دکتر میثم مهرپور: جنگ درگرفته میان روسیه و اوکراین اگر چه در ظاهر ماجرا، جنگی میان ۲ همسایه یا ۲ کشور در مقابل یکدیگر است اما تبعات و پس‌لرزه‌های آغاز این تقابل، مرزهای این ۲ کشور و حتی قاره اروپا را درنوردیده و به مساله‌ای بین‌المللی تبدیل شده است. حضور آمریکا و متحدانش در راستای حمایت از اوکراین و تمرکز آنها بر استفاده از ابزارهای اقتصادی به جای ابزارهای سیاسی، نظامی و... نشان‌دهنده ورود جهان به مرحله جدیدی از روش‌های تقابل است. چند روز پس از آغاز این جنگ بود که آمریکا به عنوان یکی از حامیان اوکراین در واکنش به حملات روسیه، مجموعه‌ای از بانک‌های روسی از جمله اسبربانک (sber) و وی‌تی‌بی (VTB) را تحریم و صدها میلیارد دلار از ذخایر ارزی بانک مرکزی روسیه را‌‌‌ مسدود کرد. تحریم‌هایی که شباهت‌های زیادی به تحریم‌های صورت‌گرفته علیه بانک مرکزی و نظام بانکی ایران طی یک دهه گذشته دارد، به نحوی که بعد از تحریم‌های صورت‌گرفته علیه اقتصاد ایران که از دهه 90 شمسی آغاز شده و تا امروز نیز ادامه دارد، تحریم‌های چند روز گذشته آمریکا و متحدانش علیه روسیه را می‌توان سنگین‌ترین و شدیدترین تحریم‌های شکل‌گرفته در دنیا در حوزه بانکی و پولی دانست. تحریم‌هایی که خیلی زود اثراتی را بر اقتصاد روسیه برجا گذاشت. ریزش بی‌سابقه شاخص بورس مسکو و سقوط شدید ارزش روبل، از جمله این اثرات بود. البته ریزش بازار بورس مسکو نیز تا حدود زیادی تحت تاثیر ریزش قیمت سهام بانک‌های این کشور در بورس مسکو بود که از جمله آنها می‌توان به ریزش 43 درصدی قیمت سهام اسبربانک به عنوان بزرگ‌ترین بانک روسیه اشاره کرد. 

در میان اتفاقات رخ‌داده در شرق اروپا، براساس شواهد موجود در سوی دیگری از این قاره مذاکرات ایران با کشورهای 1+4 در روزهای پایانی خود قرار داشته و موارد محدودی برای حصول توافق نهایی میان طرفین مذاکره باقی مانده است. این در حالی است که نتایج این مذاکرات هر چه باشد- تحقق یا عدم تحقق توافق- شرایط امروز دنیا و استفاده آمریکا و متحدانش از ابزارهای اقتصادی علیه مخالفان خود، نشان‌دهنده این واقعیت است که تنها شرط رفع تحریم‌ها برای همیشه، کاهش وابستگی‌های اقتصادی و تحریم‌ناپذیر کردن اقتصاد است. تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپایی علیه اقتصاد روسیه بویژه نظام بانکی این کشور، فرصت را برای اقتصادهای مستقل و تحریم‌شده از سوی آمریکا فراهم می‌کند تا با افزایش همکاری‌های اقتصادی و اشتراک تجربیات خود از تحریم‌ها، عملا از تاثیرگذاری تحریم‌ها کاسته و به دنبال گسترش و تعمیق روابط اقتصادی باشند. برای مثال در حالی که برخی کشورهای اروپایی و آسیایی از جمله ژاپن، اتریش، انگلستان، کره‌جنوبی و... طی روزهای اخیر فعالیت بانک‌های روسی در خاک خود یا فعالیت‌های بانک‌های خودشان در خاک روسیه را تعلیق کردند، حضور و گسترش فعالیت بانک ایرانی «میربیزنس» در روسیه با توجه به رشد نسبی تجارت میان ۲ کشور طی سال‌های اخیر، می‌تواند مسیر تحولی مناسبی را برای اقتصاد ایران و روسیه آغار کند. 

 لذا حتی در صورت لغو تحریم‌های اقتصادی ایران، نگاه تهران به مسائل و شرکای اقتصادی خود باید نگاهی بلندمدت بر اساس تجربه‌های کسب‌شده طی دهه‌های اخیر باشد. به نحوی که شاهد بودیم بعد از پذیرش برجام در سال 94، دولت وقت ایران با فراموشی شرکای تجاری کشور در زمان تحریم‌ها به صورت افراطی به سمت شرکت‌های اروپایی و برخی متحدان آسیایی آمریکا حرکت کرد اما در نهایت با خروج ترامپ از برجام این شرکت‌ها حتی زودتر از خود آمریکا(!) به دنبال عملیاتی شدن تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد ایران بوده و تمام فعالیت‌های تجاری و اقتصادی خود در ایران را ملغی کردند؛ موضوعی که امروز در روسیه نیز شاهد آن هستیم و کشورهایی مانند اتریش، انگلستان، آلمان، کره‌جنوبی و... به صرف خواست - بخوانید دستور- آمریکا حتی به رغم تبعات اقتصادی این اقدام برای خودشان، قید ادامه فعالیت‌های بانکی در روسیه را‌ زدند. لذا اولویت دادن به همکاری اقتصادی با کشورهای همسایه و اقتصادهای بزرگ شرق مانند چین، هند و روسیه می‌تواند قدرت مانور و چانه‌زنی ایران در مراودات اقتصادی و انتخاب شرکای تجاری خود را افزایش دهد. 

* کارشناس ارشد اقتصاد