گروه اقتصادی: از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین و اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه آن کشور، مسکو وابستگی کشور‌های غربی به انرژی این کشور را به یکی از اهرم‌های فشار خود علیه غرب تبدیل کرده است. در واقع افزایش بی‌‌سابقه قیمت نفت و گاز در دنیا در نخستین هفته‌های بروز تنش در اوکراین بویژه پس از اعمال تحریم‌ها بر بخش انرژی روسیه از سوی آمریکا و انگلیس، به جهانیان نشان داد قطع کامل صادرات انرژی از سوی مسکو عواقب بی‌‌سابقه‌ای در پی خواهد داشت. از سوی دیگر ناتوانی آمریکا در همراه کردن سایر کشور‌های جهان بویژه اتحادیه اروپایی در اعمال تحریم علیه بخش انرژی روسیه نشان‌دهنده وابستگی شدید اروپا و سایر کشور‌های جهان به انرژی روسیه بود. اما مهم‌ترین اتفاقی که در روز‌های گذشته در این رابطه رخ داد، ملزم کردن کشور‌های اروپایی از سوی روسیه به پرداخت بهای گاز وارداتی با روبل بود. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در نخستین روز‌های فروردین اعلام کرد اروپا برای بهای گاز وارداتی به جای دلار و یورو باید روبل پرداخت کند. در واقع روسیه در پاسخ به تحریم‌های مالی و اقتصادی علیه این کشور، با علم به وابستگی اروپا به انرژی این کشور در پی آن است با افزایش حجم روبل در تبادلات و کاهش سهم دلار و یورو به حفظ ارزش روبل کمک و با جنگ اقتصادی غرب مقابله کند. بر همین اساس صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده است تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه می‌‌تواند منجر به تضعیف جایگاه دلار و هژمونی آن در عرصه جهانی شود. در این بین در اقدامی جالب، عربستان سعودی اعلام کرده است قصد دارد فروش نفت خود به چین را با یوآن تسویه کند؛ امری که نشان‌دهنده نزدیکی عربستان به چین و سیگنالی از تضعیف هژمونی دلار است. 

صندوق بین‌المللی پول: سلطه دلار در خطر است

معاون اول صندوق بین‌المللی پول گفت تحریم‌های غرب علیه روسیه ممکن است باعث تضعیف سلطه دلار و ظهور بلوک‌های ارزی کوچک شود. «گیتا گوپینات» معاون اول مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول هشدار داد تحریم‌های اعمال‌شده توسط کشورهای غربی علیه روسیه می‌تواند منجر به چند پاره شدن نظام مالی جهان و تضعیف سلطه دلار آمریکا در آن شود. 

مقام صندوق بین‌المللی پول معتقد است اقدامات محدودکننده افراطی اعمال شده توسط کشورهای غربی پس از آغاز عملیات ویژه روسیه در اوکراین ممکن است باعث ظهور بلوک‌های ارزی کوچک مبتنی بر تجارت بین گروه‌های خاصی از کشورها شود. گوپینات روز پنجشنبه به «فایننشال‌تایمز» گفت: ما همین حالا هم شاهد مذاکره مجدد برخی کشورها درباره ارزی هستیم که با آن بهای مراودات تجاری‌شان پرداخته شود (به جای دلار از ارزهای ملی ۲ کشور طرف مراوده استفاده شود). دلار حتی در این چشم‌انداز، ارز اصلی جهانی باقی خواهد ماند اما تکه‌تکه شدن (نظام مالی جهان) در سطوح کوچک‌تر بی‌تردید کاملا امکان‌پذیر است. 

هشدار معاون اول مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول درباره اثرات تحریم‌های آمریکا و متحدانش علیه روسیه بر تضعیف سلطه دلار در شرایطی مطرح شده که فشارهای واشنگتن و متحدانش علیه مسکو در رابطه با بحران اوکراین ادامه دارد. 

روبل علیه دلار

در پی تهدید روسیه به قطع صادرات گاز به کشورهایی که از پرداخت پول گاز با روبل روسیه اجتناب کنند، وزیر اقتصاد فرانسه اعلام کرد این کشور همراه با آلمان در حال آماده شدن برای قطع صادرات گاز روسیه هستند. «برونو لومر» بعد از دیدار با همتای آلمانی خود در برلین (پنجشنبه ۱۱ فروردین) اعلام کرد: «شاید فردا وضعیتی پیش بیاید که دیگر گازی از روسیه نیاید. این وظیفه ما است که برای این سناریو آماده شویم».

