کد خبر: 246844تاریخ: 1400/12/21 00:00
زیاده‌خواهی جدید کاخ سفید مذاکرات وین بار دیگر دچار وقفه شد
همچنان معطل آمریکا
آسوشیتدپرس: آمریکا محموله نفت ایران را توقیف کرد
گروه سیاسی: مذاکرات وین با عدم تصمیم‌گیری آمریکا بار دیگر با وقفه روبه‌رو شد و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران هم به کشور بازگشت. به گزارش «وطن‌امروز»، «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی روز جمعه در توئیتی از نیاز به وقفه در مذاکرات وین به دلیل آنچه عوامل خارجی خواند، خبر داد.
وی در این باره اعلام کرد: به دلیل عوامل خارجی به وقفه در گفت‌وگوهای وین نیاز است. متن نهایی اساسا آماده و روی میز است. به عنوان هماهنگ‌کننده، من به همراه تیمم به ارتباط با همه اعضای برجام و ایالات متحده برای غلبه بر وضعیت فعلی و نهایی کردن توافق ادامه خواهم داد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه اما در واکنش به بورل درباره اعلام تنفس در مذاکرات وین در صفحه توئیتر خود نوشت: وقفه اعلام شده در مذاکرات وین می‌تواند زمینه‌ساز حل موضوعات باقیمانده و بازگشت نهایی باشد. وی تاکید کرد: دستیابی به موفقیت در گفت‌وگوها تمرکز اصلی همه طرف‌ها خواهد بود. خطیب‌زاده افزود: هیچ عامل خارجی‌ای بر اراده مشترک ما برای حرکت به سمت یک توافق جمعی اثر نخواهد گذاشت. در همین حال یک منبع مطلع به خبرگزاری تسنیم گفت که اصلی‌ترین مساله در مذاکرات وین مربوط به تحریم افراد و شرکت‌ها و نهادهایی است که در انتفاع اقتصادی ایران از هرگونه توافقی نقش مؤثری ایفا می‌کنند. وی افزود: از ابتدای مذاکرات ایران خواستار حذف این افراد، نهادها و شرکت‌ها از لیست موسوم به قرمز بوده و طرف آمریکایی با استفاده از حربه‌های مختلف مرتبا این کار را یا به تعویق انداخته یا دبه کرده و رفع آنها را به مسائل فرابرجامی گره زده است. این منبع آگاه خاطرنشان کرد: هم در مواضع رسمی علنی و هم در مذاکره با طرف‌های 1+4 به غربی‌ها و آمریکایی‌ها اعلام شده است که بدون لغو این تحریم‌ها توافق در کار نخواهد بود. وی همچنین با بیان اینکه ظاهرا آمریکا به جای تمرکز بر اتخاذ تصمیم سیاسی لازم در جهت توافق، فرصتش را مصروف عملیات روانی کرده است، اظهار داشت: آمریکا می‌داند که بیش از هرکدام از طرف‌های دیگر برجام به توافق نیاز دارد؛ لذا این کارشکنی‌ها و عملیات روانی بیشتر به ضرر آنها خواهد بود.
در همین اثنا علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز پنجشنبه در توئیتی درباره مذاکرات جاری در وین نوشت: شیوه مواجهه آمریکا با پیشنهادات اصولی ایران، طرح پیشنهادات غیرقابل قبول و اصرار بر توافق سریع با طرح بهانه‌های واهی، نشان می‌دهد آمریکا اراده‌ای برای توافق قوی و قابل دفاع برای طرفین ندارد. مذاکرات وین بدون اتخاذ تصمیم سیاسی توسط آمریکا هر ساعت پیچیده‌تر از قبل می‌شود.
* گفتوگوی بورل و امیرعبداللهیان
همچنین در میانه تحولات پرشتاب پیرامون مذاکرات، جوزپ بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی و هماهنگ‌کننده ارشد مذاکرات وین با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران تماس گرفت. بورل در این گفتوگوی تلفنی اظهار داشت: مذاکرات وین در نقطه حساسی قرار دارد و اکنون آمریکا و ایران در تبادل پیام‌ها باید انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند و تلاش کنند بر محدودیت زمانی غلبه کنند. بورل افزود: موضوع تضمین اقتصادی برای شما مهم است و ما از تحقق آن حمایت می‌کنیم. ما و شما به تلاش‌های خود برای رسیدن به توافق ادامه خواهیم داد، زیرا مسیر طولانی‌ای را طی کرده‌ایم. وی اضافه کرد: شما ایرانی‌ها مذاکره‌‌کننده‌های سخت و توانمندی هستید.
