کد خبر: 250158تاریخ: 1401/4/5 00:00
دور درجای تلویزیون در ابداع و خلق برنامه‌هایی با ایده‌های نو
در اهمیت ذائقه‌سازی و تنوع ژانر
گروه فرهنگ وهنر: کمتر از ۲ دهه پیش تلویزیون جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌های تابستانی خانواده‌ها داشت؛ زمانی که شبکه‌های اجتماعی فراگیر نبود - اصلا وجود نداشت - بسیاری از تفریحات و سرگرمی‌های متاثر از فناوری‌های جدید شناخته نشده بود. آن روزها تلویزیون نقش ویژه‌ای در پر کردن ساعات فراغت خانواده‌ها در تابستان داشت. به گزارش «وطن‌امروز»، رفته رفته با شکسته شدن انحصار تلویزیون در فضای اجتماعی به خاطر توسعه انواع پلتفرم‌های نمایشی، انگار توجه به تابستان در برنامه‌ریزی‌های خود صداوسیما نیز از موضوعیت افتاده است. در سال‌های اخیر، به جز تابستان سال 98 که برنامه عصر جدید نقش پررنگی در پرکردن اوقات فراغت مخاطبان در تابستان داشت، برنامه ویژه دیگری جلب توجه نمی‌کند. سریال‌هایی که در بیش از یک دهه قبل هر شب از تلویزیون پخش می‌شد نیز دیگر با کیفیت سابق تولید نمی‌شوند. معدود سریال‌های با کیفیت از جایگاهی که بتوانند تابستان پرکن باشند، برخوردار نیستند. در این بین برنامه‌سازی که احتمالا کار راحت‌تری از تولید سریال به نظر می‌رسد نیز از ایده‌ای نو که بتواند مخاطبانی به مخاطبان فعلی اضافه کند، بهره نمی‌برد. دورهمی فصل چندم، دورهمی فصل چندم‌تر و همینطور عصر جدید در فصل چندم خود دیگر از ایده نویی که برای مخاطب تکراری به نظر نرسد، خالی هستند. طبیعی است که در صورت تکرار این مجموعه، اتفاق خاصی در حوزه افزودن طیفی تازه از مخاطب نخواهد افتاد. بدیهی است در صورت ایده‌پردازی‌ها و نگاهی نو به ماجرای برنامه‌سازی، همین برنامه‌هایی که هر کدام در فصل چندم تولید و پخش خود هستند هم بیشتر از پیش دیده خواهند شد. تلویزیون اما این روزها، بهره‌ای از ایده‌های نو نمی‌برد. سریال‌ها همه در فصل‌های چندم هستند بی‌آنکه در فصل‌های قبلی توانسته باشند خودشان را به رخ بکشند یا در حوزه مخاطب اتفاق ویژه‌ای را رقم بزنند. در حوزه برنامه‌سازی هم شاهد اتفاق ویژه‌ای نیستیم. کمتر از ۲ دهه پیش جنگ‌های تابستانی شبانه و برنامه‌های گفت‌وگومحوری که زمینه‌های فنی مناسبی داشتند و به روز بودند، می‌توانستند خلأ بخشی از سرگرمی مورد نیاز تلویزیون را مرتفع کنند. یکی از معروف‌ترین این برنامه‌ها «کوله پشتی» بود که در مدت کوتاهی توانست مخاطبان ویژه‌ای را جذب کند. یا سریال‌هایی مانند «نرگس» و «رستگاران» یا سریال طنز «سه در چهار» که می‌توانستند مخاطب را پای تلویزیون بنشانند.
