گروه سیاسی: «النا دوهان» گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد درباره تاثیر منفی اقدامات یکجانبه قهرآمیز بر بهره‌مندی از حقوق بشر که به جمهوری اسلامی ایران سفر کرده، بعد از ظهر دیروز در نشستی خبری که ۲ ساعت به طول انجامید، به تشریح این سفر و دیدارهای انجام‌شده پرداخت. 

به گزارش «وطن‌امروز»، این سفر در شرایطی انجام شد که جریانات ضد ایرانی خارج‌نشین که طی سا‌ل‌های گذشته از بانیان تحریم‌ها علیه شهروندان ایرانی بوده‌اند و سهم زیادی در ترغیب آمریکا به وضع تحریم‌های ضدبشری علیه ایران داشته‌اند، تلاش زیادی برای ممانعت از سفر خانم دوهان کردند اما موفق به انجام این کار نشدند. سفر گزارشگر ویژه سازمان ملل از طرف دیگر در شرایطی که دولت بایدن به‌رغم برخی وعده‌های گمراه‌کننده همچنان به پروژه کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه شهروندان ایرانی ادامه می‌دهد، حائز اهمیت است. 

النا دوهان در ابتدای نشست خود گفت: سفری به ایران داشتم از هفتم تا هجدهم مه ‌۲۰۲۲ که برای جمع‌آوری اطلاعات و بی‌طرفی و راستی‌آزمایی بود. بحث من تاثیر منفی تحریم‌ها بر حقوق بشر است. گزارش نهایی من در شورای حقوق بشر در سپتامبر ۲۰۲۲ ارائه خواهد شد. 

گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد همچنین اظهار داشت: ایران مشمول گسترده‌ترین تحریم‌ها بوده و آمریکا تحریم‌های مالی و تجاری بزرگی را از دهه ۱۹۷۰ علیه ایران اعمال کرده و اقداماتی را انجام داده که ایران را از نظام مالی و تجاری جهان منزوی کند. سال ۲۰۱۰ خیلی از بخش‌های اقتصادی را هدف قرار داد. تحریم آمریکا هدفش بانک مرکزی ایران بود. 

خانم دوهان به اعمال تحریم‌های آمریکا علیه بخش‌های مختلف ایران اشاره و بیان کرد: بعد از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تمام تحریم‌های ثانویه برداشته شد و سازمان ملل به نحوی عمل کرد که از طریق برجام اقداماتی را انجام داد و بخشی از آن سرمایه‌گذاری در ایران بود ولی آمریکا یکجانبه از برجام خارج و تحریم‌هایی را وضع و بانک مرکزی ایران و چند بانک ایرانی را در لیست تحریم‌ها قرار داد و بسیاری از شرکت‌ها از بازار ایران خارج شدند و دارایی‌های ایران مسدود شد که ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار است و بیش از ۷۰۰ فرد حقیقی و حقوقی در این تحریم‌ها قرار گرفتند. 

وی همچنین گفت: علاوه بر این، کانادا تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرده و بیش از ۲۰۰ فرد حقیقی و حقوقی ایرانی را در فهرست تحریم‌های خود قرار داده است. النا دوهان به تاثیر تحریم‌ها بر بخش‌های دانشگاهی، فناوری و صنایع دستی و رشد اقتصادی ایران و همکار‌ی‌های بین‌المللی ایران با دیگر کشورها اشاره کرد و افزود: تحریم‌ها بر گروه‌های آسیب‌پذیر و سرپرستان خانواده و... تاثیر داشته است. کمک‌های بشردوستانه از طریق آژانس‌های بین‌المللی به خاطر مشکل در نقل و انتقال پول انجام نشده است. خانم دوهان بیان کرد: زندگی مردم دچار مشکل شده و وضعیت بحرانی‌تر شده است. 

 

* تحریم‌های اعمال شده علیه ایران قابل توجیه نیست

گزارشگر ویژه سازمان ملل همچنین عنوان کرد: دغدغه من این است که اقدامات قهری یکجانبه به عنوان اقدامات تنبیهی، موازین حقوق بشر جهانی را نقض می‌کند. تحریم‌ها علیه شرکت‌هایی که با ایران تجارت داشتند و استفاده ابزاری از آن و اعمال تحریم‌های ثانویه امری غیرقانونی است. جلوگیری از داشتن حساب بانکی برای دیپلما‌ت‌های ایرانی برخلاف کنوانسیون وین بوده و ممانعت از پرداخت حق عضویت ایران در سازمان‌های بین‌المللی هم برخلاف قوانین بین‌المللی است. 