* درخواست‌های جدید آمریکا هیچ توجیه منطقی ندارد
وزیر امور خارجه نیز در این گفتوگوی تلفنی از اهتمام و تلاش هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در مذاکرات وین و پیشرفت‌های حاصله قدردانی و تصریح کرد: اگر واقع‌بینی بر رفتار همه طرف‌ها حاکم باشد، همچنان به نقطه وصول توافق خوب و قوی نزدیک هستیم. رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: طرح برخی درخواست‌های جدید از سوی آمریکا هیچ‌گونه توجیه منطقی نداشته و با مواضع این کشور درباره دستیابی سریع به توافق در تناقض است. امیرعبداللهیان افزود: موضوعات اصلی و لغو موثر تحریم‌ها نباید تحت تاثیر زیاده‌خواهی طرف آمریکایی قرار گیرد. وزیر امور خارجه همچنین در گفت‌وگو با بورل عنوان کرد: آمریکا نمی‌تواند به بهانه فشار افکار عمومی کشورش، هر روز حرف جدید و متفاوتی را از طریق هماهنگ‌کننده به ما منتقل کند. اگر طرف آمریکایی مشکل افکار عمومی را دارد، باید بگویم ما هم مشکل افکار عمومی را در ایران داریم. آنها با حساسیت و دقت بالایی تحولات را رصد می‌کنند و از دولت پاسخگویی و رفع موثر تحریم‌ها و حفظ توان بالای هسته‌ای صلح‌آمیز را مطالبه می‌کنند. امیرعبداللهیان همچنین تصریح کرد: برخی مباحث که مرتبط با قهرمانان ملی ماست، قابل مذاکره نیست.
* آمریکا: مسائل دشوار کمی در مذاکرات وین باقی مانده است
دولت بایدن هم در این میان اظهار کرد چیزی تا توافق باقی نمانده است. مقامات آمریکایی که تا پیش از این با تعیین ضرب‌الاجل ایران را تهدید به ترک مذاکرات می‌کردند حالا پس از تحولات جدید جهانی می‌گویند طرف‌ها تمرکزشان را روی حل موضوعات نهایی قرار دهند. البته آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند با این نوع موضع‌گیری‌ها هرگونه شکست در گفت‌وگوها را متوجه ایران کنند. با این حال سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از مشارکت‌کنندگان در مذاکرات وین خواست بر روی حلوفصل مشکلات نهایی جهت حصول توافق تمرکز کنند. به گزارش رویترز، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در جمع خبرنگاران تاکید کرد واشنگتن قصد ندارد پیشنهاد جدید یا خاصی در مذاکرات به روسیه بر سر مساله تحریم‌ها جهت حصول توافق ارائه کند. وی در ادامه تصریح کرد که مشکلات کم اما برجسته‌ای در مذاکرات وین باقی مانده است. پرایس همچنین از تمام مشارکت‌کنندگان در مذاکرات وین از جمله روسیه خواست تمرکزشان را بر حلوفصل مشکلات نهایی جهت احیای برجام قرار دهند.
* اولیانوف: سرنوشت توافق تنها به روسیه بستگی ندارد
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین عنوان کرد نتیجه مذاکرات وین تنها به روسیه وابسته نیست و دیگر مشارکت‌کنندگان نگرانی‌های دیگری دارند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز جمعه پس از دیدار با انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی در مذاکرات وین در جمع خبرنگاران گفت: فرجام توافق تنها به روسیه بستگی ندارد. دیگر بازیگران نیز به زمان بیشتری نیاز داشته و نگرانی‌های بیشتری دارند. درباره این مسائل گفت‌وگوهایی در حال انجام است.
