کد خبر: 246719تاریخ: 1400/12/17 00:00
رمزگشایی ضرب‌الاجل جدید آمریکا درباره مذاکرات وین؛ افزایش قیمت انرژی، ادامه غنی‌سازی و توسعه برنامه هسته‌ای ایران و تشدید درگیری‌های روسیه و اوکراین باعث شده آمریکا و اروپا در تنگنای زمانی قرار بگیرند
زمان علیه آمریکا و اروپاست حالا امتیاز بگیریم
گروه سیاسی: پیامدهای جهانی تهاجم روسیه به اوکراین این روزها تبدیل به یکی از متغیرهای کلیدی تاثیرگذار بر حصول توافق برای احیای برجام شده است. تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای سال 2015 در جایی متوقف شده است که موفقیت یا شکست مذاکرات را به اینکه دولت بایدن چه تصمیمی خواهد گرفت پیوند زده است. در این بین علاوه بر عنصر «زمان»، حالا موضوع انرژی و نفت است که به ضرر واشنگتن به حرکت درآمده است.
به گزارش «وطن‌امروز»، دولت بایدن از آغاز به کار مذاکرات وین در فروردین امسال، تلاش دیپلماتیک خود را صرف حصول توافق ضعیف با ایران کرد تا بتواند بی‌آنکه تحریم‌های کلیدی را بردارد، تهران را به محدودیت‌های استثنایی و سنگین برجام بازگرداند؛ چیزی که مردان سیاست خارجی و امنیت ملی جو بایدن آن را در باکس (جعبه) قرار دادن مجدد برنامه هسته‌ای ایران می‌خواندند. امید دولت دموکرات اما برای حصول چنین نتیجه‌ای میراثی بود که ترامپ ذیل فشار حداکثری برای بایدن به جا گذاشت تا با استفاده از این اهرم، احیای برجام را - همان‌طور که بایدن در کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود- سنگ بنایی برای مذاکرات منطقه‌ای و موشکی یا همان برجام گسترده‌تر قرار دهد.
اما با فعل و انفعالاتی که در تابستان افتاد و به دنبال انتخابات ریاست‌جمهوری ایران و تغییر ریل سیاست خارجی ایران پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، دیری نگذشت که نه‌تنها برای آمریکا دیگر فضایی برای طرح بحث توافق گسترده‌تر باقی نماند، که رئیس‌جمهور و دولتمردان آمریکایی تصمیم ترامپ برای پاره کردن برجام و سیاست فشار حداکثری را یک شکست فاحش خوانده و عنوان کردند هنوز داریم از عواقب قضاوت‌های برجامی رئیس‌جمهور سابق آمریکا رنج می‌بریم.
حالا جمع‌بندی 8 دور مذاکره در پایتخت اتریش تا جایی پیش رفته است که از طرف ایران تمام اقدامات مورد نیاز که باید، برای برقراری مجدد برنامه جامع اقدام مشترک انجام شده است و این ایالات‌متحده است که باید برای آینده توافق تصمیم بگیرد. واشنگتن که با دسته‌بندی سه‌گانه تحریم‌ها به 3 رنگ سبز، زرد و قرمز، پیش از این از موضعی بالا اعلام می‌کرد فقط حاضر است تحریم‌های ناسازگار با برجام را بردارد، حالا پس از نیاز بازار انرژی جهان به نفت ایران، گزینه‌های دشواری پیش روی خود می‌بیند.
علاوه بر این، 3 موضوع دیگر مرتبط که تهران آنها را خطوط قرمز غیرقابل خدشه خود مطرح کرده، مساله تضمین‌ها و باقی ماندن سپاه پاسداران در لیست FTO – فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی آمریکا- و خاتمه یافتن موضوع ابعاد نظامی احتمالی- PMD- است که باید دید دولت بایدن با توجه به وقایع اخیر اوکراین آیا می‌تواند در موضع سرسختانه‌اش باقی بماند؟ این یکی از مصائب دولت آمریکا در آستانه انتخابات کنگره این کشور است، چه اینکه واشنگتن که تضمین به ایران را نپذیرفته بود و فقط اعلام کرد تهران می‌تواند موضع سیاسی بایدن در اجلاس رم را به عنوان تضمین قبول کند، حالا درخواست تضمین‌های کتبی روسیه و چین را هم روی میز می‌بیند!
