گروه اقتصادی: ایفای نقش فعال در دیپلماسی اقتصادی با همسایگان یکی از نقاط عطف‌ دولت سیزدهم در عرصه اقتصادی به شمار می‌آید که در صورت استمرار، نقش ایران را به عنوان یکی از محورهای اصلی تجاری و سرمایه‌گذاری در منطقه تقویت  خواهد کرد. در هفته‌های اخیر هیات‌های مختلفی از کشورهای همسایه همچون ترکمنستان، ارمنستان و... به کشور سفر کرده‌اند و پیرامون همکاری‌های مشترک بحث و بررسی قابل توجهی صورت گرفته است. روز گذشته نیز رئیس‌جمهور قزاقستان در صدر هیاتی بلندپایه سیاسی و اقتصادی وارد تهران شد که به این بهانه در این گزارش به ظرفیت‌های اقتصادی میان ایران و قزاقستان و جزئیات وضعیت تجاری 2 کشور می‌پردازیم.

به گزارش «وطن‌امروز»، سیدروح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک همزمان با سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به ایران درباره تجارت با قزاقستان اظهار داشت: از مجموع تجارت ۷۲۹ هزار تنی ایران با قزاقستان در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۱۲ هزار تن کالا به ارزش ۱۸۷ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار، صادرات ایران به قزاقستان بوده که با رشد ۵۱ درصدی در وزن و ۱۱ درصدی در ارزش همراه بوده است، واردات از قزاقستان هم ۲۱۷ هزار تن کالا به ارزش ۷۸ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه ۱۴۱ درصد در وزن و ۱۰۸ درصد در ارزش افزایش داشته است. 

وی درباره تجارت با قزاقستان تصریح کرد: تجارت غیرنفتی ایران با قزاقستان به‌عنوان یکی از همسایگان پانزده‌گانه جمهوری اسلامی ایران (از کشورهای حاشیه دریای خزر) در 2 دهه اخیر دارای فراز و نشیب بوده  است که به‌ صورت کلی در بررسی ۲۰ ساله تجارت با این کشور می‌توان دهه 80 را دهه واردات از قزاقستان و دهه ۹۰ را دهه صادرات به این کشور دانست.

سخنگوی گمرک گفت: در ۲۰ سال اخیر بیش از ۱۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد دلار بین ایران و قزاقستان تبادل شد که سهم صادرات ایران 4 میلیون و ۲۰۴ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۳۱۷ میلیون دلار بوده و واردات از قزاقستان هم ۱۱ میلیون و ۱۸۵ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و ۶۳۵ میلیون دلار بوده است.

وی افزود: از سال ۸۱ تا سال ۱۴۰۰ به ترتیب صادرات ایران به قزاقستان ۵۱ میلیون، ۴۸ میلیون، ۳۸ میلیون، ۵۷ میلیون، ۷۳ میلیون، ۷۹ میلیون، ۶۹ میلیون، ۵۸ میلیون، ۶۹ میلیون، ۸۵ میلیون، ۱۳۵ میلیون، ۲۱۵ میلیون، ۲۰۸ میلیون، ۱۳۸ میلیون، ۱۷۴ میلیون، ۱۶۹ میلیون، ۱۳۳ میلیون، ۱۶۵ میلیون، ۱۶۷ میلیون و ۱۸۷ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار بود که بالاترین میزان در این ۲۰ سال مربوط به سال ۹۲ و کمترین میزان نیز مربوط به سال ۸۳ بوده است.

لطیفی درباره میزان واردات ایران از قزاقستان در ۲ دهه گذشته گفت: از سال ۸۱ تاکنون به ترتیب ۲۶۲ میلیون، ۲۸۵ میلیون، ۲۳۰ میلیون، ۲۵۵ میلیون، ۲۸۰ میلیون، ۳۴۱ میلیون، ۲۹۵ میلیون، ۲۲۳ میلیون، ۱۲۴ میلیون، ۱۳۶ میلیون، ۱۹۳ میلیون، ۲۴۷ میلیون، ۱۷۹ میلیون، ۱۰۷ میلیون، ۱۰۴ میلیون، ۶۷ میلیون، ۸۷ میلیون، ۱۰۵ میلیون و ۳۷ میلیون دلار از کشور قزاقستان واردات داشتیم که بیشترین میزان واردات در سال ۸۶ و کمترین میزان نیز در سال ۹۹ بوده است.

وی درباره محصولات صادراتی گفت: محصولات کشاورزی، دامی و غذایی، مصالح ساختمانی، لوازم‌خانگی، مشتقات نفتی، لوازم الکترونیکی، ماشین‌آلات صنعتی، کیف، کفش و پوشاک، مواد معدنی و ادوات کشاورزی عمده محصولات صادراتی ایران به قزاقستان در سال گذشته بود.

