتن باقی فیلم‌ها در گیشه، در شرایطی است که در برخی سال‌های گذشته وضعیت سینمای غیرکمدی بسیار بهتر از امروز بوده است؛ فیلم‌های جدی‌ای که هم در گیشه می‌فروختند و هم در فضای رسانه‌ای موجب شکل‌گیری گفت‌وگوهایی نیز می‌شدند. طبعا نقد و نظر پیرامون‌شان نیز معنادار بود. در جدول فروش سال 98، در میان 10 فیلم اول جدول فروش، «متری شش و نیم» با 27 میلیارد فروش فیلم دوم سال، «شبی که ماه کامل شد» با بیش از 19 میلیارد فروش فیلم پنجم سال و «سرخپوست» با فروش 15 میلیاردی فیلم ششم سال 98 بود. در سال 97 نیز عددهای فروش و تعداد مخاطب فیلم‌های غیرکمدی بسیار بهتر از وضعیت امروز سینمای ایران بود به نحوی که فیلم‌های «لاتاری»، «به وقت شام» و «مغزهای کوچک زنگ‌زده» در میان 10 فیلم پرفروش سال 97 قرار داشتند. 

با این رویکردی که مخاطبان سینما در سال 1400 در پیش گرفتند - رویکردی که حالا در جدول فروش خودنمایی می‌کند- به نظر نمی‌رسد انتخاب‌های غیرکمدی برای اکران نوروزی بتواند وضعیت قابل توجهی را برای فیلم‌هایی که به نمایش درمی‌آیند رقم بزند. وضعیت معیشتی و مشکلات اقتصادی طی سال‌های گذشته به طور طبیعی موجب حذف سبد فرهنگی خانوارها و بویژه حذف سینما از انتخاب‌های فرهنگی خانواده‌ها شده است. شاید بتوان گفت مشکلات اقتصادی، یک طبقه قابل توجه از مخاطبان سینما را بی‌خیال سینما رفتن کرده است؛ وضعیتی که باید دید با فروکش کردن کرونا و بهتر شدن شرایط اقتصادی تغییر محسوسی خواهد داشت یا خیر!