در چنین شرایطی طرف غربی اگرچه با ترفند «ضرب‌الاجل» تعیین کردن برای کشورمان در ابتدا سعی می‌کرد با وارد آمدن فشار موثر بر تهران، دستگاه محاسباتی کشورمان را مختل کند تا کشورمان از خواسته‌های خود عقب بنشیند اما حتی ضرب‌الاجل این روزهای آمریکا و تروئیکای اروپا هم این روزها تغییر کاربری داده است. آمریکا و اروپا این روزها بشدت تحت فشار قرار دارند و در این بازه زمانی، نیاز شدید به تزریق نفت بیشتر از جمله نفت ایران به بازار دارند.
خبرگزاری رویترز روز یکشنبه گزارش داد به دلیل تأخیر در بازگشت احتمالی نفت خام ایران به بازارهای جهانی و در حالی که ایالات‌متحده و متحدان اروپایی در حال بررسی ممنوعیت واردات نفت روسیه هستند، قیمت نفت به بالاترین حد خود از سال 2008 تاکنون رسیده است. در گزارش رویترز از قول «آمریتا سن» یکی از بنیانگذاران اندیشکده Energy Aspects آمده است اگر اکنون توافق با ایران به تعویق بیفتد، ما می‌توانیم خیلی سریع‌تر به کف مخازن برسیم، بویژه اگر بشکه‌های روسیه برای مدت طولانی خارج از بازار باقی بمانند.
پس از اینکه آمریکا اعلام کرد در حال بررسی ممنوعیت واردات نفت روسیه است، قیمت نفت و سایر حامل‌های انرژی روند شدیدا صعودی را دنبال کردند؛ قیمت نفت برنت برای ساعاتی با افزایشی 20 درصدی به 139 دلار در هر بشکه و به بیشترین میزان از زمان بحران مالی سال 2008 رسید. قیمت گاز طبیعی در اروپا نیز با افزایش 74 درصدی در یک روز برای نخستین‌بار در تاریخ به رقم بی‌سابقه 3800 دلار برای هر هزار متر مکعب رسید. با افزایش قیمت نفت به دنبال تحریم‌های روسیه، قیمت بنزین در آمریکا طی 2 هفته گذشته 11 درصد و نسبت به مدت مشابه پارسال 45 درصد افزایش قیمت را ثبت کرد. همچنین بنزین در آمریکا طی 2 هفته گذشته ۱۱ درصد افزایش یافته و به بالاترین رقم از جولای ۲۰۰۸ تاکنون رسیده است. موسسه «گس بادی» که قیمت سوخت در آمریکا را دنبال می‌کند، اعلام کرد این دومین افزایش هفتگی بی‌سابقه قیمت بنزین در تاریخ آمریکاست. نخستین بار پس از توفان کاترینا در خلیج آمریکا در سال ۲۰۰۵ ثبت شد. بنا بر اعلام انجمن اتومبیل آمریکا، «افزایش قیمت نفت همچنان دلیل اصلی افزایش قیمت بنزین در آمریکاست. قیمت در پمپ‌بنزین‌ها با افزایش قیمت نفت احتمالا بالاتر نیز خواهد رفت». بانک سرمایه‌گذاری جی‌پی مورگان پیش‌بینی کرده در صورت ادامه اختلال در عرضه نفت روسیه و تاخیر در حضور نفت ایران در بازار، قیمت نفت به ۱۸۵ دلار در هر بشکه برسد. برخی دیگر از کارشناسان حتی ارقام بالاتری نظیر 200 دلار را برای نفت در صورت ادامه بحران پیش‌بینی می‌کنند. اسکات شفیلد، مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت نفت شیل آمریکا اعلام کرد اگر نفت و گاز روسیه تحریم شود، قیمت نفت تا 200 دلار در هر بشکه بالا می‌رود. وی گفت: «اگر غرب اعلام کند قصد تحریم نفت و گاز این کشور را دارد، قیمت نفت می‌تواند براحتی تا 200 دلار در هر بشکه بالا رود».