***
آسوشیتدپرس: آمریکا محموله نفت ایران را توقیف کرد
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در گزارشی نوشت: ایالات متحده محموله ۲ نفتکش مظنون به حمل نفت ایران را در سکوت خبری توقیف کرده است. در این گزارش ادعا شده که این نفتکش‌ها بخشی از طرح پیچیده مقابله با تحریم‌ها شامل اسناد جعلی و رنگ‌آمیزی مجدد عرشه کشتی برای پوشاندن محموله‌های غیرقانونی بوده است. طبق این گزارش، جزئیات توقیف که قبلا گزارش نشده بود در یک پرونده مدنی فدرال وجود داشت که ماه گذشته بعد از آنکه کشتی‌های تحت مدیریت شرکت‌های یونانی به دستور نهادهای مجری قانون آمریکا، محموله باارزش خود را به ارزش بیش از ۳۸ میلیون دلار در هیوستون و باهاما تخلیه کردند، از مهر و موم خارج شد. آسوشیتدپرس با بیان جزئیاتی ادعایی افزود: توقیف این محموله‌ها توسط آمریکا به پاییز ۲۰۲۰ بازمی‌گردد.
******
«تا درباره همه چیز توافق نشود درباره هیچ چیز توافق نشده است»؛ این جمله مشهوری است که از آغاز مذاکرات منتهی به برجام در سال 2015 مقامات وقت آمریکایی به کار می‌بردند. ضمنا این جمله در اوراق مذاکراتی وین در دور جدید گفت‌وگوها در وین هم دیده می‌شود. مقامات ایرانی با بهره‌گیری از این عبارت در برهه فعلی این مهم را به دولت بایدن که سعی در حصول توافق ضعیف داشته است، یادآوری کرده‌اند.
با مرور این عبارت باید سفر اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران را ارزیابی کرد. سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جهت شفاف‌سازی درباره مسائل مطرح شده در سند GOV/2021/52 به تاریخ ۲۶ آبان۱۴۰۰ (۱۷ نوامبر ۲۰۲۱) روی بیانیه مشترک به توافق رسیدند. سازمان و آژانس با هدف حلوفصل موضوعات توافق کردند در ادامه همکاری خود همان‌طوری که در بیانیه مشترک مورخ ۵ شهریور ۱۳۹۹ (۲۶ آگوست ۲۰۲۰) بیان شده است، همکاری‌ها و گفت‌وگوهای بین خود را سرعت بخشیده و تقویت کنند.
در این زمینه، سازمان و آژانس درباره موارد زیر توافق کردند:
۱- سازمان حداکثر تا ۲۹ اسفند ۱۴۰۰ (۲۰ مارس ۲۰۲۲) توضیحات کتبی مرتبط با آن دسته از سوالات مطرح شده توسط آژانس درباره موضوعات مربوط به ۳ مکان را که ایران به آنها نپرداخته است، به همراه اسناد پشتیبان مربوط به آژانس ارائه خواهد کرد.
۲- ظرف ۲ هفته پس از دریافت توضیحات کتبی سازمان و اسناد پشتیبان مرتبط با آن، آژانس این اطلاعات را مرور کرده و هر سؤالی را که درباره این اطلاعات دریافت شده، به سازمان ارائه می‌کند.
۳- ظرف یک هفته پس از ارائه اطلاعات به سازمان توسط آژانس درباره هر سؤال دیگر درباره این اطلاعات، آژانس و سازمان برای بررسی سؤالات در تهران تشکیل جلسه خواهند داد. برای هر مکان جلسات جداگانه‌ای برگزار خواهد شد.
۴- مدیرکل در نظر دارد با انجام فعالیت‌های مندرج در بندهای یک تا ۳ بالا و به دنبال ارزیابی مربوطه توسط آژانس، نتیجه‌گیری خود را پیش از برگزاری شورای حکام در خرداد ۱۴۰۱ (ژوئن ۲۰۲۲) گزارش کند.
