حسن حیدری /  احمد تشکینی: رکود تورمی، مهم‌ترین چالش سال‌های اخیر اقتصاد ایران است. رشدهای اقتصادی منفی در طول ۳ سال گذشته (به استثنای سال 1399) و تورم بالای 30 درصد در همین دوره، دلیلی بر وجود رکود تورمی در اقتصاد ایران است. در این راستا، این سوال مطرح می‌شود که آیا سیاست کنترل نرخ تورم حتما باعث کاهش رشد اقتصادی می‌شود؟ به طور مشخص چه رابطه‌ای بین نرخ تورم و رشد اقتصادی وجود دارد؟
در پاسخ به این سوال (با استناد به نمودار 1) می‌توان گفت رابطه معکوسی بین تورم با متغیرهای رشد اقتصادی (اعم از رشد کل اقتصاد ایران و رشد ارزش افزوده صنعت طی دوره 99-1369) وجود دارد. به عبارت دیگر دوره‌هایی با تورم بالاتر همزمان با رشدهای اقتصادی و رشد ارزش افزوده صنعتی پایین‌تر بوده است و بالعکس. از طرفی ضریب همبستگی تورم و رشد اقتصادی در طول دوره مورد نظر معادل 0.5- و ضریب همبستگی تورم و رشد ارزش افزوده صنعت معادل 0.45- است که نشان‌دهنده همراهی و همبستگی معکوس و غیرمستقیم بین متغیرهای مورد نظر است.
برای بررسی واضح‌تر ارتباط بالا باید روند بلندمدت متغیرهای ذکر شده استخراج شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در نمودار 2 روند بلندمدت ۳ متغیر تورم، رشد اقتصادی و رشد ارزش افزوده بخش صنعت ارائه شده است که بر اساس آن ارتباط متغیرها در 3 ناحیه قابل ارائه است.
در ناحیه اول (دوره 74-1369) روند بلندمدت تورم در حال افزایش است، در حالی ‌که روند بلندمدت رشد اقتصادی و رشد ارزش افزوده صنعت در کاهش است.
در ناحیه دوم (دوره 84-1377) روند بلندمدت تورم در حال کاهش است، در حالی ‌که روند بلندمدت رشد اقتصادی و رشد ارزش افزوده صنعت درحال افزایش است.
در ناحیه سوم (دوره 99-1385) روند بلندمدت تورم در حال افزایش است، در حالی ‌که روند بلندمدت رشد اقتصادی و رشد ارزش افزوده صنعت در کاهش است.
بر این اساس، ارتباط معکوس بین تورم با رشد اقتصادی و رشد ارزش افزوده صنعت به طور واضح قابل مشاهده است به طوری‌که هرگاه روند تورم صعودی بوده است، روند رشد اقتصادی و رشد صنعتی نزولی شده است و بالعکس. می‌توان گفت دلیل ارتباط معکوس بین تورم و رشد در اقتصاد ایران آن است که تورم‌های دورقمی مانعی مهم پیش‌ روی سرمایه‌گذاری است، بنابراین با کاهش افق سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی، مانع از افزایش رشد اقتصادی می‌شود. در پایان ذکر نکات کلیدی زیر ضروری است:
1- رابطه معکوسی بین تورم با ۲ متغیر رشد اقتصادی و رشد ارزش افزوده صنعت در طول سال‌های 99-1369 وجود داشته است.
2- به ‌دلیل ارتباط معکوس تورم و رشد در اقتصاد ایران، سیاست‌های ضدتورمی مانعی در جهت خروج از رکود اقتصادی به شمار نمی‌آید.
3- انتظار می‌رود سیاست‌های کنترل تورم تاثیرات مثبتی بر رشد اقتصادی و رشد ارزش افزوده صنعت در سال‌های آینده داشته باشد (از طرفی افزایش تورم طی سال‌های گذشته باعث کاهش قدرت خرید خانوارها و پدید آمدن رکود در طرف تقاضا شده است. در چنین شرایطی با افزایش هزینه‌های تولید، فروش با مشکل مواجه خواهد شد و در نتیجه تقاضا برای صنایع داخلی را کاهش می‌دهد، همچنین رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی را نیز کاهش می‌دهد. بر این اساس، کنترل تورم مانع از افزایش قیمت تمام شده کالاهای تولید داخل و کاهش قدرت خرید بیشتر طرف تقاضا خواهد شد).