لطیفی درباره کالاهای وارداتی از قزاقستان اظهار داشت: کالاهای اساسی، تراکتورهای جاده‌ای و ماشین‌آلات صنعتی عمده‌ترین کالاهای وارداتی از قزاقستان بودند.

وی خاطرنشان کرد: دیپلماسی فعال اقتصادی، توسعه تجاری، تقویت خطوط کشتیرانی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ریلی در کنار مزایای ترانزیتی می‌تواند به توسعه روابط اقتصادی و سیاسی بین ۲ کشور بینجامد.

همزمان با سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به تهران، یک رام قطار با ۴۲ واگن حاوی گوگرد از قزاقستان با عبور از ترکمنستان از مرز اینچه‌برون استان گلستان  وارد ایران شد که پس از عبور از کشورمان از مرز رازی در استان آذربایجان غربی به مسیرش به مقصد کشور ترکیه ادامه خواهد داد.

 

* ظرفیت‌های اقتصادی قزاقستان

ایران و قزاقستان اگرچه هیچ مرز خشکی با هم ندارند اما مرز مشترک هر ۲ کشور از طریق دریای خزر است. قزاقستان در غرب و ایران در جنوب دریای خزر هر ۲ از کشور‌های ساحلی خزرند.

قزاقستان بزرگ‌ترین کشور خشکی بست (محصور در خشکی) دنیاست که برخلاف وسعت زیادش و داشتن رتبه نهم در بین کشور‌های پهناور جهان از جمعیت کمی برخوردار است. بخشی از خاک قزاقستان در اروپا و بخشی دیگر در آسیای میانه قرار دارد، با این حال جزو کشور‌های آسیایی طبقه‌بندی می‌شود.

آنچه این ۲ کشور همسایه دریای خزر را بیش از پیش به هم نزدیک می‌کند وجود پیوند‌های فرهنگی است. ایران و قزاقستان با وجود داشتن جامعه چندقومیتی و چندفرهنگی هر ۲ بیشترین جمعیت مسلمان را دارند، با این حال این اشتراکات سبب نشده جمهوری اسلامی ایران روابط تجاری خود با قزاقستان را آنگونه که باید گسترش دهد.

اقتصاد قزاقستان به صادرات نفت خام و تا حدی بخش کشاورزی متکی است؛ بنابراین برای تامین نیاز‌های خود تا حد زیادی به واردات از کشور‌های دیگر وابسته است.

حجم کل تجارت قزاقستان با جهان در سال ۲۰۱۹ حدود ۹۶ میلیارد دلار بوده که سهم ایران از این تجارت 0.4 درصد است، یعنی رتبه چهلم در بین صادرکنندگان کالا به قزاقستان را به خود اختصاص می‌دهد. سهم 0.4 درصدی ایران از مبادلات قزاقستان با جهان در نیمسال نخست ۲۰۲۰ نیز ثابت ماند. البته با این توضیح که تراز تجاری در این مدت به نفع قزاقستان بوده است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان، بازار مصرف نسبتا قابل توجهی در کشور‌های همسایه ایران وجود دارد که توسعه صادرات به آنها مستلزم شناسایی نیاز‌های وارداتی این کشور‌ها است و قزاقستان یکی از این کشورهاست.

بیشترین اقلام وارداتی قزاقستان از جهان در سال ۲۰۱۹ طبق اعلام مرکز تجارت بین‌الملل به واردات صنعتی از جمله ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، وسایل الکترونیکی، مصنوعات چدن و فولاد، سوخت و روغن‌های معدنی و مواد قیری، محصولات پلاستیکی، تجهیزات پزشکی و محصولات دارویی اختصاص یافته است. اقلامی که ایران نیز می‌توانست سهم بیشتری را در صادرات به قزاقستان به خود اختصاص دهد.

بر اساس آمار‌های مرکز تجارت بین‌الملل (ITC)، مجموع مبادلات ایران و قزاقستان در سال ۲۰۱۹/ ۱۳۹۸ حدود ۳۸۰ میلیون دلار است که از این میزان ارزش کل صادرات ایران به قزاقستان حدود ۸۰ میلیون دلار و ارزش کل واردات از قزاقستان ۳۰۰ میلیون دلار بوده است.

گوشت و احشام خوراکی، دام زنده، غلات، نباتات گیاهی و دانه‌های روغنی جزو اقلام اصلی واردات ایران از قزاقستان است. در مقابل، مصالح ساختمانی از جمله سیمان، گچ، آهک، شیشه و مصنوعات شیشه‌ای، محصولات سرامیکی، پلاستیکی، مواد شیمیایی و شوینده از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به قزاقستان است.

حضور کمرنگ کالا‌های ایرانی در بین هزاران کالا و برند خارجی که از دروازه‌های آزاد قزاقستان به داخل این کشور سرازیر می‌شوند، موجب شده است مردم قزاقستان شناخت زیادی نسبت به کالا‌های ایرانی نداشته باشند.