با این وجود موضوعی که مطرح است این است که بیانیه مشترک تصریحی درباره بسته شدن پرونده مطالعات ادعایی یا PMD نداشته و مشخص نیست آژانس در این مورد تا خردادماه سال آینده چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد. این در حالی است که خاتمه یافتن این موضوع یکی از خطوط قرمز مهم ایران برای حصول توافق احتمالی بوده است اما بند 4 بیانیه سازمان انرژی اتمی و مدیر کل آژانس فقط می‌گوید گروسی به دنبال ارزیابی مربوطه توسط آژانس، نتیجه‌گیری خود را پیش از برگزاری شورای حکام در خرداد ۱۴۰۱ گزارش کند. بنابراین تضمینی وجود ندارد که در نتیجه همکاری‌های ایران و احیای توافق، آژانس پرونده PMD را ببندد. چه اینکه اساسا تجربه تاریخی همکاری‌های آژانس و ایران نشان می‌دهد این نهاد بین‌المللی سوالات خود را برای قانع شدن مطرح نمی‌کند، بلکه به دنبال این بوده است از پاسخ‌های کشورمان سوالات جدیدی طرح کند و مبنایی برای ادامه بهانه‌جویی‌های خود قرار دهد. در زمان انعقاد توافق برجام دولت وقت ادعا کرد موضوع ابعاد نظامی احتمالی بسته شده و قطعنامه ۱+۵ درباره بسته شدن پرونده موسوم به ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران با اجماع و اتفاق آرای کشورهای عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصویب شده است. معنای این اتفاق این بود که با تصویب این قطعنامه مسائل گذشته و حال پی‌ام‌دی ایران تا سال 2015 باید برای همیشه مختومه می‌شد اما ادعاهای جدید آژانس درباره کشف اورانیوم با منشأ انسانی در برخی اماکن ایرانی، به فعالیت‌های قبل از سال 2015 بازمی‌گردد که باید طبق برجام خاتمه می‌یافت.
موضوع دیگر، رفتار غیرحرفه‌ای و قابل تامل رافائل گروسی در مواجهه با برنامه هسته‌ای ایران بوده است که ابهام‌ها درباره تعهدات آژانس به بسته شدن پی‌ام‌دی را بیشتر می‌کند. به عنوان نمونه سال گذشته پس از همکاری‌های ایران با آژانس درباره بهانه‌جویی‌ها نسبت به اماکن جدیدی که گروسی برای آنها دسترسی گرفت، مدیرکل در گزارش راستی‌آزمایی و نظارت بر جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، توضیحات ارائه شده از سوی ایران درباره ۲ مکان تازه‌ای را که اخیرا در سفرش به تهران مجوز دسترسی و بازرسی آژانس به آنها را دریافت کرده بود، رضایت‌بخش ندانسته و همچنین به لحاظ فنی نامعتبر ارزیابی کرده و خواستار شفافیت بیشتر و اطلاعات تکمیلی‌تر از سوی تهران شد. این در حالی بود که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از سفرش به ایران در گفت‌وگو با شبکه BBC WORLD بازرسی از 2 سایت مورد درخواست آژانس را نه پایان کار، بلکه آغاز یک «فرآیند تازه» توصیف کرده بود.
در همین راستا گروسی پس از سفر هفته گذشته‌اش به تهران در کنفرانس خبری تصریح کرد پروتکل الحاقی بخشی از برجام است و توافق برجام بدون آن دشوار و مساله‌ساز خواهد بود و ایران باید تحت هر شرایطی به توافقات پادمانی پایبند باشد. گروسی همچنین گفت مسائل پادمانی به توافق برجام ارتباطی ندارد و ایران باید تحت هر شرایطی به این توافقات پایبند باشد. مدیرکل آژانس در این باره گفت: «مسائل پادمانی ارتباطی به برجام و توافقات دیگر ندارد. اینها ۲ موضوع موازی هستند و ایران صرفنظر از برجام و هر توافق دیگری با هر کشور دیگری باید به توافقات پادمانی پایبند باشد و این وظیفه آنهاست». گروسی در ارتباط با پروتکل الحاقی نیز توضیح داد: «پروتکل الحاقی بخشی از برجام است. داشتن توافقی بدون توافقات جامع پادمانی مساله‌ساز و دشوار است. شما باید توانمندی دسترسی و کار کردن به شیوه‌ای موثر را داشته باشید. تا جایی که من می‌دانم پروتکل الحاقی بخشی از توافق بوده و بخشی از توافق برجام خواهد بود».
