گروه اقتصادی: سه‌شنبه‌شب پس از اعلام ممنوعیت واردات نفت و گاز روسیه توسط جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، میانگین قیمت بنزین در آمریکا برای دومین‌بار در چند روز اخیر به بیشترین میزان از سال 2008 رسید و قیمت نفت برنت نیز به بیش از 130 دلار در هر بشکه رسید، هر چند پس از گذشت ساعاتی مجددا وارد کانال 120 دلاری شد. فرمان اجرایی بایدن واردات نفت خام و فرآورده‌های نفتی، زغال‌سنگ و گاز طبیعی مایع از روسیه را ممنوع کرد. همچنین شرکت‌های آمریکایی را از سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی روسیه منع می‌کند. 

انگلیس نیز اعلام کرد واردات نفت خود از روسیه را بتدریج متوقف خواهد کرد و به شرکت‌ها تا پایان سال مهلت داده می‌شود مبادلات خود را با روسیه قطع کنند. کانادا که مقادیر ناچیزی از نفت روسیه را وارد می‌کند نیز هفته گذشته ممنوعیت مشابهی را اعلام کرده بود. 

به‌ رغم تحریم نفت و گاز روسیه توسط آمریکا و انگلیس، این اقدامات به طور کامل نفت روسیه را از بازار‌های جهانی حذف نمی‌کند، چرا که تاکنون کشور‌های اروپایی به واسطه وابستگی شدیدی که به انرژی روسیه دارند، با این تحریم‌ها همراهی نکرده‌اند و همچنین برای فراگیر شدن تحریم نفت و گاز روسیه نیاز است علاوه بر اعمال تحریم‌های ثانویه، کشور‌هایی مانند چین و هند-که بزرگ‌ترین خریدار انرژی روسیه هستند- نیز اقدامات مشابهی را اعمال کنند. 

 

* آیا روسیه برای تلافی، ارسال گاز به اروپا را محدود می‌کند؟

به نظر می‌رسد روسیه می‌تواند نفت صادراتی خود را به مقاصد جایگزین بفروشد اما این کشور با آنچه تحلیلگران به عنوان یک «اعتصاب از جانب خریداران» توصیف می‌کنند، دست و پنجه نرم می‌کند؛ در واقع شرکت‌ها و کمپانی‌ها از ترس خطرات قانونی یا اعتباری به وجود آمده به واسطه تحریم‌ها، تمایل کمتری به خرید نفت خام روسیه دارند.  این تحریم‌های خودساخته توسط شرکت‌ها که اکنون با ممنوعیت رسمی از طرف ایالات متحده نیز همراه شده است، همچنان مشکلی جدی برای روسیه است. اگر مسکو نتواند به ارسال محموله‌های دیزل و نفت‌کوره در هر ماه ادامه دهد، می‌تواند یک اثر دومینویی ایجاد کند، زیرا پالایشگاه‌های این کشور مجبور به کاهش فعالیت‌های خود می‌شوند و به همین واسطه از دست رفتن تقاضا از سوی پالایشگاه‌های روسیه ممکن است تولیدکنندگان نفت این کشور را مجبور کند بخشی از تولیدات بالادستی خود را کاهش دهند. 

ترس بزرگ‌تر برای بازار نفت ترس از تشدید تنش است. «الکساندر نواک» معاون نخست‌وزیر روسیه روز دوشنبه هشدار داد روسیه می‌تواند عرضه گاز از طریق خط لوله «نورد استریم ۱» به آلمان را قطع کند اما هنوز چنین تصمیمی نگرفته است. معاون نخست‌وزیر روسیه توضیح داد: در رابطه با اتهامات بی‌اساس علیه روسیه درباره بحران انرژی در اروپا و ممنوعیت پروژه خط لوله گاز «نورد استریم۲»، ما حق داریم تصمیمی مشابه بگیریم و ارسال گاز از طریق خط لوله «نورد استریم ۱» را تحریم کنیم اما تاکنون چنین تصمیمی نگرفته‌ایم. 

پیش از این نواک گفته بود اگر آمریکا و اتحادیه اروپایی واردات نفت از روسیه را ممنوع کنند، قیمت نفت ممکن است به بیش از ۳۰۰ دلار در هر بشکه برسد. نواک در بیانیه‌ای که از تلویزیون دولتی روسیه پخش شد، گفت: کاملا واضح است تحریم نفت روسیه عواقب فاجعه‌باری برای بازار جهانی به دنبال خواهد داشت.  واضح است هر چه بیشتر نفت روسیه از بازارهای جهانی حذف شود، قیمت نفت بالاتر خواهد رفت. عدم قطعیت و شک و تردید نسبت به آینده این احتمال را افزایش داده است که نفت می‌تواند از رکورد قبلی خود یعنی 147 دلار در هر بشکه در سال 2008 نیز جلو بزند و به نزدیک 200 دلار در هر بشکه برسد. 

تحلیلگران بانک آمریکا(Bank of America) می‌گویند تحریم گسترده نفت روسیه باعث ایجاد شوک عرضه‌ای معادل بحران نفت سال 1979 می‌شود؛ بحرانی که باعث مشکلات اقتصادی عظیمی در کشورهای غربی شد. آنها معتقدند در چنین سناریویی، قیمت نفت می‌تواند به طور بالقوه از 200 دلار در هر بشکه نیز فراتر رود. 

