سیده‌فاطمه کیایی‌: ماه مبارک رمضان از راه رسیده و مردم مسلمان سراسر دنیا به استقبال از شب‌ها و روزهای پربرکت این ماه رفته‌اند. یک ماه روزه‌داری و عبادت مردم مسلمان در کشورهای مختلف دنیا با برگزاری ویژه‌برنامه‌ها و آداب و رسوم خاص خود همراه است. 

اهمیت و جایگاه رمضان مبارک در دین اسلام باعث شده در پیوند با سنت و فرهنگ بومی هر منطقه به گونه‌ای خاص و متمایز از دیگر کشورها و نقاط دیگر دنیا برگزار شود. هر چند وجود اشتراکات پرشمار باعث پیوند مسلمانان، خاصه در این ماه شده است اما برپایی مراسم‌های ویژه در اقلیم‌ها و مناطق مختلف دنیا، رمضان را متفاوت از هر نقطه دیگری می‌کند. در اغلب کشورهای مسلمان برنامه‌های این ماه با شادی و شوق همراه است و عید فطر نیز از جمله اعیاد بزرگ مذهبی و ملی محسوب می‌شود. 

هر چند اختلاف ساعات و چگونگی رویت هلال ماه رمضان در بلاد اسلامی باعث شده آغاز و پایان رمضان کشورها متفاوت باشد با این همه اشتراکات برنامه‌های این ماه در فرهنگ‌های مختلف بیش از تفاوت‌هایش است. 

در حالی که ایران یکشنبه را نخستین روز ماه مبارک رمضان اعلام کرد، در اغلب کشورها از جمله سوریه، عربستان، یمن، قطر، فلسطین، ترکیه، آذربایجان، اردن و برخی دیگر از کشورها شنبه 13 فروردین نخستین روز ماه رمضان اعلام شد. 

ماه رمضان در ترکیه از حال و هوای خاصی برخوردار است و بخش بزرگی از برنامه‌های این ماه نشأت گرفته از فرهنگ غنی و تاریخی این کشور مسلمان است. مردم روزها قبل از آغاز این ماه خود را برای استقبال از رمضان آماده می‌کنند و با توجه به جایگاه خاص عید فطر و ماه قرآن، مردم خود را آماده جشن و میهمانی بزرگ الهی می‌کنند. 

«حسن دیدبان» وابسته فرهنگی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استانبول در گفت‌وگو با «وطن‌امروز»، ضمن ارائه آماری از جمعیت مسلمانان ترکیه به ذکر نکاتی درباره برنامه‌ها و مراسم‌های مردم این کشور در ایام ماه مبارک رمضان پرداخت. وی در این گفت‌وگو بیان داشت: بر اساس آمار مرکز آمار ترکیه 98 درصد مردم این کشور مسلمان هستند، بخشی از جمعیت مسلمانان ترکیه پیرو مکتب مالکی هستند و بخش اعظم آن از اهل سنت حنفی تشکیل می‌شوند. ۳ میلیون نفر پیرو مذهب شیعه و بخش زیادی علوی نیز در ترکیه مشغول زندگی هستند. در آناتولی و شرق ترکیه صددرصد مردم مسلمان هستند و تنها در برخی شهرهای بزرگ پیروان سایر ادیان سکونت دارند، از این رو آمار افراد روزه‌دار ترکیه بسیار زیاد است. 

وی تصریح کرد: دولت ترکیه هر چند لائیک است اما ارگانی که از زمان عثمانی به نام دیانت تاسیس شده امور دینی مردم مسلمان را برعهده دارد. دولت در امور مساجد و امور دینی مردم دخالت نمی‌کند و همه امور از طریق سازمان دیانت پیگیری می‌شود. برنامه‌های ماه رمضان، برنامه‌های قرآنی و کنفرانس‌های دینی را سازمان دیانت برگزار می‌کند، البته رئیس سازمان دیانت از سوی دولت انتخاب می‌شود اما دولت در برنامه‌ها و فعالیت‌های دینی و مذهبی دخالت نمی‌کند. 

دیدبان با اشاره به برخی برنامه‌های مردم ترکیه در این ماه بیان کرد: شروع ماه مبارک رمضان در این کشور کاملا متفاوت با دیگر ماه‌هاست. مردم این ماه را پر خیر و برکت می‌دانند و از فرا رسیدن این ماه خوشحال و خرسند هستند، جشن‌هایی برگزار می‌شود و کوچه‌ها و مساجد آذین‌بندی می‌شوند. برنامه‌های ویژه‌ای را برای این ماه تدارک می‌بینند که سازمان دیانت نیز در همکاری با مردم فعالیت‌هایی انجام می‌دهد. برای مثال چراغ‌هایی را بر سردر مساجد نصب می‌کند و بخش‌هایی با آیات قرآن کریم و المان‌های رمضانی تزیین می‌‎شود. 