این دیپلمات آرژانتینی در پاسخ به سؤالی در ارتباط با توافق برجام و تأثیری که بر فعالیت‌های آژانس در ایران می‌گذارد هم گفت: «ما دائما با ایران در گفت‌وگو هستیم که این گفت‌وگوها شامل گفت‌وگوهای غیررسمی هم می‌شود، زیرا در صورت عدم توافق، ما نمی‌توانیم روی یکسری موضوعات به صورت منسجم به توافق برسیم». وی ادامه داد: «ما درباره موضوعات با ایران تبادل نظر می‌کنیم اما در نهایت تیم پادمانی ما مسائلی را که در برجام مورد توافق قرار گرفته و به امضا درآمده است، در نظر می‌گیرند و بررسی می‌کنند». گروسی تصریح کرد: «همان‌طور که می‌دانیم برجام یک توافق پیچیده است و یکسری گام‌ها و توالی‌ها وجود دارد که مذاکره‌کنندگان و طرف‌های برجام درباره آن بحث می‌کنند و در این راستا وظایفی وجود دارد که باید انجام شود و ایران باید به مواردی پایبند باشد و ما نیز باید راستی‌آزمایی کنیم و این وظیفه بسیار بزرگی است که پیش روی ما قرار دارد».
مدیرکل آژانس در ارتباط با توافقات اواخر سال میلادی گذشته با مقام‌های ایرانی گفت: «پس از رایزنی‌های سازنده با معاون رئیس‌جمهوری اسلامی در 15 دسامبر 2021، شرایط جدیدی در رابطه با تجهیزات نظارتی آژانس تحت برجام مورد توافق قرار گرفت. این امر آژانس را قادر کرد تا دوربین‌ها را مجددا در کارگاه کرج نصب کند و همه رسانه‌های ذخیره‌سازی را در دوربین‌های مرتبط با برجام در سراسر ایران جایگزین کند».
گروسی سپس در ارتباط با سفر اخیر به ایران گفت:«همان‌طور که خواهید دید، بیانیه مشترک توافق شده با ایران در روز شنبه مجموعه‌ای از گام‌هایی را که باید طی چند ماه آینده برداشته شود، مشخص می‌کند».
وی ادامه داد: «آژانس مشتاقانه منتظر است تا 20 مارس (29 اسفند) توضیحات کتبی از جمله اسناد پشتیبان مرتبط را درباره سوالات مطرح شده توسط آژانس که ایران تاکنون به آنها رسیدگی نکرده است و درباره موضوعات مربوط به ۳ مکان خاص است، دریافت کند. کارهای زیادی پیش روی ما است. ما آماده‌ایم».
* تاریخچه
PMD - ابعاد نظامی احتمالی - یا آنچه «مطالعات ادعایی» نامیده می‌شود، مجموعه‌ای از اتهامات آمریکا و برخی کشورهای غربی نسبت به ابعاد تسلیحاتی برنامه هسته‌ای کشورمان است که برای نخستین بار طبق ادعای آمریکایی‌ها از کامپیوتر شخصی یکی از کارمندان فراری سابق ایران به دست آمد. آژانس طی گزارش معروف خود در نوامبر 2011، تمام این ادعاها را در یک گزارش جمع‌آوری کرد. در بخش خلاصه گزارش آژانس آمده است: «ارزیابی آژانس این است که قبل از پایان سال 2003 طیفی از فعالیت‌های مرتبط با ساخت ابزار انفجار هسته‌ای در ایران به صورت تلاش‌های هماهنگ انجام و برخی فعالیت‌ها قبل از سال 2003 انجام شده است».