 

* بنزین دوباره در آمریکا رکورد زد!

همزمان با تصمیم واشنگتن برای تحریم روسیه در پی وقوع جنگ در اوکراین و اعلام ممنوعیت واردات نفت، گاز و انرژی روسیه به آمریکا، قیمت بنزین برای دومین‌بار در چند روز اخیر در آمریکا رکورد 14 ساله را شکست و میانگین قیمت بنزین معمولی در این کشور به 4 دلار و 17 سنت رسید. 

داده‌های انجمن خودروی آمریکا نشان می‌دهد قیمت متوسط بنزین معمولی در ایالت کالیفرنیا به 5.28 دلار در هر گالن (تقریبا 3.8 لیتر) رسیده، این در حالی است که در زمان مشابه سال گذشته قیمت هر گالن بنزین در این ایالت 3.73 ‌دلار بود. 

 با توجه به داده‌های این انجمن، قیمت هر گالن بنزین معمولی در شهر لس‌آنجلس هم به 5.37 دلار رسیده است. این قیمت ماه گذشته 4.67 دلار در هر گالن و سال گذشته 3.79 دلار در هر گالن بود. همچنین در برخی ایالت‌ها قیمت بنزین به بیش از ۷ دلار به ازای هر گالن رسیده است.

کارشناسان می‌گویند جنگ روسیه علیه اوکراین و افزایش تقاضا برای گاز، همراه با کاهش عرضه از جمله عوامل افزایش قیمت‌هاست و احتمالا با ادامه افزایش قیمت‌های نفت خام، قیمت سوخت در آمریکا به روند افزایشی خود ادامه خواهد داد. 

حتی پیش از حمله روسیه به اوکراین، قیمت بنزین در آمریکا در واکنش به مسائل زنجیره تامین کالا در همه‌گیری کرونا و تورم افزایش یافته بود.  بر پایه آخرین داده هفتگی اداره اطلاعات انرژی آمریکا ذخایر کلی داخلی بنزین تقریبا با ۵۰۰ هزار بشکه کاهش به ۲۴۶ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۲۵ فوریه (۶ اسفند) رسید؛ در حالی که تقاضا برای بنزین از ۸ میلیون و ۶۶۰ هزار بشکه در روز به ۸ میلیون و ۷۴۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت. 

با وجود اینکه افزایش تقاضا برای بنزین همراه با کاهش کلی عرضه یکی از دلایل افزایش قیمت است؛ افزایش قیمت نفت اصلی‌ترین دلیل افزایش قیمت بنزین به شمار می‌آید. 

 

* در کوتاه‌مدت هیچ جایگزینی وجود نخواهد داشت!

ایالات متحده با مصرف 20 میلیون بشکه در روز بزرگ‌ترین بازار نفت در جهان است. کل واردات نفت خام و سوخت آمریکا در سال 2021 چیزی حدود 8.5 میلیون بشکه در روز بود که روسیه حدود 8 درصد از آن را به خود اختصاص می‌داد. 

در حالی که عرضه داخلی نفت آمریکا در سال‌های اخیر افزایش یافته است، پالایشگاه‌های این کشور برای فرآوری نفت خام سنگین‌تر نسبت به پالایشگاه‌های نفت شیل آمریکا ساخته شده‌اند و این پالایشگاه‌ها را مجبور می‌کند از محصولات نفتی روسیه استفاده کنند تا فعالیت‌ها بخوبی انجام شود. اگر چه حجم از دست رفته به واسطه تحریم‌ها علیه روسیه نسبت به تقاضای کلی نفت ایالات متحده کوچک است اما از دست دادن این ذخایر، عملیات پالایشگاه‌های ایالات متحده را پیچیده می‌کند و عرضه بنزین در آمریکا را با مشکل مواجه می‌کند. 

دولت بایدن هفته‌هاست به دنبال یافتن جایگزینی برای نفت روسیه است. از طرفی تولیدکنندگان داخلی نفت را تشویق به افزایش استخراج کرده و برای افزایش عرضه اوپک‌پلاس در حال لابی کردن است و در حال گفت‌وگو با کشور‌هایی نظیر ونزوئلا برای ورود آنها به بازار انرژی است. آژانس بین‌المللی انرژی هم که هفته گذشته آزادسازی 60 میلیون بشکه نفت از ذخایر استراتژیک را اعلام کرد، نشان داد ممکن است عرضه‌های بیشتری از این ذخایر برای کنترل قیمت‌ها رخ دهد. با این حال واضح است در کوتاه‌مدت جبران غیبت نفت روسیه در بازار‌های جهانی تقریبا غیرممکن است. «اسکات شفیلد» مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت نفت شیل آمریکا اعلام کرد اگر نفت و گاز روسیه تحریم شود، قیمت نفت تا 200 دلار در هر بشکه بالا می‌رود. شفیلد با تاکید بر اینکه ماه‌ها طول می‌کشد تا صنعت شیل آمریکا افزایش تولید لازم را انجام دهد، هشدار داد آمریکا نمی‌تواند در سال جاری میلادی محموله‌های نفت خام روسیه را جایگزین کند.