وابسته فرهنگی ایران در استانبول افزود: اکثر مراسم‌های این ماه در مساجد برگزار می‌شود؛ از جمله تلاوت قرآن یا اجرای موسیقی الهی بعد از افطار و در روزهای این ماه انجام می‌شود و مردم در آنها شرکت می‌کنند. برخی کانال‌های اسلامی رادیو و تلویزیون نیز برنامه‌هایی را در زمان افطار و سحر پخش می‌کنند و برخی اساتید دینی در این برنامه‌ها سخنرانی‌هایی دارند. همچنین برنامه‌های مختلفی از سوی شهرداری‌ها برگزار می‌شود که از جمله آن اجرای برنامه توسط «الهی‌خوان»‌هاست. اکثر شهرداری‌های ترکیه در شهرهای مختلف چادرهایی را جهت توزیع افطاری برپا می‌کنند، از این رو افرادی که زمان افطار در منازل خود نیستند از این سفره‌های افطاری بهره‌مند می‌شوند. 

دید‌بان استقبال مردم از نمازهای جماعت مساجد را باشکوه خواند و افزود: نمازهای جماعت در ماه رمضان حال و هوای خاصی دارد. همه مساجد به اتفاق مملو از جمعیت می‌شود و اکثر مومنین و روزه‌داران در نمازهای جماعت ظهر و عصر و مغرب و عشا شرکت می‌کنند و بعضا دیده می‌شود صفوف نماز در خیابان‌ها ایجاد شده و نماز به جماعت خوانده می‌شود. این نمازها با شکوه خاصی برپا می‌شود. نافله شب با عنوان نماز تراویح در تمام مساجد ترکیه به جماعت برگزار می‌شود. همه برنامه‌های دینی ماه رمضان در مساجد با برنامه‌ریزی سازمان دیانت انجام می‌شود. 

وی در ادامه با اشاره به خوراکی‌های ویژه این ماه در سفره افطار مردم ترکیه گفت: معمولا برای ماه رمضان نان پیده رمضانی پخت می‌شود. در افطار خرما جایگاه خاص خود را دارد. برخی غذاهای دیگر نیز خاص این ایام طبخ و آماده می‌شود. رستوران‌ها منوی افطار مخصوصی دارند که غذاهای مختلفی را ویژه ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند که همراه آن چای و سوپ و غذای اصلی سرو می‌شود. اکثر رستوران‌های معروف ترکیه این منو را دارند. 

دیدبان ضمن اشاره به رسوم این ماه که از قدیم برجا مانده است، بیان کرد: در زمان سحر معمولا از قدیم رسم است 2 نفری در کوی و برزن راه می‌افتادند که طبال نامیده می‌شوند. این افراد بر طبل می‌زنند و مردم را برای سحر بیدار می‌کنند، جالب است که با وجود رسانه‌ها و امکانات هنوز این رسم وجود دارد. 

وی افزود: هنوز در ترکیه طبق رسمی قدیمی، زمان افطار و اذان مغرب در شهرهای مختلف با شلیک چند توپ مشخص شده و به اطلاع مردم می‌رسد. در شب‌های احیا و خصوصا شب 27 ماه مبارک رمضان مراسم ویژه‌ای برگزار می‌شود که تا سحر ادامه دارد و مردم در مساجد حضور پیدا می‌کنند و مشغول نماز و عبادت می‌شوند. 

دیدبان در پایان گفت: عید فطر در ترکیه از روزهای مهم سال است که شامل 4 روز تعطیلات می‌شود و اگر به تعطیلات آخر هفته برسد تعطیلات تا یک هفته ادامه دارد. مثل عید نوروز ما مردم لباس نو می‌پوشند و بچه‌ها از بزرگ‌ترها عیدی می‌گیرند که به آن «شکر بایرامی» می‌گویند. بچه‌ها در خانه‌ها را می‌زنند و مردم به آنان شکلات و تخم‌مرغ ‌می‌دهند. برخی غذاهای مخصوص عید فطر بین همسایه‌ها‌‌‌ و اقوام توزیع می‌شود. جشن باشکوهی بعد از رمضان در عید فطر برگزار شده و مردم برای دید و بازدید به شهرهای خود می‌روند.