سال 1381 بر اساس کنفرانس خبری مجاهدین خلق و افشای اطلاعات مربوط به فعالیت‌های مخفیانه ایران، محمد البرادعی، دبیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از رئیس وقت سازمان انرژی اتمی ایران در رابطه با وجود تاسیسات غنی‌سازی در نطنز و تولید آب سنگین در اراک سوال می‌پرسد.۱ سازمان انرژی اتمی ایران با تایید این ادعاها اجازه می‌دهد بازرسان آژانس از سایت نطنز نمونه‌برداری کرده و بر اساس این نمونه‌برداری‌ها آژانس در گزارش بعدی۲ خود اطلاع می‌دهد در نقاط نمونه‌برداری شده، آلودگی‌های غنی‌سازی اورانیوم با درصد بالا کشف شده است. گزارش آژانس باعث می‌شود شورای حکام آژانس قطعنامه تندی در سپتامبر 2003 علیه ایران صادر کند و پرونده ایران تا یک‌‌قدمی ارجاع به شورای امنیت پیش برود. تیم مسؤول پرونده هسته‌ای سعی می‌کند با اجرای اقدامات اعتمادساز نظیر توقف همه فعالیت‌های غنی‌سازی در نطنز، امضای پروتکل الحاقی و ارائه دسترسی بدون محدودیت به آژانس از ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت جلوگیری کند اما آژانس در ارزیابی خود۳ جمع‌بندی کرد: «داده‌های نمونه‌برداری محیطی ادعای ایران را مبنی بر خارجی بودن مبدا آلودگی‌های هسته‌ای تایید می‌کند اما نمی‌توان توضیحات محتمل دیگر را کنار گذاشت و آژانس به تحقیقات خود برای تایید خارجی بودن مبدا آلودگی ادامه می‌دهد». در نهایت با وجود ادامه اقدامات اعتمادساز از سوی ایران، به دلیل فشارهای آمریکا و همراهی کشورهای اروپایی با آمریکا، پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شد.۴
با این اوصاف ایران سال 1394 طبق برجام با آژانس همکاری کرده و حتی برای بازدید از سایت نظامی پارچین دسترسی داد اما در گزارش آژانس نتیجه‌گیری شد قبل از 2003 ایران برنامه نظامی داشته است۵ و همچنین آژانس تایید نکرد فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از سال 2003 صلح‌آمیز بوده است: «ارزیابی سراسری آژانس این است که طیفی از فعالیت‌های مرتبط با توسعه تسلیحات انفجار هسته‌ای در ایران قبل از پایان سال 2003 به عنوان یک تلاش سازماندهی شده، صورت گرفت و بعضی فعالیت‌ها بعد از سال 2003 انجام شد. آژانس همچنین ارزیابی می‌کند که این فعالیت‌ها فراتر از مطالعات علمی و امکان‌سنجی و تحصیل قابلیت‌ها و شایستگی فنیِ مرتبطِ مشخص پیشرفت نکرد».۶ این مساله به معنای این است که پرونده PMD ایران هنوز بسته نشده است و امکان مطرح شدن بحث‌های نظامی علیه پرونده هسته‌ای ایران در آینده وجود دارد.
-----------------------------------
پی‌نوشت
۱- گزارش ژوئن 2003 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با اجرای توافق پادمان NPT در جمهوری اسلامی ایران
۲- گزارش 26 آگوست 2003 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی:
https://www.iaea.org/sites/default/files/gov2003-40.pdf
۳- گزارش نوامبر 2004 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی:
https://www.iaea.org/sites/default/files/gov2004-83.pdf
۴- حسن روحانی، امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای ، ص 656-658.
۵- گزارش 2 دسامبر 2015 (11 آذرماه 1394) آژانس بین‌المللی انرژی اتمی:
https://www.iaea.org/sites/default/files/gov-2015-68.pdf
6- 85. The Agency’s overall assessment is that a range of activities relevant to the development of a nuclear explosive device were conducted in Iran prior to the end of 2003 as a coordinated effort, and some activities took place after 2003. The Agency also assesses that these activities did not advance beyond feasibility and scientific studies, and the acquisition of certain relevant technical competence and capabilities. The Agency has no credible indications of activities in Iran relevant to the development of a nuclear explosive device after 2009.
******
خط زمانی ادعاهای جدید
با وجود ادعای بسته شدن و خاتمه یافتن موضوع PMD توسط دولت روحانی در تاریخ 5 مهرماه 1397، چند ماه پس از خروج دونالد ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مجمع عمومی سازمان ملل با نشان دادن تصویری از یک واحد قالیشویی در اطراف تهران، ادعا کرد مکان مذکور، انبار مواد و تجهیزات برای ساخت تسلیحات هسته‌ای است.۱ نتانیاهو از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست کرد فورا مکان مذکور را تا زمانی که ایران اقدام به پاکسازی آن نکرده است، بازرسی کند.
