شروین طاهری: آنچه باعث می‌شود ۲ دشمن متنفر از همدیگر، ناگهان هم را در آغوش بکشند، عشق نیست، بلکه سرخوردگی آنها از وضعیت تنفرآمیز و رقت‌بار خود است. سلطان پرزیدنت نوعثمانی طی یک فصل برای دومین بار دستان خونین آقای اره سعودی را فشرد و همان کسی را که از نزدیک 4 سال پیش تلویحا به عنوان قاتل یک روزنامه‌نگار برجسته عربستانی- و همسر یک شهروند ترک- معرفی می‌کرد، تمام‌قد در خانه‌اش در آغوش کشید. هر چه باشد رجب طیب اردوغان نمی‌خواست از جو بایدن، رئیس‌جمهور کشوری که مدعی اول دموکراسی در جهان است و قرار است بزودی دستان همین آقای اره را در ریاض بفشارد، جا بماند. 

دیدار دیروز بن‌سلمان از ترکیه، نخستین دیدار او به عنوان ولیعهد و پسر ارشد همه‌کاره شاه سعودی و در عین حال متهم اصلی پرونده مثله کردن جمال خاشقجی، مقاله‌نویس روزنامه واشنگتن‌پست از زمان ناپدید شدن این مخالف آرام رژیم ریاض در پاییز سال 1397 (اکتبر 2018) در کنسولگری عربستان در استانبول است؛ ترکیه‌ای که تا حدود یک قرن پیش برای مردم جزیره‌العرب، یادآور حکومت ظالمانه عثمانی‌ها بود ولی در ۳ سال و نیم اخیر نام آن باعث سرخوردگی آنها می‌شد، چرا که در این مدت رسانه‌های بین‌المللی دائما جوانکی را که به عنوان شاه آینده کشورشان عرض اندام می‌کند، تحت عنوان «قاتل استانبول» معرفی می‌کردند. 

نخستین روزهای اکتبر 2018 بود که خاشقجی به همراه خدیجه چنگیز، همسر ترکیه‌ای خود جلوی کنسولگری عربستان در استانبول آفتابی شد و بعد از ورود این روزنامه‌نگار منتقد سیاست‌های بن‌سلمان به داخل نمایندگی سیاسی کشورش، دیگر هیچ‌گاه هیچ اثری از او یافت نشد. بلافاصله سرویس اطلاعاتی ترکیه(میت) به دستور رئیس‌جمهور یعنی همین رجب پاشا، تحقیقاتی ویژه را درباره سرنوشت خاشقجی نگون‌بخت آغاز کرد که نسخه‌های گزارش محرمانه این تحقیقات خیلی زود به پایتخت‌های غربی و رسانه‌ها راه یافت؛ گزارشی که انگشت اتهام گروگان‌گیری، شکنجه و قتل فجیع تبعه عربستانی مشهور را به سوی بالاترین مقام سیاسی فعال ریاض یعنی شخص ولیعهد دراز می‌کرد. بر مبنای گزارش‌ها، فیلم دوربین‌های مداربسته و دیگر یافته‌های ترک‌ها بود که آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) به فاصله کوتاهی پس از این جنایت، با وجود مخالفت شدید دونالد ترامپ، دوست نزدیک بن‌سلمان و عاشق گاو شیرده سعودی، ارزیابی خود را در این باره اعلام کرد. بر اساس گزارش سیا، 15 مامور امنیتی سطح بالای عربستانی به رهبری سعودالقحطانی، مشاور نزدیک بن‌سلمان، به دستور او فورا به استانبول اعزام شده بودند تا یا خاشقجی را راضی به بیعت با ولیعهد کنند یا او را تبخیر کنند؛ اصطلاحی در میان نهادهای امنیتی که به محو کردن هر گونه اثری از یک قربانی اشاره دارد. 

آنها خاشقجی را پس از شکنجه در طبقات زیرین کنسولگری سعودی در استانبول خفه کرده و سپس جسدش را تکه‌تکه کرده و به محلی دیپلماتیک در همان حوالی برده و در اسید حل کرده بوده و خیلی زود از شهر خارج شده بودند. 