وی گفت: تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال شده از دید شورای حقوق بشر و مجمع عمومی سازمان ملل قابل توجیه نیست. تحریم‌های یکجانبه، اولیه و ثانویه و تهدید به اعمال تحریم‌ها همه اینها بحث وضعیت حقوق انسانی را در ایران به خطر انداخته است و تحریم‌های اعمال شده بر صادرات کالاها و تحریم بانک‌های ایران و غذا و دارو باعث کاهش درآمد دولت و افزایش قیمت‌ها شده و به معیشت مردم آسیب ‌زده و افراد آسیب‌پذیر و پناهندگان و زنان سرپرست خانوار متاثر از آن شده‌اند و باعث شده ایران نتواند به درآمدهای خود دسترسی داشته باشد و سرمایه‌گذاری کند و مانع تبادل افراد دانشگاهی شده و تاثیر مخربی بر وضعیت انسان‌های عادی در ایران داشته است. 

دوهان ادامه داد: تحریم‌هایی که اعمال شده باعث شده مشکلات زیادی از لحاظ تبادل بانکی و پولی ایجاد کند و باعث شده وام‌هایی که ایران دریافت می‌کرده با مشکل مواجه شود و مشکلات زیادی حتی برای اتباع کشورهای دیگر ایجاد کرده است. از آنجایی که تحریم بانکی باعث شده از کشور ثالث خریداری کنند، باعث افزایش قیمت‌ها شده و درباره دارو مشکلات زیادی ایجاد کرده است. مانع شدن از حضور ایران در همکاری‌های بین‌المللی از طریق مانع شدن از پرداخت حق عضویت ایران باعث شده همکاری ایران مختل شود. در دسترس نبودن ماشین‌ها و قطعات یدکی و تکنولوژی‌ها و دارایی‌های بلوکه ایران باعث شده ایران حتی وقتی نیاز به وام داشته، نتواند به آنها دسترسی داشته باشد و تاثیر مخربی بر زندگی مردم و سلامت آنها و رشد تکنولوژی‌های نوین داشته و به مسائل زیست محیطی آسیب زده است.  وی گفت: کاهش درآمد دولت ناشی از صادرات کالا باعث افزایش تورم و قیمت شده و این امنیت غذایی مردم و بحث سلامت را به خطر انداخته و فقر را دامن ‌زده و باعث کاهش کیفیت زندگی مردم شده است. گزارشگر ویژه سازمان ملل گفت: منع واردات داروها باعث مشکلات زیادی در ایران شده و نقض قواعد مدنی است. 

دوهان خاطرنشان کرد: تحریم‌های یکجانبه به همراه تحریم‌های ثانویه و بانک‌ها باعث شده موسسات خصوصی ناچار شوند به دنبال راه‌های جایگزین باشند که باعث کاهش کیفیت و افزایش قیمت و هزینه‌ها شده است. اکراه و عدم تمایل شرکت‌های خارجی برای همکاری با شرکت‌های فناوری و... به دلیل عدم توانایی پرداخت بانکی و برگشت خوردن مقالات علمی که از سوی ایران فرستاده می‌شود، موجب شده دانشمندان ایرانی قادر به استفاده از فروم‌های بین‌المللی نباشند که حق آموزش افراد دانشگاهی را پایمال می‌کند و مانع همکاری‌های فرهنگی و علمی می‌شود. 

وی گفت: چالش‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها موجب شده ایران نتواند کمک‌های مستمری را در اختیار افراد آسیب‌پذیر از جمله پناهندگان قرار دهد. وضعیت بد اقتصادی باعث افزایش فقر، اعتیاد و... شده است. تلاش‌های دولت را در زمینه کاهش اثرات اینها تحسین می‌کنم. تحریم‌های یکجانبه به هیچ‌وجه قابل توجیه نیست. این تحریم‌ها مانع ارسال کمک‌های بشردوستانه به ایران شده است. ارسال داروهای نجات‌بخش به دلیل ممنوعیت انتقال پول‌ دچار مشکل شده است. 

گزارشگر ویژه سازمان ملل خاطرنشان کرد: به همه طرفین یادآور می‌شوم که به تعهدات خود بر اساس منشور ملل متحد عمل کنند، از جمله احترام به عدم مداخله در امور داخلی کشورها و توصیه می‌کنم همه تحریم‌های یکجانبه را متوقف کنند و وارد گفتمان شوند و مانع این شوند که اثرات منفی این تحریم‌ها بر مردم معمولی وارد شود. از همه کشورهایی که تحریم‌ها را اعمال کردند، از جمله آمریکا می‌خواهم بلافاصله تحریم‌ها علیه مردم ایران را بردارند. این تحریم‌ها از لحاظ حقوق بین‌الملل توجیه‌پذیر نیست. غذا و دارو باید از تحریم‌ها معاف شود. حتی اگر هدف خوبی از تحریم وجود داشته باشد، این کار غیرانسانی را توجیه نمی‌کند. 