پس از گذشت 6 ماه یکی از دیپلمات‌های سازمان ملل متحد که خواست نامش فاش نشود، اعلام کرد بازرسان آژانس تاسیسات مورد ادعای نخست‌وزیر اسرائیل در تهران را از نزدیک مورد بررسی قرار داده‌اند.۲ بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز در مصاحبه با العالم تایید کرد ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازدید از سایت ترقوزآباد دسترسی داده است.3 با این وجود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اجرای توافق پادمان به تاریخ 20 آبان 1398 اعلام کرد در سایت اعلام نشده توسط ایران (ترقوزآباد) ذرات اورانیوم طبیعی با منشا انسانی کشف کرده است.4
علاوه بر این سایت، مدیرکل آژانس اعلام کرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با استناد به اطلاعات خاص خود، خواستار دسترسی به ۲ مرکز در ایران با حضور احتمالی مواد هسته‌ای اعلام نشده بر اساس اطلاعات خاص خود شده است. اسفند 98 کاظم غریب‌آبادی، نماینده سابق ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین اظهار داشت تهران موظف نیست درخواست‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای دسترسی به تأسیسات هسته‌ای خود که مبتنی بر اطلاعات جعلی از اطلاعات اسرائیلی و آمریکایی است، قبول کند.5
در نتیجه ندادن دسترسی مکمل به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، منجر به صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام در اواخر خردادماه 1399 شد، هر چند چین و روسیه رای منفی به این قطعنامه دادند.6 در عین حال غریب‌آبادی در واکنش به این قطعنامه گفت: «این قطعنامه نه موجب ترغیب ایران به ارائه دسترسی به آژانس بر اساس ادعاهای واهی و بی‌اساس می‌شود و نه موجب اعمال فشار به آن. جمهوری اسلامی ایران، این قطعنامه را کاملا رد می‌کند و اقدام مقتضی و مناسب را در واکنش به آن اتخاذ خواهد کرد که مسؤولیت و عواقب آن، بر عهده بانیان چنین قطعنامه‌ای خواهد بود».
* نتایج دسترسی
به‌رغم تمام حرف و حدیث‌ها، دولت روحانی در ایامی که همزمان با رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا بود، با امید به اینکه پیروزی احتمالی دموکرات‌ها شاید بتواند بازگشت ایالات متحده به برجام را در پی داشته باشد، تصمیم گرفت امتیاز دیگری به طرف غربی بدهد. بر این اساس دوشنبه 4 شهریور 1399 رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران سفر کرد. نتیجه این دیدار صدور بیانیه‌ای مشترک بود که در آن سازمان انرژی اتمی ایران موافقت کرد به ۲ سایت مورد درخواست آژانس دسترسی بدهد. 7 ایران قبل از این تاکید می‌کرد درخواست دسترسی آژانس مبتنی بر ادعاهای بی‌اساس است و اجازه دسترسی به آژانس در این مقطع می‌تواند به تلاش‌های آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه مرتبط باشد. در این مقطع و با نزدیک‌شدن به انتخابات آمریکا عباس عراقچی، معاون وقت سیاسی وزیر امور خارجه اظهار می‌دارد: «هر حرکتی که ایران را در عرصه بین‌المللی به عنوان یک تهدید معرفی کند، بازی در زمین آمریکاست. تحولات اخیر آمریکا وضعیت ترامپ را دشوار کرده و در چنین شرایطی هر اقدامی ممکن است، بنابراین نباید بهانه‌ای به آمریکا بدهیم که ایران را به وجه‌المصالحه رقابت‌های انتخاباتی آمریکا تبدیل کند».8
وی در نشست مدیران ارشد وزارت امور خارجه با معاون اول رئیس‌جمهوری می‌گوید: آمریکایی‌ها از چند راه، مسیر بردن ایران به شورای امنیت را دنبال می‌کنند؛ یک مسیر از شورای حکام است. رژیم صهیونیستی مدعی اسنادی شده که بر اساس آن اسناد جعلی، آژانس درخواست‌هایی را مطرح کرده و بازی بسیار پیچیده‌ای را در مقابل ما ایجاد کرده و با فشار آمریکا آژانس قطعنامه‌ای علیه ما صادر کرده و احتمال ارجاع پرونده ایران در نشست بعدی شورای حکام به شورای امنیت وجود دارد.
