گروه سیاسی: حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رهبر حکیم انقلاب اسلامی عصر دیروز (یکشنبه) در دیدار آقای «قاسم ژومارت توکایف» رئیس‌جمهور قزاقستان و هیأت همراه با اشاره به پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی میان ایران و قزاقستان، بر لزوم گسترش بیش از پیش همکاری‌های ۲ کشور در عرصه‌های مختلف بویژه همکاری‌های منطقه‌ای تأکید کردند.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، هماهنگی در زمینه مسائل سیاسی و اقتصادی را برای گسترش روابط ضروری خواندند و با تأکید بر لزوم فعال شدن کمیسیون مشترک خاطرنشان کردند: ۲طرف باید برای پیگیری توافق‌ها و اجرایی شدن آنها تلاش مضاعفی انجام دهند.

رهبر انقلاب اسلامی گسترش همکاری‌های فرهنگی ایران و قزاقستان را نیز مهم دانستند و افزودند: فارابی به‌ عنوان یک فیلسوف و دانشمند اسلامی که اصالت قزاقستانی دارد و در ایران هزار سال درباره آثار او تحقیق و مطالعه شده است، می‌تواند مبنای همکاری‌های فرهنگی و تشکیل یک کمیته مشترک علمی میان ۲ کشور شود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین درباره مسائل مربوط به اوکراین گفتند: در قضیه اوکراین مشکل اصلی این است که غربی‌ها درصدد توسعه ناتو هستند و آنها هر جا که بتوانند برای گسترش نفوذ خود تأمل نخواهند کرد.

ایشان خاطرنشان کردند: باید مسائل را با دقت رصد و بررسی کرد و مراقب بود، زیرا آمریکایی‌ها و غربی‌ها همواره درصدد گسترش دایره نفوذ خود در مناطق مختلف از جمله در شرق و غرب آسیا و ضربه زدن به استقلال و اقتدار کشورها هستند.

در این دیدار که رئیس‌جمهور کشورمان نیز حضور داشت، آقای قاسم ژومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان گفت: مذاکرات بسیار خوبی با جناب آقای رئیسی داشتیم و اسنادی که به امضای ۲ طرف رسید می‌تواند زمینه‌ساز گسترش بیش از پیش روابط ۲ کشور باشد.

رئیس‌جمهور قزاقستان اشتراکات تاریخی و فرهنگی ایران و قزاقستان را عمیق خواند و با استقبال از پیشنهاد رهبر انقلاب برای تشکیل کمیته علمی در زمینه فارابی، دیدگاه‌های خود را درباره مسائل منطقه و شرایط اوکراین بیان و توضیحاتی درباره شرایط کشورش بعد از تلاش ناکام برای کودتا در دی‌ماه سال گذشته ارائه کرد.

***

گروه سیاسی: رئیس‌جمهور با اشاره به افزایش ۵۰ درصدی روابط تجاری ایران و قزاقستان در چند ماه اخیر اظهار داشت: ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری ۲ کشور این ظرفیت را دارد که در گام اول حجم مبادلات تجاری از سطح فعلی تا ۳ میلیارد دلار افزایش یابد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، پس از تاجیکستان و ترکمنستان، روز گذشته رئیس‌جمهور قزاقستان نیز وارد تهران شد تا زنگ دیپلماسی تهران در آسیای مرکزی بیش از پیش به گوش برسد. روز شنبه بود که قطار کانتینری- ترانزیتی قزاقستان- ایران- ترکیه وارد ایستگاه راه‌آهن تهران شد تا نشانه‌های جهش روابط ترانزیتی ایران با کشورهای آسیای مرکزی بیش از پیش نمایان شود. 

