کد خبر: 247188تاریخ: 1401/1/16 00:00
آیا ارتش پاکستان توان کودتا علیه دولت را دارد؟
مرگ بر آمریکا برگ برنده خان
گروه بین‌الملل: ارتش پاکستان با وجود مواضع حمایت‌آمیزش از آمریکا در مقابل نخست‌وزیر مستقل این کشور، همچنان حرکت مشخصی برای انجام یک کودتا علیه دولت مستقر از خود نشان نمی‌دهد. این در حالی است که شهرهای مختلف این کشور طی روزهای اخیر شاهد تظاهرات ضدآمریکایی پاکی‌ها همراه با آتش زدن پرچم ایالات متحده است.
سخنگوی ارتش پاکستان با تلطیف اظهار نظرهای تند اخیر فرمانده ستاد مشترک نیروهای مسلح این کشور در مخالفت با سیاست‌های ضدآمریکایی عمران خان، تلاش کرد تصویری از عدم مداخله ارتش در بحران سیاسی فعلی ترسیم کند.
طی 7 دهه‌ای که از عمر جمهوری اسلامی پاکستان می‌گذرد، ارتش این کشور عمدتا تحت حمایت مالی، مستشاری و تجهیزاتی پنتاگون بوده است و آمریکایی‌ها همچنان نفوذ خود را بر اغلب ژنرال‌های بلندپایه این کشور حفظ کرده‌اند. در عین حال پاکستان به کشور کودتاها مشهور است و از اواسط قرن بیستم میلادی، تنها یک دولت مستقر موفق شده دوره قانونی خود را به انتها برساند.
سیاست‌های مستقل عمران خان از آمریکا و غرب و پیشبرد همکاری‌ها و شراکت‌های راهبردی اسلام‌آباد با چین، روسیه و ایران، باعث شده واشنگتن احساس خطر کرده و توطئه‌ای سیاسی را برای براندازی دولت او از طریق باند فاسد نوازی‌ها در حزب مسلم لیگ و لیبرال‌های حزب مردم در پیش بگیرد. طبق افشاگری خود عمران خان در سخنرانی تلویزیونی هفته گذشته، مقامات دولت بایدن برای احزاب سنتی و قومیت‌گرای مجلس شورای ملی پاکستان پیام فرستاده بودند که روابط واشنگتن با اسلام‌آباد تنها در صورتی دوباره عادی خواهد شد که اکثریت پارلمان طرح استیضاح نخست‌وزیر را تصویب کنند.
با این وجود عمران خان در ابتکاری به‌موقع و با ارسال نامه‌ای دال بر مستندات دخالت یک دولت بیگانه (آمریکا) در طرح استیضاح خود، موفق شد با بهره‌گیری از یک بند قانونی مبنی بر لزوم استقلال عمل احزاب مجلس از بیگانگان، این طرح را در آخرین لحظات لغو کند.
با وجود موافقت عارف علوی، رئیس‌جمهور پاکستان با پیشنهاد عمران خان، نخست‌وزیر این کشور برای انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام، همچنان این احتمال وجود دارد که دستور ریاست‌جمهوری به واسطه دخالت دیوان عالی نقض شود.
بر اساس قانون اساسی پاکستان، نخست‌وزیر می‌تواند پیشنهاد حکم انحلال پارلمان را به رئیس‌جمهور بدهد ولی این مساله تا زمانی است که طرح عدم صلاحیت نخست‌وزیر و عدم اعتماد به کابینه در دستور کار پارلمان قرار نگیرد. موضوعی که روز یکشنبه در پاکستان اتفاق افتاد، مساله جدیدی بود که تا به حال در عرصه سیاسی این کشور رخ نداده بود.
قاسم‌خان سوری، نایب‌رئیس مجلس روز یکشنبه با مردود اعلام‌کردن طرح رأی عدم اعتماد به عمران خان، آن را بر اساس اصل 5 قانون اساسی «غیرقانونی» خوانده و اعلام کرده بود: «به هیچ قیمتی بر اساس مداخله خارجی و توطئه، طرح رأی عدم اعتماد علیه نخست‌وزیر پاکستان یا برکناری دولت قابل‌قبول نیست».
سوری که در غیاب «اسد قیصر» ریاست جلسه را به عهده داشت همچنین جلسه را برای مدت نامعلومی به تعویق انداخت.
