«مقتدا صدر» رهبر جریان صدر عراق یکشنبه‌شب با انتشار توئیتی اعلام کرد جریان تحت امرش با وجود آنکه بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمانی در تاریخ عراق را تشکیل داد ولی اکنون یک گزینه پیش روی خود دارد و آن پیوستن به اپوزیسیون ملی برای مدت 30 روز است. به گزارش میدل ایست نیوز، وی افزود: چنانچه طرف‌ها و فراکسیون‌های پارلمان از جمله همپیمانان جریان صدر (حزب دموکرات کردستان و ائتلاف السیاده) موفق شوند دولت تشکیل دهند که هیچ، اگرنه جریان صدر تصمیم دیگری خواهد گرفت که به‌موقع اعلام خواهد شد. صدر پیش‌تر در اول ماه رمضان اعلام کرد به مدت 40 روز هرگونه فعالیت و اظهار نظر سیاسی جریان صدر را متوقف می‌کند تا چارچوب هماهنگی فرصت داشته باشد دولت ائتلافی بدون حضور جریان صدر تشکیل دهد. وضعیت سیاسی عراق در سایه عدم توافق نیروهای سیاسی کشور بر سر تشکیل دولت جدید و انتخاب رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر با وجود گذشت 7 ماه از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی، روز به روز پیچیده‌تر می‌شود. پیش از این مقتدا صدر اعلام کرده بود بعد از مشورت با متحدان خود در ائتلاف «انقاذ وطن» راهکار تازه‌ای را ارائه می‌کند. صدر از نیروهای مستقل خواسته بود ظرف 15 روز دولت جدید را در عراق تشکیل دهند و افزود ائتلاف سه‌جانبه به این دولت رای می‌دهد اما جریان صدر در آن مشارکت نخواهد داشت. هیات هماهنگی هم طرحی برای خروج از بن‌بست کنونی ارائه داده است. صدر در توئیت خود تصریح می‌کند: «پس از فرصت ۳۰ روزه اگر طرف‌ها و فراکسیون‌های پارلمانی موفق شدند؛ از جمله کسانی که در ائتلاف با ما برای تشکیل دولت با هدف رفع رنج ملت هستند که فبها، اگرنه تصمیم دیگری داریم که در زمان خود اعلام خواهیم کرد». اینکه صدر در توئیت خود همین ۲ مورد را برجسته کرده این پیام را می‌رساند که توافقی (البته با چارچوب هماهنگی شیعی) در کار نخواهد بود؛ توئیتی که برخی آن را نوعی تهدید تلقی کردند. اما آیا صدر خواهد توانست جریان خود را به بیرون از گود رسمی قدرت بفرستد و گارد اپوزیسیون بگیرد؟ زمان مشخص خواهد کرد اما برخی ناظران در واکنش به توئیت مقتدا صدر می‌گویند لازمه حضور در اپوزیسیون این است که اعضای جریان صدر از مناصب حکومتی کناره بگیرند تا بتوانند نقش اپوزیسیون موثر را بازی کنند. 

 

* اختلاف نظر چارچوب هماهنگی با متحدان صدر در تحلیل اقدام وی

ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی یکی از ارکان اصلی تشکیل‌دهنده هیات هماهنگی در واکنش به این تصمیم صدر اعلام کرد این تصمیم برای در پیش گرفتن گزینه اپوزیسیون به مدت یک ماه در واقع مهلت جدیدی است که به مهلت 40 روزه به چارچوب هماهنگی و 15 روزه به نمایندگان مستقل افزوده می‌شود. 

«وائل الرکابی» از رهبران ائتلاف دولت قانون نیز اعلام کرد حرکت صدر به سمت اپوزیسیون پارلمانی فرصت یا مهلتی جدید به همه گروه‌های سیاسی از جمله متحدانش در روند تشکیل دولت است. 

وی افزود: هیات هماهنگی نشست مهمی برگزار می‌کند تا درباره موضع‌گیری صدر و گام‌های بعدی هیات هماهنگی تصمیم‌گیری شود. از جمله گام‌های اتخاذ شده حرکت به سمت گروه‌های سیاسی ائتلاف‌کننده با صدر یعنی السیاده به رهبری «خمیس خنجر» و حزب دموکرات به رهبری «مسعود بارزانی» و نیز دیگر گروه‌های سیاسی است. 

الرکابی گفت: همچنین با مقتدا صدر درباره تصمیمش رایزنی خواهد شد و سازوکارهای پیشنهادی درباره خروج از بن‌بست سیاسی بررسی خواهد شد، بویژه که هیات هماهنگی با صدر درباره تشکیل دولت اکثریت ملی بدون حذف هیچ گروه یا تشکل سیاسی هم‌رأی است. 

الرکابی گفت: شاید تصمیم اخیر صدر به دنبال نشست اخیرش با قطب‌های ائتلاف نجات میهن باشد، بویژه که طبق شواهد اختلاف نظرهایی میان ۳ قطب این ائتلاف وجود دارد و شاید تصمیم صدر به مثابه فرصتی به ائتلاف السیاده و حزب دموکرات برای وارد شدن به گفت‌وگوهای جدید و تشکیل ائتلاف درباره تسریع در تشکیل دولت آتی باشد. 

وی افزود: هیات هماهنگی گفت‌وگوهای خود را با گروه‌های سیاسی طی روزهای آتی برای خروج از بن‌بست سیاسی تسریع خواهد کرد. 