صبح دیروز پس از دیدار و گفت‌وگوی خصوصی حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران با «قاسم ژومارت توکایف» رئیس‌جمهور قزاقستان، جمعی از وزرا و معاونان رئیس‌جمهور به همراه اعضای هیات عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی همراه رئیس‌جمهور قزاقستان، در نشستی مشترک به ریاست روسای جمهور ۲ کشور، به بحث و تبادل نظر درباره راهکارهای گسترش همکاری‌ها و تعاملات دوجانبه در زمینه‌های سیاسی،‌ اقتصادی،‌ انرژی، کشاورزی، ترانزیت کالا و ارتباطات رسانه‌ای پرداختند. «یادداشت تفاهم میان مرکز مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه و موسسه تحقیقات سیاست خارجی وزارت امور خارجه قزاقستان»، «برنامه مبادلات فرهنگی بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران و وزارت فرهنگ و ورزش قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری در زمینه مطالعات تحلیلی و تبادل تجربه میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت تجارت و همگرایی قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری درباره افزایش تجارت دوجانبه، میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت تجارت و همگرایی قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت جهاد کشاورزی ایران و وزارت کشاورزی قزاقستان در زمینه کشاورزی»، «یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت جهاد کشاورزی ایران و وزارت کشاورزی و وزارت صنعت و توسعه زیرساخت قزاقستان در زمینه تجارت و ترانزیت محصولات کشاورزی»، «یادداشت تفاهم همکاری بین سازمان صدا‌وسیمای ایران و آژانس دولتی خبر قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری شرکت ملی نفت ایران با شرکت مونای گاز قزاقستان» و «یادداشت تفاهم همکاری میان راه‌آهن ایران و شرکت سهامی راه‌آهن ملی قزاقستان» 9 سندی بود که در حضور سران ایران و قزاقستان به امضای وزرا،‌ استانداران و مسؤولان مربوط ۲ کشور رسید. 

 

* افزایش 50 درصدی روابط تجاری ایران و قزاقستان

رئیسی در نشست مطبوعاتی مشترک با «قاسم ژومارت توکایف» سفر وی به تهران را نقطه عطفی در مسیر توسعه روابط ۲ کشور توصیف کرد و گفت: در ۳۰ سال گذشته روابط خوبی با کشور دوست و برادر قزاقستان داشتیم که این سطح از روابط لازم بوده اما کافی نبوده است. وی با اشاره به افزایش ۵۰ درصدی روابط تجاری ۲ کشور در چند ماه اخیر، اظهار داشت: ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری ۲ کشور این ظرفیت را دارد که در گام اول حجم مبادلات تجاری از سطح فعلی تا ۳ میلیارد دلار افزایش یابد. در حوزه کشاورزی، صنعتی، حمل‌و‌نقل و ترانزیت، انرژی، نفت و گاز همکاری‌های گسترده‌ای می‌تواند بین 2 کشور شکل گیرد. 

رئیس‌جمهور اشتراکات فرهنگی و تمدنی 2 کشور را بستری مناسب برای روابط فرهنگی بسیار خوب بین 2 ملت دانست و تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران مصمم است علاوه بر روابط دوجانبه با قزاقستان، روابط و همکاری‌های منطقه‌ای بین 2 کشور و کشورهای منطقه نیز از جمله در سازمان‌های منطقه‌ای مثل سازمان همکاری‌ شانگهای و اتحادیه اوراسیا گسترش یابد. 

رئیس‌جمهور همکاری با همسایگان در دریای خزر را برای کشورمان دارای اولویت دانست و گفت: بنا داریم این همکاری‌ها را گسترش دهیم و علاوه بر همکاری‌های منطقه‌ای، بنای ۲ کشور آن است که در سازمان‌های بین‌المللی و همکاری‌های بین‌المللی نیز گام‌های جدی بردارند. رئیسی با اشاره به اینکه ۲ کشور در مسائل منطقه‌ای و جهانی نگاه‌های مشترکی دارند، افزود: ایران و قزاقستان نسبت به تحولات افغانستان مواضع مشترکی دارند. ۲ طرف بر این اعتقاد هستند که راهکار رفع مشکلات افغانستان تشکیل دولتی فراگیر است که همه گروه‌های سیاسی و اقوام را نمایندگی کند. 

وی اظهار داشت: همچنین ۲ کشور در این مساله اتفاق نظر دارند که حضور بیگانگان در منطقه به هیچ‌ عنوان امنیت‌ساز نیست و مشکلی را از منطقه حل نخواهد کرد. اعتقاد و باور مشترک ما آن است که فقط کشورهای منطقه می‌توانند مسائل منطقه را حل کنند. رئیسی ادامه داد: مشکلات هر منطقه‌ای از جهان باید توسط مسؤولان و دست‌اندرکاران و نهایتا مردم کشورهای همان مناطق حل‌و‌فصل شود. حضور بیگانگان در مناطق مختلف بیشتر بر مشکل آن مناطق می‌افزاید و کمکی به حل مسائل آنجا نخواهد کرد. 