با این وصف واضح است آثار تحریم ایران توسط آمریکا که به گفته ریچارد نفیو برای رنج ایرانیان طراحی شده بود حالا تبدیل به ابزاری برای رنج آمریکا و شرکای اروپایی‌اش تبدیل شده است و این مساله برای طرف غربی آزاردهنده است.
بنابراین در این وضعیت، نکته‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که تزریق احتمالی نفت ایران به بازار، امتیاز ویژه‌ای برای ایران نیست که طرف غربی بخواهد آن را به کشورمان بفروشد، چرا که وضعیت فروش نفت ایران به یک وضعیت باثبات و پایدار رسیده؛ در واقع این اتفاق - ورود بیشتر ایران به بازار- در وهله نخست یک امتیاز حیاتی برای آمریکا و اروپاست که با خطر قطع شریان‌های انرژی مواجه هستند.
در نتیجه شرایط فعلی، تیم مذاکره‌کننده ایرانی باید به طور حساب‌شده در مذاکرات عمل کند. وضعیت حاصل شده این فرصت را برای کشورمان ایجاد کرده که بتواند امتیازات لازم را از طرف بدعهد اخذ کرده و شروط اعلامی را محقق کند. طرف مقابل بشدت به توافق نیازمند است و این تهران است که با عبور از موج‌های سنگین تحریمی، نیاز به هیچ تعجیلی ندارد. ایران اجباری برای هرچه زودتر رقم خوردن توافق ندارد، چرا که از یک طرف توسعه فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان در جریان است و از دیگر سو تشدید جنگ روسیه و اوکراین زمان را به ضرر غربی‌ها می‌کند. بنابراین نباید شتابزده عمل کرد و زمانی است که ایران باید منافع حداکثری خود را تامین کرده و بر تحقق شروط خود پافشاری کند. شرایط غرب و شتاب برای توافق نباید باعث شود حقوق مشروع ایران از انتفاع اقتصادی حاصل از توافق، قربانی نیاز آمریکا و اروپا به انرژی ایران شود.
***
ایران هیچ ضرب‌الأجلی را به رسمیت نمی‌شناسد
گروه سیاسی: از اتخاذ ابتکارات مذاکراتی برای سرعت دادن به حصول نتیجه تا ابهام در چشم‌انداز توافق به دلیل تاخیر واشنگتن در اتخاذ تصمیم سیاسی؛ این خلاصه 2 توئیتی بود که روز گذشته دبیر شورای عالی امنیت ملی، به فاصله چند ساعت درباره آخرین وضعیت مذاکرات ایران و 1+4 منتشر کرد. صبح روز گذشته دریابان علی شمخانی در توئیتی با بیان اینکه تنها عامل موثر بر تعامل ما با ۱+۴ تامین منافع مردم ایران است، نوشت: «ارزیابی مؤلفه‌های جدید موثر بر مذاکرات و اتخاذ ابتکارات مذاکراتی برای سرعت دادن به حصول نتیجه را در دستور کار داریم». وی ساعاتی بعد در توئیتی دیگر نوشت: «اولویت مذاکره‌کنندگان ایرانی حل و رفع موضوعات باقیمانده است که در ردیف خطوط قرمز محسوب می‌شوند. دسترسی سریع به توافق قوی نیازمند ارائه ابتکارهای جدید از سوی همه طرف‌هاست». در این میان بهارستان نیز صبح روز گذشته میزبان حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه بود. امیرعبداللهیان در نشست هم‌اندیشی با جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که در محل کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی برگزار شد، در تشریح تحولات مرتبط با گفت‌وگوهای وین، با تأکید بر استقبال جمهوری اسلامی ایران از نهایی کردن یک توافق خوب و قوی، عزم کشورمان در زمینه رعایت خطوط قرمز تعیین شده بویژه تضمین‌های موثر اقتصادی و حداکثرسازی منافع جمهوری اسلامی ایران را مورد تأکید قرار داد. وی افزود: ضمن ایستادگی بر حفظ و رعایت خطوط قرمز، اجازه نخواهیم داد هیچ عامل خارجی‌ای منافع ملی کشور را در مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها، تحت تاثیر قرار دهد.