به نظر می‌رسد مساله اصلی‌ای که در گفتمان حال حاضر تلویزیون غایب است و هم در حوزه برنامه‌سازی و هم در حوزه تولیدات نمایشی تاثیر جدی دارد، تلاش برای «ذائقه‌سازی» است. مؤلفه مهم در ذائقه‌سازی نیز رفع محدودیت‌های حوزه ژانر است. تنوع ژانر هم در برنامه‌سازی و هم در سریال‌سازی مهم است. این روزها صنعت سرگرمی در نتفلیکس، اچ‌بی‌او و دیگر استریم‌ها، بر پایه تنوع ژانر و توسعه فضای داستانی و قصه‌گویی در ژانرهای مختلف پیش می‌رود و توانسته این صنعت را تسخیر کند. حتی در دنیای مارول که خود ژانری به‌خصوص است، ترکیب و تلفیقی از ژانرها برای افزایش جذابیت، محور تولید قرار گرفته است. به نظر می‌رسد در فضای صداوسیما نیز اگر بناست به ایده‌هایی نو برای تولید برنامه‌های پرمخاطب فکر شود، نمی‌توان نسبت به تنوع ژانر بی‌تفاوت بود. ناتوانی در خلق موقعیت‌های نمایشی و ژانرهایی که اجازه رویاپردازی را به مخاطب می‌دهند، موجب شده حجم زیادی از تولیدات و آثار نمایشی محدود به ژانرهایی خاص باشند. به عنوان مثال سریال‌ها عموما ملودرام‌هایی هستند که تکرار می‌شوند. فرض کنید برنامه‌ای با تم معمایی و پلیسی تولید شود، پیش پیش می‌توان از میزان استقبال به آن امیدوار بود. در سریال‌سازی، بازگشت به حوزه‌های متعدد ژانری که اتفاقا در تلویزیون مسبوق به سابقه نیز بوده است، می‌تواند دوباره مورد توجه قرار گیرد. نگاهی به پیشینه ژانری صداوسیما در ۲ دهه گذشته نشان می‌دهد این ادعا، شاهد مثال‌های فراوانی دارد. به عنوان مثال از فیلم‌های ساخته‌شده در حوزه معمایی- پلیسی می‌توان به آثاری اشاره کرد که ماندگارترین آنها متعلق به دهه 70 و ابتدای دهه 80 هستند. این ژانر به عنوان یکی از ژانرهایی که مردم نسبت به آن توجه ویژه دارند و حتی اگر از منظر طنز، کاری در این ژانر ساخته شود، مورد توجه قرار می‌گیرد، بسیار مورد غفلت قرار گرفته است. اگر چه در حوزه‌های امنیتی و جاسوسی کارهایی در تلویزیون ساخته می‌شود اما داستان‌پردازی‌های پلیسی و معمایی به صورت مستقل در یک ژانر ویژه مورد توجه قرار نگرفته است. برخی از آثار دهه‌های گذشته مانند «مزد ترس یک و 2»، «کارآگاه علوی یک و 2»، مجموعه «سرنخ»، «شلیک نهایی»، «کلانتر»، «پلیس جوان» و «خواب و بیدار»، که همگی آثار پرمخاطبی بودند، سریال‌هایی بودند که از ساخت برخی از آنها نزدیک به ۲ دهه می‌گذرد. در همه این سال‌ها، آثاری که در این ژانر ساخته و پرداخته شده باشند، بسیار کم بوده‌اند، در حالی که می‌دانیم این ژانر مخاطبان خاص خود را دارد. با این حال در محدودیت ژانر، تکرار در تم و محتوا و حتی فرم برنامه‌سازی به جایی می‌رسد که نمی‌توان نسبت به افزوده شدن برنامه‌ها و سریال‌هایی که مخاطب به تماشای آنها می‌نشیند، امیدوار بود. باید تدبیری کرد و تنوع ژانر را در تولیدات مورد تاکید قرار داد. برنامه‌سازی برای اوقات فراغت مردم موضوعی بسیار مهم است که نمی‌توان درباره آن بی‌تفاوت بود.
***
برنامه‌های تابستانی سیما جدیدند؟!
آنطور که معاونت سیما اعلام کرده، در چیدمان کنداکتور تابستانه، از همه قالب‌های نمایشی، سینمایی، برنامه‌های سرگرم‌کننده، ترکیبی، معارفی، کودک و نوجوان، مستند و پویانمایی استفاده شده است. به گزارش «وطن امروز»، چند روز پیش معاونت سیما در گزارشی ترکیب کنداکتور شبکه‌های تلویزیونی را اعلام کرد. شبکه‌های سیما با تهیه و تولید ویژه‌برنامه‌های زنده و تولیدی جذاب و متنوع برای تابستان 1401، در تلاش‌اند با رویکرد سرگرم‌آموزی در قالب‌هایی همچون «مجموعه‌های نمایشی»، «فیلم‌های سینمایی»، «برنامه‌های جذاب و شاد»، «مسابقه»، «برنامه‌های ترکیبی»، «معارفی»، «کودک و نوجوان»، «مستند»، «پویانمایی» و... اوقات خوب و خوشی را برای مخاطبان رسانه ملی فراهم کنند. در مجموع بیش از 5 هزار و 900 ساعت برنامه در شبکه‌های سیما با هدف غنى‌سازى اوقات فراغت مخاطبان در تابستان تولید و پخش خواهد شد. «ایرانگرد5»، «سندباد»، «دی‌بی‌سی»، «مامان‌ها 2»، «پرستاره»، «جواهر سرخ»، «سرتاپا»، «پیرانه سر»، «همه فن حریف»، «فامیل بازی»، «ویژه‌برنامه جام‌جهانی 2022» و... از جمله تولیدات جدید سیماست که در ایام تابستان میهمان منازل مردم خواهند بود.