توکایف نیز در این نشست مطبوعاتی با اشاره به روابط خوب همسایگی، اشتراکات تاریخی و فرهنگی ۲ کشور را عمیق توصیف و تصریح کرد: در دوره قحطی و خشکسالی، خیلی از قزاق‌ها در ایران پناه گرفتند و این کشور با آغوش گرم از هموطنان ما استقبال کرد؛ قزاقستانی‌ها هرگز این مساله را فراموش نخواهند کرد. 

توکایف با بیان اینکه حجت‌الاسلام رئیسی سهم بزرگی در ارتقای سطح روابط ۲ کشور دارد، خاطرنشان کرد: تعاملات ۲ کشور در ۳۰ سال سپری شده از آغاز روابط دیپلماتیک، همواره رو به گسترش و تحکیم بوده است. سطح همکاری‌‌ها در عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگی و همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نیز به شکل قابل توجهی ارتقا یافته است. 

وی با اشاره به اتصال مسیر ریلی ۲ کشور و مهم توصیف کردن آن برای منطقه، افزود: امروز همچنین درباره همکاری در زمینه تولید و کشاورزی مذاکرات خوبی داشتیم که می‌تواند نقش موثری در ارتقای سطح روابط ۲ کشور داشته باشد. توکایف با بیان اینکه اسناد همکاری که امضا شد می‌تواند تعاملات و همکاری‌های ۲ کشور را یک گام به پیش ببرد، اظهار داشت: ایران و قزاقستان همچنین در زمینه موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز نظرات مشترکی دارند. ۲ کشور توافق دارند که همکاری‌های آنان در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز در زمینه تحکیم ثبات و امنیت در منطقه تقویت شود. وی همکاری‌های تجاری و اقتصادی ۲ کشور را نیز بسیار مهم توصیف و تصریح کرد: با وجود وضعیت ژئوپلیتیک خاص و محدودیت‌های قزاقستان اما امسال حجم مبادلات تجاری ۲ کشور ۵۰ درصد افزایش یافته است. ۲ کشور برای گسترش بیش از پیش حجم تجارت فیمابین تفاهم کامل دارند. رئیس‌جمهور قزاقستان فعالیت منظم کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ۲ کشور را در گسترش و توسعه روابط موثر دانست و خاطرنشان کرد: برای ایجاد اتاق بازرگانی مشترک بین ۲ کشور برنامه‌ریزی کرده‌ایم. در این راستا قزاقستان برای تجار ایرانی روادید ۱۴ روزه فرودگاهی صادر می‌کند.

******

حرکت نخستین قطار کانتینری قزاقستان ـ ایران ـ ترکیه 

روی ریل اقتصاد

گروه اقتصادی: ایفای نقش فعال در دیپلماسی اقتصادی با همسایگان یکی از نقاط عطف‌ دولت سیزدهم در عرصه اقتصادی به شمار می‌آید که در صورت استمرار، نقش ایران را به عنوان یکی از محورهای اصلی تجاری و سرمایه‌گذاری در منطقه تقویت  خواهد کرد. در هفته‌های اخیر هیات‌های مختلفی از کشورهای همسایه همچون ترکمنستان، ارمنستان و... به کشور سفر کرده‌اند و پیرامون همکاری‌های مشترک بحث و بررسی قابل توجهی صورت گرفته است. روز گذشته نیز رئیس‌جمهور قزاقستان در صدر هیاتی بلندپایه سیاسی و اقتصادی وارد تهران شد که به این بهانه در این گزارش به ظرفیت‌های اقتصادی میان ایران و قزاقستان و جزئیات وضعیت تجاری 2 کشور می‌پردازیم.