خود اردوغان اگرچه هیچ‌گاه به طور مستقیم بن‌سلمان را به عنوان قاتل خاشقجی معرفی نکرد اما گفته بود دستور تکه‌تکه کردن خاشقجی از «بالاترین سطوح» رژیم سعودی صادر شده است. او و مقامات ترکیه‌، با پیگیری رسانه‌ای پرونده، بن‌سلمان را بارها به مرز جنون کشاندند. این قتل به سرعت روابط بین ۲ کشور را که قبلا به دلیل محاصره قطر، متحد ترکیه توسط ائتلاف چهارگانه عربی به رهبری عربستان، تیره شده بود، به طور کامل قطع کرد. 

 روابط ریاض و آنکارا تا نخستین ماه‌های سال جاری میلادی هم تیره و تار بود و حتی سعودی‌ها کارزار تحریم اجناس ترکیه‌ای را در دوره همه‌گیری کرونا با شدت و حدت دنبال می‌کردند. 

شرایط اقتصادی ترکیه با سقوط ارزش لیر به پایین‌ترین سطح تاریخی خود به طور لحظه‌ای وخیم‌تر می‌شود و سلطان پرزیدنت عثمانی با تزهای ناموفق اقتصادی‌اش در مقابل مردم خشمگین از مشکلات معیشتی‌شان قرار گرفته است. 

تورم افسارگسیخته در این کشور در حال گذر از مرز فلج اقتصادی به سوی سقوط سیاسی حکومت است. برای نخستین‌بار طی ۲ دهه‌ای که حزب عدالت و توسعه در ترکیه به قدرت رسیده، نظرسنجی‌ها مقبولیت این حزب و رهبرش را کمتر از 30 درصد ثبت کرده‌اند. 

 اردوغان که ذاتا یک شومن است، برای ماندن در قدرت حاضر است هر کاری بکند. از تهییج احساسات پان‌ترکی با لشکرکشی نمایشی به شمال سوریه تا جنگ لفظی با دشمن قدیمی مدیترانه‌ای یعنی یونان. حتی او دست رئیس رژیم صهیونیستی را در آنکارا فشرد تا به توهمی به درازای بیش از یک دهه درباره جنگ زرگری با اسرائیل پایان دهد و فلسطینی‌ها و بخش عمده ملت‌های عربی را از خود ناامید کند، البته به قیمت از تن بیرون آوردن رخت نمادین خلافت نوعثمانی و نواخوانی‌گری. او در مقابل مسلمانان منطقه، خود واقعی خود و حزب عدالت و توسعه را نشان داد. تابوی دوستی مجدد با رژیم صهیونیستی قطعا بزرگ‌تر از تابوی تجدید روابط با رژیم سعودی نیست که مدعی اداره حرمین شریفین مسلمانان است. در نتیجه اردوغان وقتی دید حتی پیرمرد دموکرات کاخ سفید هم زیر فشار مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ اوکراین، به دنبال نفت حاضر است تحریم‌های حقوق بشری سعودی‌ها را نادیده بگیرد و عازم ریاض شود، پیش‌دستی کرد و تقریبا ۳ ماه پیش در ماه آوریل تصمیم گرفت روابط خصمانه با گاو شیرده‌ای به نام عربستان را خیلی فوری بهبود بخشد؛ آنقدر فوری که او حتی منتظر به نتیجه رسیدن دادگاه محاکمه غیابی قاتلان خاشقجی در استانبول نشد و پرونده این جنایت را به پادشاهی عربستان عودت داد. اردوغان سوار هواپیما شد و آمر اصلی قتل خاشقجی «در بالاترین سطوح رژیم سعودی» را در دیداری غیرمنتظره در بندر جده به آغوش کشید؛ لحظه خفت‌باری که رسانه‌های عربی و حتی برخی رسانه‌های ترک، آن را به بیعت خلیفه عثمانی با خلیفه آینده آل‌سعود تشبیه کردند. این آشتی‌کنان شرم‌آور برای بن سلمان هم حیاتی بود، چرا که رژیم او به خاطر جنایت‌هایش در یمن، سرکوب مخالفان داخلی، گروگان‌گیری مقامات سیاسی دیگر کشورها و مواردی مثل قتل خاشقجی، تحت شدیدترین حملات رسانه‌ای دامنه‌دار در غرب و خود خاورمیانه قرار داشت.