معاون سیاسی وزارت امور خارجه تاکید کرد: ۳-۲ بار سعی کردند پرونده ایران را به شورای امنیت ببرند که با آن مقابله کردند. 3-2 بار هم بیرون شورای امنیت چنین تلاشی کردند، از جمله در نشست ورشو که با آنها هم مقابله کردیم و موفق شدیم جلوی اجماع کامل علیه ایران را بگیریم. در نشست شورای حکام نیز چین و روسیه و ۷ کشور عضو به روند آمریکا نپیوستند.
عراقچی خاطرنشان می‌کند: نباید اجازه دهیم آمریکا مجددا ایران را به عنوان یک تهدید امنیتی معرفی کند؛ هر حرکتی که ایران را در عرصه بین‌المللی به عنوان یک تهدید معرفی کند، بازی در زمین آمریکاست. تحولات اخیر آمریکا، وضعیت ترامپ را دشوار کرده و در چنین شرایطی هر اقدامی ممکن است، بنابراین نباید بهانه‌ای به آمریکا بدهیم که ایران را در رقابت‌های انتخاباتی به وجه‌المصالحه انتخاباتی آمریکا تبدیل کند.
گفتنی است گروه بین‌المللی بحران که تاثیرگذاری آن در تصمیمات سیاست خارجی دولت سابق در عرصه‌های حساس مانند مذاکرات برجام، FATF و توافق صلح استکهلم محسوس است، در گزارش خود در مرداد 99 (قبل از سفر گروسی به ایران در 4 شهریور) توصیه کرده بود ایران به منظور جلوگیری از تشدید تنش‌ها به آژانس دسترسی بدهد.9
آژانس در آخرین گزارش خود به تاریخ 21 آبان 99 در رابطه با نمونه‌برداری از ۲ سایت اعلام شده (سایت آباده و یک سایت اطراف تهران) اعلام کرد یافته‌های آژانس با اطلاعاتی که ایران ارائه داده است، تطابق ندارد و یافته‌های دیگری وجود دارد که ایران باید نسبت به آنها شفاف‌سازی کند و سوال‌های آژانس را پاسخ بدهد. علاوه بر این، آژانس در به‌روزرسانی یافته‌های خود در ترقوزآباد اعلام کرده است در این سایت، ذرات اورانیوم 236 با درصد غنی‌سازی پایین و اورانیوم ضعیف شده پیدا کرده است و توضیحات ایران در این رابطه را به دلیل «عدم اعتبار کارشناسی»، راضی‌کننده ندانست.10
-----------------------------
پی‌نوشت
1- تارنمای سازمان ملل، 5 مهر 1397 :
https://news.un.org/en/story/2018/09/1021192
2- یورونیوز، 15 فروردین 1398 :
https://per.euronews.com/2019/04/04/u-n-nuclear-watchdog-inspects-iran-warehouse-netanyahu-pointed-to-sources
3- آرشیو نیوز، کد خبر: ۴۱۹۰۳ :
https://www.archivenews.ir/fa/news/details/41903
4- گزارش 11 نوامبر 2019 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با بازرسی و راستی‌آزمایی در ایران در چارچوب قطعنامه 2231، لینک دسترسی:
https://www.iaea.org/sites/default/files/20/11/gov2020-41.pdf
5- خبرگزاری اسپوتنیک، 19 اسفند 1398:
https://sptnkne.ws/BCcj
6- متن قطعنامه حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، 30 خرداد 1399:
https://www.iaea.org/sites/default/files/20/06/gov2020-34.pdf
۷- پرتال سازمان انرژی اتمی ایران، متن بیانیه مشترک به زبان انگلیسی:
https://aeoi.org.ir/portal/file/?307134/iran-iaea-agreed-joint-statement-26-august-2020-(final).pdf
۸- خبرگزاری جمهوری اسلامی، 16 تیر 1399، کد خبر: 83846424:
https://www.irna.ir/news/83846424
۹- تارنمای گروه بین‌المللی بحران، 29 مرداد 1399، آمریکا فشار حداکثری را به سازمان ملل می‌آورد:
https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/iran/218-iran-us-brings-maximum-pressure-un
10- گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با نظارت و راستی‌آزمایی در ایران در چارچوب قطعنامه 2231، 11 نوامبر 2020:
https://www.iaea.org/sites/default/files/20/11/gov2020-51.pdf