از سوی دیگر، یک منبع وابسته به ائتلاف السیاده گفت تصمیم صدر اهدافی را دنبال می‌کند که از جمله آنها رها کردن متحدانش از هر گونه توافقاتی است که مانع ورود آنها به ائتلاف‌های جدید با دیگر گروه‌ها می‌شود و در عین حال ماهیت همبستگی نیروهای ائتلاف «نجات میهن» را نشان می‌دهد. این منبع گفت: صدر قصد دارد ناتوانی دیگر گروه‌های سیاسی درباره یافتن راهکاری موثر را اثبات کند از این رو توپ را در زمین متحدان و هیات هماهنگی انداخته است.

 

* توئیت صدر پس از اعلام موضع مستقل‌ها

توئیت مقتدا صدر بعد از اعلام طرح نمایندگان مستقل پارلمان عراق منتشر شد؛ طرحی که در آن مستقل‌ها با علم به تعیین‌کنندگی خود در سرنوشت فرآیند تشکیل دولت، برای نخستین بار خیز بلندی برداشته‌اند و از طرف‌های سیاسی خواسته‌اند به آنها بپیوندند تا بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمانی را تشکیل دهند؛ «بدون پیش‌شرط»، «بدون دیکته و فشار از سوی سایر جناح ها» و البته با تاکید بر «نامزدی شخصیت‌های مستقل از سوی نمایندگان مستقل و جریان‌های نوظهور». نمایندگان حاضر در کنفرانس اخیر مستقل‌های پارلمان عراق تاکید کردند «نخست‌وزیر آینده باید معروف به استقلال و پاکدستی و خبرگی باشد، شبهه فساد در پرونده او نباشد و محل جدل (از سوی طرف‌ها) نیز نباشد». این اما همه شرط‌های مستقل‌ها در طرح خود نیست؛ آنها می‌گویند فراکسیون‌های پارلمانی حامی تشکیل دولت در قالب طرح مستقل‌ها «باید تعهد بدهند زمینه‌های اپوزیسیون فعال را فراهم کنند و درباره جدایی کامل بین فعالیت‌های اکثریت سیاسی و معارضان، تضمین بدهند (جلوگیری از تاثیر جریان‌های حاکم در قدرت بر نقش معارضان)؛ همچنین اپوزیسیون بتواند ابزارهای نظارت را در ریاست کمیسیون‌های پارلمانی و غیر آن به کار گیرد و این کار از طریق اصلاح قانون‌های پارلمانی انجام گیرد». با ملاحظه این واکنش‌ها پیداست که اکنون، کم‌تعدادهای پرچگالی پارلمان عراق در قامت مدعی ظاهر شده‌اند. 

 

* چارچوب هماهنگی چه می‌گوید؟

چارچوب هماهنگی شیعه همواره بر این اصل تاکید داشته که نخست‌وزیر باید از دل ائتلاف گروه‌های شیعه انتخاب شود و اختلاف با جریان صدر را اختلاف تاکتیکی و درون‌شیعی عنوان کرده است. با این حال چارچوب هماهنگی در واکنش به طرح مستقل‌ها بیانیه‌ای حاکی از همراهی داده است. در این بیانیه می‌خوانیم: آنچه حاصل نشست آقایان نمایندگان مستقل جنبش‌های نوظهور بود را پیگیری کردیم؛ طرحی که مضامین آن، منسجم با تلاش‌های ما برای یافتن راه‌حل‌های واقعی به منظور حل بحران سیاسی است. این بیانیه می‌افزاید: از گام‌های عملی که نمایندگان مستقل اعلام کردند حمایت می‌کنیم؛ گام‌هایی که بسیار نزدیک به بندهای طرح اعلامی ما در ابتدای ماه جاری است، بویژه درباره تشکیل فراکسیون بزرگ‌تر و حفظ حق اکثریت. بر این اساس التزام خود را به تعیین نامزد (نخست‌وزیری) بی‌طرف شایسته اعلام می‌کنیم تا با تشکیل دولت، وضعیت بن‌بست سیاسی را پایان دهد. 

 

* خیز بلند مستقل‌های عراق

حالا در آشفته‌بازار اختلافات جناح‌های سیاسی عراق همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، مستقل‌های پارلمان که تعداد آنها از ۴۵ نماینده از مجموع ۳۲۹ عضو پارلمان فراتر نمی‌رود، در خود می‌بینند که به تشکیل فراکسیون اکثریت، جدی‌تر از هر زمان دیگری فکر کنند. آنها هم برای تشکیل دولت برنامه دارند، هم برای اپوزیسیون. گویا به این نتیجه رسیده‌اند که اگر دیگران در هر ۲ جناح (چارچوب هماهنگی و ائتلاف سه‌جانبه) به آنها تا این حد نیاز دارند که به مدد آنان بتوانند کشور را از بن‌بست سیاسی خارج کنند، چرا خودشان میدان‌دار اصلی عرصه سیاست این روزهای عراق نشوند. شاید آنها هم به اپوزیسیون شدن جریان صدر می‌اندیشند و آن را در حساب‌های خود آورده باشند؛ چنین امکانی اگر برای سایر جریان‌ها به معنای تهدید از سوی فراکسیون دارای بیشترین تعداد نماینده (جریان صدر) برداشت شود، چنین می‌نماید که برای مستقل‌ها بخشی از یک طرح کامل برای اداره کشور در سایه شمشیر داموکلس اپوزیسیون است، حال این اپوزیسیون ناظر هر جریانی می‌خواهد باشد؛ جریان صدر یا غیر از آن. چنین وضعیتی حتی اگر به نتیجه نرسد برای مستقل‌ها در عراق، یک فرصت است؛ فرصتی برای ابراز وجود، تمرین تمشیت اداره کشور و ساختارسازی در قالب یک حزب موثر.