به گزارش «وطن‌امروز»، سیدروح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک همزمان با سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به ایران درباره تجارت با قزاقستان اظهار داشت: از مجموع تجارت ۷۲۹ هزار تنی ایران با قزاقستان در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۱۲ هزار تن کالا به ارزش ۱۸۷ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار، صادرات ایران به قزاقستان بوده که با رشد ۵۱ درصدی در وزن و ۱۱ درصدی در ارزش همراه بوده است، واردات از قزاقستان هم ۲۱۷ هزار تن کالا به ارزش ۷۸ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه ۱۴۱ درصد در وزن و ۱۰۸ درصد در ارزش افزایش داشته است. 

وی درباره تجارت با قزاقستان تصریح کرد: تجارت غیرنفتی ایران با قزاقستان به‌عنوان یکی از همسایگان پانزده‌گانه جمهوری اسلامی ایران (از کشورهای حاشیه دریای خزر) در 2 دهه اخیر دارای فراز و نشیب بوده  است که به‌ صورت کلی در بررسی ۲۰ ساله تجارت با این کشور می‌توان دهه 80 را دهه واردات از قزاقستان و دهه ۹۰ را دهه صادرات به این کشور دانست.

سخنگوی گمرک گفت: در ۲۰ سال اخیر بیش از ۱۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد دلار بین ایران و قزاقستان تبادل شد که سهم صادرات ایران 4 میلیون و ۲۰۴ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۳۱۷ میلیون دلار بوده و واردات از قزاقستان هم ۱۱ میلیون و ۱۸۵ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و ۶۳۵ میلیون دلار بوده است.

وی افزود: از سال ۸۱ تا سال ۱۴۰۰ به ترتیب صادرات ایران به قزاقستان ۵۱ میلیون، ۴۸ میلیون، ۳۸ میلیون، ۵۷ میلیون، ۷۳ میلیون، ۷۹ میلیون، ۶۹ میلیون، ۵۸ میلیون، ۶۹ میلیون، ۸۵ میلیون، ۱۳۵ میلیون، ۲۱۵ میلیون، ۲۰۸ میلیون، ۱۳۸ میلیون، ۱۷۴ میلیون، ۱۶۹ میلیون، ۱۳۳ میلیون، ۱۶۵ میلیون، ۱۶۷ میلیون و ۱۸۷ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار بود که بالاترین میزان در این ۲۰ سال مربوط به سال ۹۲ و کمترین میزان نیز مربوط به سال ۸۳ بوده است.

لطیفی درباره میزان واردات ایران از قزاقستان در ۲ دهه گذشته گفت: از سال ۸۱ تاکنون به ترتیب ۲۶۲ میلیون، ۲۸۵ میلیون، ۲۳۰ میلیون، ۲۵۵ میلیون، ۲۸۰ میلیون، ۳۴۱ میلیون، ۲۹۵ میلیون، ۲۲۳ میلیون، ۱۲۴ میلیون، ۱۳۶ میلیون، ۱۹۳ میلیون، ۲۴۷ میلیون، ۱۷۹ میلیون، ۱۰۷ میلیون، ۱۰۴ میلیون، ۶۷ میلیون، ۸۷ میلیون، ۱۰۵ میلیون و ۳۷ میلیون دلار از کشور قزاقستان واردات داشتیم که بیشترین میزان واردات در سال ۸۶ و کمترین میزان نیز در سال ۹۹ بوده است.

وی درباره محصولات صادراتی گفت: محصولات کشاورزی، دامی و غذایی، مصالح ساختمانی، لوازم‌خانگی، مشتقات نفتی، لوازم الکترونیکی، ماشین‌آلات صنعتی، کیف، کفش و پوشاک، مواد معدنی و ادوات کشاورزی عمده محصولات صادراتی ایران به قزاقستان در سال گذشته بود.

لطیفی درباره کالاهای وارداتی از قزاقستان اظهار داشت: کالاهای اساسی، تراکتورهای جاده‌ای و ماشین‌آلات صنعتی عمده‌ترین کالاهای وارداتی از قزاقستان بودند.

وی خاطرنشان کرد: دیپلماسی فعال اقتصادی، توسعه تجاری، تقویت خطوط کشتیرانی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ریلی در کنار مزایای ترانزیتی می‌تواند به توسعه روابط اقتصادی و سیاسی بین ۲ کشور بینجامد.

