میثم مهر‌پور: موضوع امنیت غذایی را می‌توان یکی از مهم‌ترین اصول و اولویت‌های اقتصادی جمهوری اسلامی طی 4 دهه گذشته دانست به نحوی که تاکیدات حضرت امام(ره) و رهبر حکیم انقلاب بر تولید کالاهای اساسی، امنیت غذایی و تکیه بر ظرفیت‌های کشاورزی کشور طی دهه‌های گذشته، بر کسی پوشیده نیست. البته در این میان همواره عده‌ای که گاه از مدیران اجرایی دولت‌های مختلف نیز بوده‌اند با اطلاعات سطحی و نگاه بخشی معتقد بودند تولید هر کالایی که امکان واردات آن با قیمت کمتری از هزینه‌های تولید آن کالا در داخل، وجود داشته باشد اشتباه است. این افراد می‌گفتند چه لزومی دارد وقتی می‌توان گندم را با قیمت کمتری نسبت به قیمت تمام‌شده در ایران وارد کرد، در داخل کشور گندم تولید کنیم؟ کسانی که به بهانه کمبود آب طرح نکاشت را مطرح کرده و حتی پا را فراتر گذاشته و صراحتا خودکفایی گندم را مزخرف می‌دانستند! با این حال، تاکید و توجه نهادها و تفکرات انقلابی به حوزه امنیت غذایی طی این سال‌ها، باعث شده اقتصاد ایران هرگز با تهدید یا خطر جدی در این حوزه مواجه نباشد. برای درک بهتر اهمیت امنیت غذایی ذکر نکاتی ضروری است. 

1- بر اساس جدیدترین آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در رده‌بندی ۱۹۵ کشور جهان که بر اساس آمار سال ۲۰۲۰ تهیه شده است، چین و آمریکا بزرگ‌ترین واردکنندگان محصولات کشاورزی بوده و در مجموع چیزی بیش از 300 میلیارد دلار محصول کشاورزی وارد کرده‌اند. در رده‌بندی بزرگ‌ترین وارد‌کنندگان محصولات کشاورزی کشورهایی مانند آلمان، هلند، انگلیس، ژاپن، فرانسه، ایتالیا، بلژیک و کانادا بعد از چین و آمریکا در رده‌های سوم تا دهم جهان قرار دارند. این در حالی است که ایران با وجود اینکه جزو 20 کشور بزرگ و پرجمعیت دنیا محسوب می‌شود باید متناسب با مساحت و جمعیت خود جزو 20 کشور بزرگ وارد‌کننده محصولات غذایی نیز باشد اما با واردات 8.3 میلیارد دلاری محصولات کشاورزی و غذایی در رتبه ۴۳ رده‌بندی جهانی بزرگ‌ترین واردکنندگان این محصولات قرار دارد، به نحوی که بسیاری از کشورهای کم‌جمعیت جهان مانند لهستان، امارات، سوییس و... در قیاس با ایران وابستگی بیشتری به غذای وارداتی داشته و در رتبه بالاتری از ایران قرار دارند گزاره‌ای که نشان می‌دهد موضوع امنیت غذایی و خودکفایی در حوزه تولید مواد غذایی از اولویت‌های اقتصاد ایران بوده است.

2- اگر چه عده‌ای تلاش دارند بحران غذایی پیش آمده در دنیا را صرفا مربوط یا محدود به موضوع تقابل نظامی میان روسیه و اوکراین - به عنوان بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم به بازار جهانی- کنند اما واقعیت این است که این موضوع در نهایت نقش یک کاتالیزور را برعهده داشته و اصل موضوع فراتر از این ماجراست، به نحوی که ماجرای قحطی و کمبود مواد غذایی در سطح جهان بسیار جدی است. برای مثال به گزاره‌های زیر دقت کنید: 

الف- نشریه اکونومیست در هفته‌های گذشته گزارشی از بحران غذایی در جهان منتشر کرده و در آن به احتمال قحطی و کمبود شدید مواد غذایی در سال جاری اشاره کرده بود. 

ب- بر اساس آمارهای منتشر شده از ابتدای سال 2022 تاکنون قیمت جهانی گندم بیش از 50 درصد افزایش داشته و این روند همچنان ادامه دارد. 

پ- دولت هند ماه گذشته با هدف کنترل رشد افسارگسیخته قیمت گندم در این کشور، صادرات گندم را‌‌‌‌‌‌‌‌ ممنوع کرد. 

ت- بسیاری از کشورهای تولیدکننده گندم در پی کاهش تولید گندم در جهان و وجود ممنوعیت‌هایی در واردات آن در پی جنگ روسیه و اوکراین تصمیم گرفتند هرگونه خرید و فروش گندم به اشخاص حقیقی را ممنوع کنند. 

 حالا سوال این است: کسانی که تا همین چند صباح پیش اصل خودکفایی، بویژه در تولید محصولات استراتژیک مانند گندم را مزخرف می‌دانستند، امروز چه نظری دارند؟ کاش کشورها و دولت‌هایی که امروز با مشکل تامین مواد غذایی خود دست به گریبانند به این آقایان دلار بدهند تا برای‌شان گندم وارد کنند!

* کارشناس و پژوهشگر اقتصاد