اظهارات اخیر لاوروف، وزیر خارجه روسیه مبنی بر اینکه تحریم‌های غرب علیه روسیه نباید بر مراودات تجاری روسیه و ایران تاثیر بگذارد از جمله موضوعاتی است که در روزهای اخیر با تحلیل‌ها و واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است. این سوال در نشست روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه با خبرنگاران نیز مطرح شد که سعید خطیب‌زاده در پاسخ به سوالی در این باره گفت: اظهارات لاوروف را در رسانه‌ها دیدیم و شنیدیم، منتظر هستیم از مجاری دیپلماتیک جزئیات آن را بشنویم. وی خاطرنشان کرد: گفت‌وگوها در وین در مسیر خودش در حال پیگیری است. همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران نباید محدود یا تحت تاثیر هیچگونه تحریمی قرار بگیرد، از جمله همکاری‌های صلح‌آمیز ایران با روسیه و چین یا کشورهای دیگر. در همین بستر این اظهارات را می‌‌فهمیم. خطیب‌زاده با بیان اینکه رویکرد روسیه تا امروز برای رسیدن به توافق دسته‌جمعی در وین سازنده بوده است، اظهار داشت: ما در همین چارچوب این را متوجه می‌شویم و منتظریم در وین جزئیات بیشتری را اگر دارند به ما بدهند. وی یادآور شد: مردم بزرگ ایران می‌دانند مذاکره‌کنندگان‌شان در وین و دولت جمهوری اسلامی ایران در راستای حداکثرسازی منافع ملت قدم برداشته و در همین راستا نیز کار را جلو خواهند برد. سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه در میانه مذاکرات، باید هم به اظهارات، هم به اقدامات، هم به مواضع اعلامی و هم به مسیر اعمالی کشورها همزمان نگاه کرد، گفت: مسیر وین یک مسیر کاملا روشن است. دستورکار آن رفع تحریم‌های غیرمرتبط با برجام و رفع تحریم‌هایی است که به صورت یکجانبه ضد ملت ایران اعمال شده است. در چند ماه گذشته حداکثر تلاش را کرده‌ایم این پرونده از پرونده‌های دیگر بین‌ا‌لمللی با فاصله معناداری حرکت کند. ما با برخی اعضای ۱+۴ پرونده‌های جدی در بسیاری یا در برخی از موضوعات داشتیم. ما حتی در حوزه‌ها‌ی دوجانبه نیز سعی کردیم مذاکرات برجام را به عنوان پرونده خاص نگاه کنیم و فکر می‌کنم در همین چارچوب و بستر اجازه دهیم مذاکرات وین حرکت کند. خطیب‌زاده همچنین در پاسخ به سؤالی درباره اختلافات باقیمانده روی میز مذاکرات وین و طرح ضرب‌الأجل‌ها اظهار داشت: نقاط اختلافی باقیمانده از تعداد انگشتان یک دست هم کمتر است البته اگر موضوع جدیدی را کسی اضافه نکند. همه آنها نیز منتظر پاسخ آمریکاست. اگر آمریکا رویکرد منطقی داشته باشد و دغدغه ۱+۴ و ایران را در نظر بگیرد و به این درخواست‌‌ها پاسخ مناسبی از سوی آمریکا داده شود در کمترین زمان توافق در دسترس است. وی درباره زمان اظهار داشت: چندین بار طی ۱۱ ماه گذشته از این زمان‌ها از سوی طرف‌های مقابل شنیدید و چندین بار صادقانه گفته‌ایم و شما این صحبت را آزموده‌اید که ما هیچ زمانی را به عنوان ضرب‌الأجل نه می‌پذیریم و نه به آن نگاه می‌کنیم.