همزمان با سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به تهران، یک رام قطار با ۴۲ واگن حاوی گوگرد از قزاقستان با عبور از ترکمنستان از مرز اینچه‌برون استان گلستان  وارد ایران شد که پس از عبور از کشورمان از مرز رازی در استان آذربایجان غربی به مسیرش به مقصد کشور ترکیه ادامه خواهد داد.

 

* ظرفیت‌های اقتصادی قزاقستان

ایران و قزاقستان اگرچه هیچ مرز خشکی با هم ندارند اما مرز مشترک هر ۲ کشور از طریق دریای خزر است. قزاقستان در غرب و ایران در جنوب دریای خزر هر ۲ از کشور‌های ساحلی خزرند.

قزاقستان بزرگ‌ترین کشور خشکی بست (محصور در خشکی) دنیاست که برخلاف وسعت زیادش و داشتن رتبه نهم در بین کشور‌های پهناور جهان از جمعیت کمی برخوردار است. بخشی از خاک قزاقستان در اروپا و بخشی دیگر در آسیای میانه قرار دارد، با این حال جزو کشور‌های آسیایی طبقه‌بندی می‌شود.

آنچه این ۲ کشور همسایه دریای خزر را بیش از پیش به هم نزدیک می‌کند وجود پیوند‌های فرهنگی است. ایران و قزاقستان با وجود داشتن جامعه چندقومیتی و چندفرهنگی هر ۲ بیشترین جمعیت مسلمان را دارند، با این حال این اشتراکات سبب نشده جمهوری اسلامی ایران روابط تجاری خود با قزاقستان را آنگونه که باید گسترش دهد.

اقتصاد قزاقستان به صادرات نفت خام و تا حدی بخش کشاورزی متکی است؛ بنابراین برای تامین نیاز‌های خود تا حد زیادی به واردات از کشور‌های دیگر وابسته است.

حجم کل تجارت قزاقستان با جهان در سال ۲۰۱۹ حدود ۹۶ میلیارد دلار بوده که سهم ایران از این تجارت 0.4 درصد است، یعنی رتبه چهلم در بین صادرکنندگان کالا به قزاقستان را به خود اختصاص می‌دهد. سهم 0.4 درصدی ایران از مبادلات قزاقستان با جهان در نیمسال نخست ۲۰۲۰ نیز ثابت ماند. البته با این توضیح که تراز تجاری در این مدت به نفع قزاقستان بوده است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان، بازار مصرف نسبتا قابل توجهی در کشور‌های همسایه ایران وجود دارد که توسعه صادرات به آنها مستلزم شناسایی نیاز‌های وارداتی این کشور‌ها است و قزاقستان یکی از این کشورهاست.

بیشترین اقلام وارداتی قزاقستان از جهان در سال ۲۰۱۹ طبق اعلام مرکز تجارت بین‌الملل به واردات صنعتی از جمله ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، وسایل الکترونیکی، مصنوعات چدن و فولاد، سوخت و روغن‌های معدنی و مواد قیری، محصولات پلاستیکی، تجهیزات پزشکی و محصولات دارویی اختصاص یافته است. اقلامی که ایران نیز می‌توانست سهم بیشتری را در صادرات به قزاقستان به خود اختصاص دهد.

بر اساس آمار‌های مرکز تجارت بین‌الملل (ITC)، مجموع مبادلات ایران و قزاقستان در سال ۲۰۱۹/ ۱۳۹۸ حدود ۳۸۰ میلیون دلار است که از این میزان ارزش کل صادرات ایران به قزاقستان حدود ۸۰ میلیون دلار و ارزش کل واردات از قزاقستان ۳۰۰ میلیون دلار بوده است.

گوشت و احشام خوراکی، دام زنده، غلات، نباتات گیاهی و دانه‌های روغنی جزو اقلام اصلی واردات ایران از قزاقستان است. در مقابل، مصالح ساختمانی از جمله سیمان، گچ، آهک، شیشه و مصنوعات شیشه‌ای، محصولات سرامیکی، پلاستیکی، مواد شیمیایی و شوینده از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به قزاقستان است.

حضور کمرنگ کالا‌های ایرانی در بین هزاران کالا و برند خارجی که از دروازه‌های آزاد قزاقستان به داخل این کشور سرازیر می‌شوند، موجب شده است مردم قزاقستان شناخت زیادی نسبت به کالا‌های ایرانی نداشته باشند.