وی گفت: به آمریکا توصیه می‌کنم وضعیت اضطراری را در نظر گرفته، مطابق قوانین بین‌الملل به تعهداتش پایبند باشد. از شرکت‌ها، بانک‌ها، بخش خصوصی و همه درخواست می‌کنم تبعیت از این تحریم‌ها را متوقف کنند و جنبه‌های انسانی آن را در نظر بگیرند. از دولت‌ها هم می‌خواهم تمام دارایی‌های بلوکه بانک مرکزی ایران را آزاد کنند که دولت بتواند تعهدات حقوق بشری خود را اجرا کند. از همه بانک‌ها و شرکت‌ها می‌خواهم از تبعیت اجباری از تحریم‌ها پرهیز کنند بویژه در زمینه تحویل دارو و غذا. 

خانم دوهان گفت: از سازمان‌های بین‌المللی می‌خواهم تعهدات خود را فراموش نکنند و تحریم‌های فراسرزمینی اعمال نکنند، چون باعث نقض حقوق انسانی می‌شود و از موسسات حقوقی و قضایی منطقه‌ای و ملی می‌خواهم تدابیری اتخاذ کنند که باعث ریسک این تحریم‌ها شود. از کشورها درخواست می‌کنم مطمئن شوند ایران حق عضویت خود را پرداخت کند و دیپلمات‌های ایرانی بتوانند حساب بانکی باز کنند و مسائل بانکی خود را انجام دهند. بلوکه کردن حساب دیپلمات‌ها نقض کنوانسیون وین است. 

گزارشگر ویژه سازمان ملل در پاسخ به سؤالی درباره اینکه توصیه شما درباره مقابله با اقدامات منفی آمریکا علیه ایران چیست، اظهار داشت: ما ۳ صفحه توصیه‌نامه داده‌ایم و از کشورهای تحریم‌کننده خواسته‌ایم رفتار خود را متوقف کرده و به تعهدات خود در زمینه احترام به حقوق بشر عمل کنند. همچنین کشورها و نهادهای بین‌المللی بیشتر با ایران همکاری کنند. 

خانم دوهان در ادامه درباره پیامدهای تحریم‌های وضع شده بر ایران در قبل و مقطع فعلی گفت: این تحریم‌ها سال ۲۰۱۸ بعد از خروج آمریکا از برجام بیشتر شده است. الان شورای امنیت هیچ تحریمی علیه ایران ندارد ولی بعد از خروج آمریکا از برجام، دامنه تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران گسترده‌تر شد و در کنار این تحریم‌ها، حتی تحریم‌هایی در زمینه ارائه کالا و بیمه کالا و نقل و انتقالات بانکی وضع شد. امروز تمام بانک‌های ایران تحریم شده‌اند و دیگر در سوئیفت هم نیستند و به هیچ وجه نمی‌توان پول را به سیستم بانکی بین‌المللی منتقل کرد. این تحریم‌ها تاثیر زیادی روی حقوق بشر گذاشته است و نسبت به سال ۲۰۱۵ دامنه آن بیشتر هم شده است. دانشگاهیان، ورزش، بخش فرهنگی و... چنان تحریم شده‌اند که ایران حتی نمی‌تواند حق عضویت سازمان ملل و همچنین حق عضویت ورزشکاران و... را بدهد. 

گزارشگر سازمان ملل گفت: 8 صفحه به عنوان نمونه در گزارش خود نوشته‌ام. حقوق بشر تحت تاثیر بسیار شدیدی از تحریم‌ها قرار گرفته است، همچنین بحث سلامت که از بحث‌های حقوق بشری است؛ بعضی داروها تولید داخل هستند ولی مواد خام آن از خارج وارد می‌شود که به پرداخت‌های بانکی و کیفیت مواد خام برمی‌گردد. درباره بیماری‌های خاص نمی‌شود دارو را در داخل تولید کرد. می‌گویند معافیت‌هایی برای ایران اعمال شده ولی حتی آژانس‌های سازمان ملل نمی‌توانند اینها را در اختیار ایران قرار دهند. نفت و سایر کالاها را نمی‌توان صادر کرد که این خود باعث کاهش درآمد در داخل شده است. از آگوست ۲۰۲۱ رسما گفته شد ۸۵۰ هزار پناهنده افغان وارد ایران شده‌اند و به خاطر اینکه بچه‌های زیادی دارند - دست‌کم ۵۰۰ هزار نفر کودک هستند- چند مدرسه جدید باید ایران بسازد تا شرایط تحصیل آنها را فراهم کند. وقتی درآمد دولت کم شود و نتواند صادرات کند، شرکت‌های وابسته به صادرات با مشکل مواجه شده و بسیاری بیکار می‌شوند و حقوق افراد کم می‌شود. 

