محمدجواد بیژنی: ادیان و مذاهب جهان هر کدام دارای موسیقی آیینی و مذهبی خود هستند. هر کدام به فراخور اعتقادات و نیازهای آیینی خویش از موسیقی بهره میجویند. موسیقی یا به زبان پارسی باستان «خنیا» -که عوامل اصلی تشکیلدهنده آن ملودی، هارمونی و ضرب آهنگ (ریتم) است- را هنر بیان احساسات به وسلیه آواها گفتهاند. افلاطون میگوید: موسیقی یک ناموس اخلاقی است که روح به جهانیان و بال به تفکر و جهش به تصور و ربایش به غم و شادی و حیات به همه چیز میبخشد. در این بین ژانرهای مختلفی ظهور پیدا کرده که هر کدام دارای معانی مختلف و مخصوص به خود است. این امر در دورههای متفاوت با توجه به ساختارها متفاوت بوده است. در دورههای اخیر ترکیب ژانرها بیشتر شده و این موضوع در ساختار امروزی و ترافرهنگی مایه تعجب مخاطبان نمیشود و حتی بالعکس مورد استقبال قرار میگیرد. حال آنکه موضوعی در طول تاریخ وجود داشته که قضاوت همگان درباره پدیدههای هنری بر پایه میزان «وصل» بوده است. به طور کلی هر هنرمندی که سعی داشته کار هنریاش را در دشمنی از دین و آیین به کار ببرد؛ جایگاهی در بین مردم و خواص نداشته است! این امر به تبع در موسیقی بیشتر خود را نشان میدهد. به گواهی تاریخ، وصل شدن، حس دوستی و اتحاد در موسیقی بسیار تاثیرگذارتر از دیگر هنرمندان بوده است. برای مثال نگارنده یک موسیقی از قبایل پاکستانی با شعری از مولانا راجع به امام علی(ع) را برای چندین مخاطب از طیفهای سنی متفاوت گذاشته است که همگی این مخاطبان نگاه بسیار مثبتی به کل کشور پاکستان پیدا کردند، چرا که اشتراکات دینی با مردم آن کشور را نه تنها به صورت عقلانی، بلکه در لحظه به صورت احساسی درک کردند. اینجاست که موسیقی در ایجاد ارتباط بین فرهنگی و دینی بین افراد در گوشه و کنار دنیا تاثیرگذاری بسیار مثبت دارد. از سوی دیگر اهانت در هر گوشه از دنیا به هر دین و آیینی نهتنها به صورت عقلانی، بلکه به لحاظ احساسی حالتی از نفرت را در دلها پرورش میدهد. به زبان دیگر موسیقی به عنوان یک هنر که احساسات آدمی را به طور مستقیم مورد هدف قرار میدهد، میتواند موجبات وصل آدمها به همدیگر شود یا آنکه فسقی را ایجاد کند که انسانها از هم دور شوند و کینه در دلها نشات بگیرد. «محسن چاوشی» خواننده 42 سالهای که زاییده خرمشهر است، تاکنون چند قطعه درباره امام علی(ع) منتشر کرده است. او بتازگی قطعه «عدل موثق» را در فضای مجازی منتشر کرده است. این قطعه فارغ از آنکه احساس بسیار زیبایی را به مخاطبان هدیه میدهد، گروه بسیار زیادی از بدنه مذهبی فارسیزبانان را در سراسر دنیا به سمت هنر این خواننده کشانده است و به زبانی که در مقدمه ذکر شد، باعث وصل موسیقی در ژانر خود با مذهب و آیین شده است. در واقع حس احترام در دلها و اذهان به وجود آورده و در نهایت کرنشی را برای مخاطب نسبت به این موسیقی ایجاد کرده است. توصیف او از امام علی(ع) که دارای برجستهترین صفات اخلاقی و انسانی است و چهرههای مذهبی و ملی در همه ادیان و ملل را به تکریم و احترام واداشته، موجب فزونی این همبستگی شده است. در جامعهای که سلبریتیها و اینفلوئنسرها با سانسور خود و به نفع روزمرگی، به عنوان الگوهای مردم در سطح دنیا در حال بازنمایی خود هستند، چهرهای مانند چاوشی که هم در کارهای حسنه مانند آزادی زندانیان فعالیت دارد، هم بروز و ظهورهای عقیدتی خود را سانسور نمیکند، دارای جایگاهی متفاوت است. در شرایطی که الگوهای بسیار کاذب که هیچ آگاهیبخشی را به پیروان خود نمیدهند و تنها افرادی هستند که با زمان و مکان از بین میروند، اهمیت چاوشی برجسته میشود.
اتفاقا در چنین دورانی که میانمایگیها ظهور و بروز پیدا کرده، معرفی امام علی(ع) به عنوان الگویی برای زندگی باشکوه و ارزشمند بسیار ضروری میشود؛ الگویی که زمان و مکان نمیشناسد؛ الگویی که انسان میتواند با شناخت او در برهههای متفاوت، خود را در پستی و بلندیهای زندگی نجات دهد. واقعیت این است که تمام هنرها و به صورت کلیدی در این گزارش، هنر«موسیقی» وظیفه دارد برای بشریت الگوهای راستین را که به لحاظ عقلایی نجاتدهنده بشر و آگاهیبخش به جامعه و افراد هستند، معرفی کند. این معرفی ۲ دستاورد را به همراه میآورد:
یک- وصل کردن دلهای انسانها در هر گوشه از این زمین خاکی به یکدیگر، گسترش احترام به همدیگر و به زبان دیگر ایجاد الفت و انس میان کسانی که به آن موسیقی گوش فرا میدهند و کسانی که آن موسیقی را ساختهاند.
دوم- در این برهه از تاریخ بشریت که سلبریتیها به عنوان منبع، آگاهی کاذب را به انسانها قالب میکنند و دچار آشفتگی و سردرگمی مردم شدهاند، معرفی الگوهای والا اهمیت پیدا میکند. الگوهایی که از جنس آگاهیبخشی هستند و مسیر آدمی را به صورت کامل درک کرده و زیستهاند.
***
عدل موثق، قله مطلق، فاتح خندق
نیست به جز عشق
گفت و شنودی بین تو و حق
واقعه خم گفت به مردم
گفت پیامبر گفت به مردم
غیر علی هیچ غیر علی شر
غیر علی هیچ غیر علی شر
قوم نمک کور گوش کن از دور
ماه علی بود از دل کعبه
تا در خیبر، راه علی بود
قوم نمک کور گوش کن از دور
ماه علی بود از دل کعبه
تا در خیبر، راه علی بود
کل جهان دید کل جهان بود
شاهد منبر بعد شد اما
چشم همه کور گوش همه کر
کوفه بدخواه تیغ شما بود
روی سر شاه تا به قیومت
رنج فقط رنج آه فقط آه
رنج فقط رنج آه فقط آه
غیر علی هیچ غیر علی شر
غیر علی هیچ غیر علی شر...