گروه فرهنگ و هنر: اینکه «تاریخ معلم انسان‌هاست» چه اندازه در فضای آموزشی ما جدی گرفته می‌شود؟ این سوال که می‌تواند مبدا یک پژوهش و برنامه‌ریزی جدی برای اهمیت دادن به آموزش تاریخ در فضای رسمی و غیررسمی باشد، از جهات متعددی قابل بررسی و پیگیری است. امروز که مساله جهاد تبیین از سوی رهبر انقلاب به عنوان امری فوری و قطعی مطرح شده است، ارجاع به آموزش تاریخ جدی‌تر از همیشه باید پیگیری شود. در این مسیر ۲ نوع آموزش می‌تواند موثر باشد؛ آموزش‌های رسمی و آموزش‌های غیررسمی. در آموزش‌های رسمی که از طریق مدارس هدایت می‌شود، معمولا مقدماتی در شرح تاریخ ارائه می‌شود که چیزی فراتر از آموختن نام سلسله‌ها نیست. در این مدل آموزش وقایع کمتر جلب توجه می‌کند. تجربه نیز نشان داده این نوع آموزش، آموزش‌ موثری نیست. در آموزش‌های غیررسمی اما دست تولید‌کننده محتوا باز است؛ علاوه بر اینکه می‌تواند محتواهای جدی‌تر و فراوان‌تری را تولید کند، امکان توزیع متناسب و بهتر را هم می‌تواند در برنامه داشته باشد. 

وقتی رهبر انقلاب در سخنرانی 14 خرداد امسال برای شناخت غرب و مواجهه‌های متناقضش در باب حقوق بشر و مسائل دیگر به ۳ قرن بهره‌کشی از جوامع و ملت‌های دیگر ارجاع می‌دهند، گزاره «کتاب بخوانید ان‌شاءالله، این حقایق را بیشتر از نزدیک درک کنید» را به شکل یک مطالبه جدی مطرح می‌کنند. جالب آنکه در این بخش از سخنان رهبری، مخاطبان‌شان نیز جوان‌ها هستند: «جوان‌های ما این را توجه کنند: غربی‌ها 3 قرن دنیا را غارت کردند؛ ۳ قرن! دنیا را غارت کردند. از شرق آسیا، از اندونزی، از فیلیپین، از نپال، از شبه‌قاره‌ هند بگیرید تا آسیای مرکزی و آسیای غربی و تا شمال آفریقا، بخش‌های مغرب آفریقا و تا سراسر آفریقای سیاه؛ غربی‌ها ۳ قرن اینها را غارت کردند؛ به اینجا اکتفا نکردند، آمریکای جنوبی را هم دست گذاشتند، آنجا را هم غارت کردند؛ قاره‌ آمریکا را! قاره‌ آمریکا هم صاحبانی داشت، تمدنی داشت، ملت‌هایی داشت؛ اینها با حیله‌های گوناگون، که همه‌ اینها در تاریخ‌های دقیق مشخص است؛ کتاب بخوانید ان‌شاءالله، این حقایق را بیشتر از نزدیک درک کنید، فاجعه آفریدند».

متولیان فرهنگی اما فرصت‌های کم‌نظیری برای ارائه خوب و مناسب تاریخ دارند؛ فرصتی که پیش‌تر در اختیار نبود یا ظرفیت کمتری برای آن وجود داشت. امروز با استفاده از ظرفیت‌های چندرسانه‌ای و بستری که تلفن همراه در اختیار کاربران قرار می‌دهد، می‌شود تولیدات مؤثری را در این حوزه ارائه داد. به عنوان مثال پادکست ظرفیت خوبی برای طرح مباحث تاریخی است. پادکست‌‌ها معمولا به صورت سریالی منتشر می‌‌شوند و کاربرها می‌‌توانند آنها را دنبال کنند و از مطالب جدید آن باخبر شوند. اصطلاح پادکست برای مجموعه فایل‌‌های صوتی دیجیتال که در شبکه‌‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌‌شود به کار ‌می‌رود. بسیاری از شخصیت‌ها و موقعیت‌های تاریخی را می‌توان با هزینه‌ای پایین از طریق پادکست معرفی کرد. قالب مستند هم ظرفیت دیگری است. قالب‌های دیگری نیز وجود دارند که به فراخور توسعه شبکه‌های اجتماعی گاه جان می‌گیرند و بعد کنار می‌روند تا به قالبی تازه جا دهند. در واقع نباید غفلت کرد و نسبت به این ظرفیت‌های موجود بی‌تفاوت بود. 

موسسات و نهادهای فرهنگی باید اهمیت تبیین به واسطه آموزش تاریخ را متوجه باشند و از هزینه کردن برای آن نهراسند. در شرایطی که فیک‌نیوزها هر روز به واسطه شبکه‌های اجتماعی در حال تولید اخبار جعلی و حتی تحریف‌های تاریخی گسترده هستند، نمی‌توان متقابلا اقدام درخوری صورت نداد. باید از همه ظرفیت‌های موجود بهره مناسب را برد و در تبیین تاریخ کوشید، چرا که امروز یکی از مهم‌ترین ابزارهای جهاد تبیین که خود دستاورد بزرگی است، آموزش دقیق و درست تاریخ است. هم امام خمینی(ره) و هم آیت‌الله خامنه‌ای از آشناترین افراد به مسائل تاریخی، گذشته ملت‌ها و حقایق جهان بوده و هستند. 

 رهبر انقلاب در کمتر سخنرانی‌ای است که ارجاعات تاریخی نداشته باشند. رهبر انقلاب در یکی از گفت و شنود‌های‌شان با دانشجویان در پاسخ به یکی از سوال‌های دانشجویان به مطالعه تاریخ توصیه می‌کنند: «من کلا به جوان‌ها، بویژه به دانشجویان و طلاب توصیه می‌کنم که آگاهی‌های خودشان را افزایش دهند. بسیاری از این کجروی‌هایی که شما ملاحظه می‌کنید، ناشی از کمبود آگاهی است. نسل امروز - بویژه نسل جوان ما - باید از تاریخ کشورش اطلاع داشته باشد؛ بویژه از زمان مشروطیت به این طرف را بداند... شما باید بویژه تاریخ رژیم گذشته را بدانید. نسل امروز ما درست نمی‌داند که انقلاب اسلامی چگونه این کشور را از چنگال آن رژیم خلاص کرده است... شما باید اینها را بدانید. شما باید تاریخ کودتای رضاخان در اسفند ۱۲۹۹، بعد رسیدنش به سلطنت در ۱۳۰۳، بعد جانشین شدن محمدرضا را بدانید». این توصیه و توصیه‌های مشابه در گفتارهای رهبر انقلاب فراوان تکرار شده و بی‌تردید نسبت مهمی با موضوع جهاد تبیین دارد.