پس از دیدار نخست ۲ خلیفه نوعثمانی و وهابی سرخورده از موقعیت اسفبار سیاسی خود که کمتر از ۳ ماه پیش در جده انجام شد، عبدالباری عطوان، تحلیلگر برجسته جهان عرب با یادآوری این نکته درباره شخصیت رئیس‌جمهور ترکیه که «او فقط حرف زور می‌فهمد»، در تحلیلی نوشت: «این تسلیم شدن غافلگیرکننده نبود، چراکه رجب‌طیب اردوغان به صورت کامل با شروط مصر درباره بستن کانال‌های حامی اخوان‌المسلمین موافقت کرد و اقلیت اویغور چینی را تحویل دولت کشورشان داد و بعید نیست گام بعدی اخراج رهبران حماس و اعضایش از خاک ترکیه بعد از سفر اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی به آنکارا و استقبال گرم از وی باشد».

این روزنامه‌نگار مجرب فلسطینی در ادامه درباره اردوغان نوشت: «اصول و ارزش‌های اسلامی جایگاه پایینی در اولویت‌های اردوغان دارد. اگر جمال خاشقجی زنده بود حتما اردوغان او را تحویل مقامات عربستان می‌داد... اردوغان یک بازیگر ماهر بود که از اصطلاح «اسلام سیاسی» برای خدمت به آمریکا و توطئه‌هایش علیه کشورهای عربی و اسلامی مثل سوریه، عراق، لیبی و مصر استفاده کرد و متأسفانه برخی رهبران جنبش‌های اسلامی همچنان از او بشدت دفاع می‌کنند. تأیید مساله فلسطین توسط اردوغان صرفا کلامی بود و حتی یک گلوله یا یک دلار به مقاومت فلسطین و حماس نداد، چراکه نگران این بود که خشم اشغالگران اسرائیلی را برانگیزد. در اوج تجاوز علیه غزه تنها سفرایش را خارج کرد».

پیش‌‌بینی‌های عطوان مو به مو درست از آب درآمدند. اردوغان برای فرار از باتلاق اقتصادی دست به دامان دلارهای حساب‌شده لابی صهیونیستی و البته دلارهای نفتی بی‌حساب سعودی‌ها شده است. 

دیروز پس از بیعت در جده، نوبت پهن کردن فرش قرمز در آنکارا برای بن‌سلمان رسید. با این حال افکار عمومی داخلی و جهانی فرش قرمزی برای یک جنایتکار نگشوده‌اند. به عبارت دیگر اردوغان برای فرار از سقوط سیاسی و اقتصادی، ریسک سقوط اخلاقی را پذیرفته است. 

کمال قلیچ‌دار‌اوغلو، دبیرکل حزب جمهوری‌خواه خلق و رهبر اپوزیسیون ترکیه، روز سه‌شنبه پیش از ورود بن‌سلمان به آنکارا، در بیانیه‌ای تلویزیونی این سفر را محکوم کرد و اردوغان را به در آغوش کشیدن فردی متهم کرد که آمر قتل خاشقجی است. 

خدیجه چنگیز، نامزد ترکیه‌ای خاشقجی مقتول نیز در نخستین واکنش به سفر بن‌سلمان به آنکارا، توئیت ‌زده بود: «سفر وی به کشورمان [ترکیه] این واقعیت را که او مسؤول یک #قتل است تغییر نمی‌دهد. مشروعیت سیاسی که شاهزاده محمد از طریق دیدارهای اخیرش با رهبران جهان به دست آورده، این واقعیت را که او یک قاتل است، تغییر نمی‌دهد».

 او دیروز توئیت‌هایی جدید منتشر کرد مبنی بر اینکه حرکت دیپلماتیک اردوغان در استقبال از بن‌سلمان، نقض اخلاقیات است و تاکید کرد «ما باید برای حفظ اخلاق و ارزش‌های اسلامی بجنگیم». او سپس در پیام دوم خود، از رئیس‌جمهور کشورش فراتر رفت و کنایه‌ای را حواله جو بایدن و سایر رهبران غربی کرد که برای سفر به ریاض مسابقه گذاشته‌اند و نوشت: «ما آدم‌هایی را که فراموش شده‌اند [خاشقجی] به یاد داریم؛ حتی با وجود نظم بین‌المللی».