اپوزیسیون مجلس اسمبلی (بخش پایین‌دستی پارلمان) بویژه با پیشداری احزاب سنتی مسلم لیگ و مردم - که در انتخابات قبلی برای نخستین‌بار انحصار دوگانه خود در قدرت را به یک جریان سوم جدید با پیشاهنگی حزب انصاف واگذار کرده بودند- نسبت به مردود اعلام‌شدن طرح رای‌گیری عدم اعتماد علیه نخست‌وزیر اعتراض کرده‌اند.
آنها جلوگیری از استیضاح توسط هیات‌رئیسه مجلس شورای ملی را یک اقدام غیرقانونی خوانده و اعلام کردند: «جناح مخالف، علیه دستورالعمل امروز ریاست مجلس، به دیوان عالی پاکستان شکایت خواهد کرد».
در پی این شکایت، دادگاه عالی نیز در بیانیه‌ای خطاب به نخست‌وزیر اعلام کرد از این پس تمام رفتارها و اقدامات مورد بررسی دیوان عالی قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر، ساعاتی پس از انحلال مجلس ملی پاکستان، وزیر کابینه پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که عمران خان، رسما از سمت نخست‌وزیری این کشور برکنار شده است.
در این بیانیه آمده بود: «در نتیجه انحلال مجلس پاکستان از سوی رئیس‌جمهور بر اساس بند یک ماده ۵۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی پاکستان در وزارت امور پارلمانی مورخ ۳ آوریل ۲۰۲۲، آقای عمران احمدخان نیازی، به‌عنوان نخست‌وزیر پاکستان به کار خود پایان داد».
با این حال بلافاصله بعد از این بیانیه، دفتر ریاست‌جمهوری با انتشار بیانیه دیگری، موضوع عزل عمران خان را منتفی ذکر و اعلام کرد تا زمانی که نخست‌وزیر موقت انتخاب شود، عمران‌خان تا ۲ هفته آینده به وظایفش ادامه خواهد داد.
* آیا کودتای ارتش محتمل است؟
در چنین شرایطی شور ضد آمریکایی و ضد امپریالیستی که عمران خان در بخش بزرگی از جامعه پاکی‌ها دمیده، نه‌تنها ارتش را برای یک کودتای مجدد دست به عصا کرده، بلکه می‌تواند در انتخابات زودهنگام به برگ برنده‌ای برای او و ائتلاف انصاف بینجامد. «بابر افتخار» سخنگوی ارتش پاکستان در گفت‌وگو با تلویزیون خصوصی اکسپرس تریبون، تلاش کرد پای نظامیان را از بحران سیاسی فعلی بیرون بکشد. او در واکنش به این اتهام که ارتش واسطه آمریکایی‌ها برای تحریک نمایندگان پارلمان به منظور استیضاح نخست‌وزیر بوده است، گفت: «ارتش هیچ ارتباطی با آنچه امروز در پارلمان اتفاق افتاد، نداشت».
به نظر می‌رسد با توجه به ورود دیوان عالی پاکستان در موضوع تنش میان احزاب مخالف با کابینه عمران‌خان، ۲ سناریو قابل تصور باشد؛ نخست اینکه با توجه به قرار گرفتن دولت عمران‌خان در وضعیتی که شرایط مناسبی در پارلمان نداشت، بیم آن می‌رفت طرح عدم اعتماد به کابینه و نخست‌وزیر رای بیاورد، لذا دولت در یک لابی سیاسی و همچنین با این استدلال که طرح مذکور بر اساس توطئه و دخالت خارجی بوده، رئیس جلسه پارلمان را قانع کرد این طرح را از دستور کار خارج کند و بلافاصله پیشنهاد انحلال پارلمان را مطرح و کشور پاکستان را مجبور به انجام انتخابات زودهنگام کرد. بر اساس تحلیل‌ها، احتمال رأی‌آوری عمران‌خان و اینکه او بتواند باز هم از میان اپوزیسیون یارگیری کند، بالاست و احتمال نخست‌وزیری‌اش نیز وجود دارد.
سناریوی دوم این است که احتمال دارد دیوان عالی پاکستان رأی به لغو حکم انحلال پارلمان توسط رئیس‌جمهور دهد، لذا بعد از این اتفاق، نمایندگان حامی دولت اقدام به استعفا از پارلمان می‌کنند که باز هم پارلمان از اکثریت می‌افتد و دوباره کشور نیازمند برگزاری انتخابات زودهنگام خواهد شد.