دوهان در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: صنایع دستی در ایران آسیب جدی دیده است. صنعت گردشگری دچار مشکل شده است. من مجبور شدم پول نقد با خودم بیاورم تا پول هتلم را بدهم. گزارشگر سازمان ملل همچنین درباره ضمانت اینکه توصیه‌هایش مورد سوءاستفاده کشورهای غربی از جمله آمریکا قرار نگیرد خاطرنشان کرد: وقتی می‌گوییم چه گام‌هایی برداشته می‌شود، گام اولی که در همه گزارش‌ها می‌خواهم تاکید کنم این است که همه کشورها تعهد دارند طبق موازین قانونی عمل کنند. دولت‌ها سعی می‌کنند روی هم تاثیر بگذارند ولی در بحث تاثیر، کشورها نباید تعهدات بین‌المللی را نقض کنند. باید توجه کنیم اقداماتی که علیه ایران اعمال می‌شود نقض حقوق بشر است. هدف از سفر من این است که وضعیت را تجزیه و تحلیل کنم. اطلاعاتی درباره کودکان پروانه‌ای دریافت کردم و به من گفتند هیچ راهی نیست که پانسمان و داروهای مورد نیازشان وارد شود. شرکت‌ها گفته‌اند می‌ترسند تحت تحریم‌های آمریکا قرار بگیرند. 

دوهان همچنین به ایرانیانی که خارج از ایران زندگی می‌کنند و تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته‌اند هم اشاره کرد. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد درباره تاثیر منفی اقدامات یکجانبه قهرآمیز بر بهره‌مندی از حقوق بشر اظهار داشت: ما باید بحث‌های چندجانبه داشته باشیم که برای بانک‌ها راهکاری بیابیم. بانک‌ها و شرکت‌های خارجی گفته‌اند می‌خواهیم با ایران تجارت انجام دهیم ولی دولت‌های ما حتی اتحادیه اروپایی از ما حمایت نمی‌کنند. گزارشگر سازمان ملل همچنین اظهار داشت: تاثیری که به من گزارش شده، درباره دسترسی به بحث تبادل دانش و اطلاعات و تجربه بوده است. درباره پروژه‌های تحقیقاتی اگر در یک پروژه‌ای ایرانی‌ها موفق شوند متاسفانه از آنها حمایت مالی نمی‌شود. دانشمندان خارجی‌ای که می‌خواهند در سمینارهای ایرانی شرکت کنند، نتوانسته‌اند از نهادهای آمریکایی ویزا بگیرند. النا دوهان همچنین در پاسخ به سؤالی درباره پیشنهادات عملی اظهار داشت: کاملا مطمئن هستم گزارش من عملی است. در گزارش خود گفتم نباید تحریم‌ها اتفاق بیفتد. بحث تعهد کشورها مطرح بوده که تحریم‌ها را رعایت نکنند. توصیه‌های من عملی بوده و پیش‌نویس نوشتم و خواستم کشورها و شرکت‌ها اجرا کنند. 

 

* تأثیر عمیق تحریم‌ها بر اقتصاد ایران

گزارشگر ویژه سازمان ملل درباره تاثیر تحریم‌ها روی اقتصاد و قیمت‌ها گفت: تاثیر تحریم‌ها بسیار بالا بوده و بر ایجاد تورم بالا در ایران اثر داشته است. هیچ عنصر دیگری را ارزیابی نکردم چون کرونا هم بر اقتصاد تاثیر گذاشته و تعداد پناهندگان هم تاثیر گذاشته است. من فقط تاثیر تحریم‌ها را دیدم که آثار عمیقی داشته است. من در کار خودم طی ۲ سال گذشته دیدم وقتی کشوری تحت تحریم است، باید راهی پیدا کند که پول و کالا را تحویل مردم دهد. هر شرکت خصوصی و دولتی از طریق بانک‌های خصوصی عمل می‌کند که این خود قیمت‌ها را بالا می‌برد و این امکان فساد را بالاتر می‌برد. اگر قرار است پول از طریق چند واسطه جا‌به‌جا شود، مجبورند شرکت‌ها و دولت‌ها راهی پیدا کنند که زندگی مردم را پیش ببرند و متاسفانه ممکن است بر اثر آن جرمی رخ دهد. دوهان در پاسخ به سؤالی درباره تاثیر این گزارش بر تحریم‌های آمریکا و تغییر رفتار آمریکا نیز اظهار داشت: من نمی‌توانم آنها را مجبور کنم ولی می‌توانم مستنداتی را مطرح کنم که درباره آن صحبت شود. وی در پاسخ به پرسشی درباره فشار حداکثری آمریکا نیز عنوان کرد: من بحث فشار حداکثری را در نظر گرفتم و این اقدام غیرقانونی است.