پوتین پس از اعلام لزوم پرداخت بهای گاز با روبل، یک هفته به بانک مرکزی و شورای وزیران وقت داده این فرمان را اجرایی کنند. وی گفت: در هفته‌های اخیر تعدادی از کشورها تصمیم‌های غیرقانونی برای مسدود کردن دارایی‌های روسیه گرفتند و به این ترتیب غرب به طور کلی تمام اعتماد به ارزهای خود را از بین برده است. رئیس‌جمهور روسیه در سخنانی در این باره اضافه کرد: صادرات کالا از روسیه به اتحادیه اروپایی و دریافت کالا با ارز آنها بی‌معنی است. پرداخت بهای گاز روسیه به روبل انجام خواهد شد. 

در پی این فرمان، ایتالیا دومین خریدار بزرگ گاز روسیه واکنش نشان داد و به این تصمیم پوتین اعتراض کرد. «فرانچسکو جیاوازی» مشاور اقتصادی «ماریو دراگی» نخست‌وزیر ایتالیا گفت: نظر من این است که ما به یورو بپردازیم، زیرا پرداخت به روبل راهی برای جلوگیری از تحریم‌ها خواهد بود، بنابراین فکر می‌کنم ما همچنان به یورو پرداخت می‌کنیم. اگر روسیه در صادرات گاز روبل را جایگزین دلار و یورو کند، می‌تواند آسیب تحریم‌های غرب علیه اقتصاد خود را کاهش دهد. این برنامه در حالی از سوی پوتین طرح شده که از زمان آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، ارزش روبل در برابر دلار آمریکا ۸۵ درصد سقوط کرده است. 

همزمان با ارائه طرح تغییر واحد پول برای خرید گاز از روسیه، شاخص مرجع اروپایی برای قراردادهای کلان جاری گاز، برای مدت کوتاهی از ۴۴ دلار برای هر یک میلیون واحد گرمایشی در بریتانیا فراتر رفت. همچنین بر اساس داده‌های اپراتور گازکید، میزان انتقال گاز خط لوله یامال-یوروپ از آلمان به لهستان بشدت کاهش یافت که این‌ مسائل نشانگر احتمال بروز اختلال در روند انتقال گاز در صورت شرایط ناپایدار واردات از روسیه به شمار می‌رود. 

روسیه سال گذشته میلادی ۱۵۵ میلیارد مترمکعب گاز به اتحادیه اروپایی صادر کرد که ۶۰ میلیارد مترمکعب آن راهی آلمان و بیش از ۱۲ میلیارد مترمکعب آن راهی فرانسه شد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه روز پنجشنبه اعلام کرد از جمعه ۱۲ فروردین فرمان دریافت پول گاز صادراتی به روبل اجرایی خواهد شد و قرارداد صادرات گاز به هر کشوری که زیر بار این شرط نرود، لغو خواهد شد. 

پوتین گفته است مشتریان گاز باید در بانک‌های روسیه و با ارز روبل، حساب باز کنند و از این طریق پول گاز دریافتی را پرداخت کنند. او در ادامه افزود: اگر چنین نکنند، ما آن را به حساب ناتوانی مشتریان در پرداخت بدهی خواهیم گذاشت و عواقب آن متوجه خود مشتری‌ها خواهد شد. هیچ کشوری کالاهای خود را مجانی به ما نمی‌فروشد و ما نیز در صدد ایجاد بنگاه خیریه برای دیگران نیستیم. 

تلاش روسیه برای فروش گاز به روبل، ارزش پول ملی روسیه را که با سقوط چشمگیر مواجه شده بود، بهبود بخشیده است. اتحادیه اروپایی که ۴۰ درصد مصرف گازش از روسیه تامین می‌شود، تحریم‌های چشمگیر بانکی و مالی علیه روسیه اعمال کرده است. شرکت‌ها و دولت‌های اروپایی از پرداخت بهای گاز روسیه به روبل اجتناب کرده و تنها حاضر به پرداخت پول با یورو و دلار هستند. 

به گفته سخنگوی دولت آلمان، پوتین افزوده بود پرداخت‌های یورو از طرف شرکای اروپایی به بانک روسی گازپروم منتقل می‌شود و در آنجا به روبل تبدیل خواهد شد. با این حال اولاف شولتز از رهبر روسیه خواست برای «درک بهتر این رویه»، اطلاعات آن را به شکل مکتوب برای وی ارسال کند. 

نیمی از 41.5 میلیون خانوار آلمانی از گاز طبیعی برای گرمایش استفاده می‌کنند. بخش بزرگی از گاز مورد نیاز این کشور صنعتی نیز به گاز وارداتی از روسیه وابسته است. روسیه بزرگ‌ترین تامین‌کننده گاز آلمان است و ۴۰ درصد واردات انرژی این کشور را در ۳ ماهه اول سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. در همین حال یکی از برنامه‌های بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا این است که اگر روسیه عرضه گاز خود به اروپا را متوقف کند، دست به سهمیه‌بندی بزند. در روزهای گذشته، دولت آلمان سیستم هشدار زودهنگام خود درباره ذخایر گاز طبیعی آن کشور را فعال کرده بود و از صنایع و شهروندان این کشور خواسته بود در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند.