سیدمحمدحسن حسینی: نظریه‌پرداز و استاد مشهور آمریکایی در مقاله‌ای به توصیف دلایل آغاز جنگ در اوکراین پرداخته و با بیان اینکه واشنگتن نقش محوری را در هدایت اوکراین به قعر ویرانی ایفا کرده، نوشت: آمریکا و متحدانش باید منتظر قضاوت سخت تاریخ باشند. 

«جان مرشایمر» در مقاله‌ای که در پایگاه نشنال‌اینترست منتشر شد، با بیان اینکه جنگ اوکراین یک «فاجعه‌ چندبعدی» است که احتمالا در آینده نزدیک وخیم‌تر خواهد شد به دلایل و تبعات وقوع این بحران پرداخته است. 

او نوشته است: «ریشه اصلی این بحران، تلاش تحت رهبری آمریکا برای تبدیل کردن اوکراین به خاکریز یک کشور غربی در مرزهای روسیه است. این راهبرد ۳ محور دارد: عضو کردن اوکراین در اتحادیه اروپایی، تبدیل کردن آن به یک لیبرال- دموکراسی غربی و مهم‌تر از همه، عضو کردن اوکراین در ناتو».

طبق نوشته مرشایمر، آغاز این راهبرد از آوریل 2008 در نشست سالانه ائتلاف ناتو در بخارست رومانی بود؛ در آن زمان، ائتلاف اعلام کرد اوکراین و گرجستان عضو ناتو خواهند شد. سران روسیه با عصبانیت به این تصمیم واکنش نشان داده و تصریح کردند که این تصمیم را یک تهدید موجودیتی می‌بینند. 

ویلیام برنز، رئیس فعلی سازمان سیا که در زمان نشست بخارست سفیر آمریکا در مسکو بود در یادداشتی برای کاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت آمریکا می‌نویسد: «عضویت اوکراین در ناتو مشخص‌ترین خط قرمز برای همه نخبگان روسیه (نه فقط شخص ولادیمیر پوتین) است. 

او در ادامه می‌نویسد: «طی صحبت‌هایی که در بیش از ۲سال و نیم با بازیگران کلیدی روسیه داشته‌ام- از آدم‌های ناشی در گوشه‌و‌کنار کرملین گرفته تا هوشمندترین منتقدان لیبرال پوتین - هنوز کسی را پیدا نکرده‌ام که عضویت اوکراین در ناتو را چیزی غیر از چالش مستقیم برای منافع روسیه ببیند».

ویلیام برنز در ادامه هشدار داده روسیه به هر گونه اقدام جهت عضویت اوکراین در ناتو واکنش نشان خواهد داد. به تعبیر او، چنین اقدامی مضافا روابط روسیه و اوکراین را فریز خواهد کرد و بستر مناسبی برای دخالت روسیه در منطقه کریمه و شرق اوکراین فراهم خواهد آورد. 

مرشایمر می‌نویسد: البته ویلیام برنز تنها سیاستمداری نبود که درک می‌کرد عضو کردن اوکراین در ناتو چنین مخاطراتی در بر دارد: «در واقع، در همان نشست بخارست، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور فرانسه هم با عضویت اوکراین در ناتو مخالفت کردند». آنگلا مرکل اخیرا گفته است: «کاملا مطمئن بودم که پوتین اجازه نخواهد داد این اتفاق بیفتد. از دیدگاه او، چنین اتفاقی به منزله اعلان جنگ بود».

با وجود این، طبق تحلیل مرشایمر، دولت جورج دبلیو بوش کوچک‌ترین اهمیتی برای  «مشخص‌ترین خطوط‌قرمز روسیه» قائل نبود و رهبران آلمان و فرانسه را وادار به موافقت با صدور یک بیانیه علنی با این محور کرد که اوکراین و گرجستان سرانجام به ائتلاف ناتو خواهند پیوست. 

تلاش آمریکا برای عضویت گرجستان در ناتو باعث ایجاد جنگ بین روسیه و گرجستان در آگوست 2008، یعنی 4 ماه بعد از نشست بخارست شد. 

مطابق روایت جان مرشایمر، «این تلاش‌ها در نهایت به ایجاد یک بحران عمده و بزرگ در فوریه سال 2014 منجر شد؛ زمانی که تظاهرات‌های تحت حمایت آمریکا [در برخی از شهرهای اوکراین] ویکتور یانوکوویچ، رئیس‌جمهور روس‌گرای اوکراین را به فرار از این کشور وادار کرد».

مرشایمر در ادامه مقاله، برخی استدلال‌های مرسوم از سوی تحلیلگران روابط بین‌الملل مبنی بر اینکه از فوریه 2014 تا فوریه 2022 که جنگ فعلی در اوکراین آغاز شد ایالات متحده و متحدانش اقدام چندانی درباره عضویت اوکراین در ناتو انجام ندادند را رد کرده است. 

او می‌نویسد: «در واقع، واکنش غرب به حوادث 2014 تأکید مضاعف بر همین راهبرد موجود مبنی بر نزدیک‌تر کردن اوکراین به ناتو بود. ائتلاف [ناتو] ارائه آموزش به ارتش اوکراین را سال 2014 آغاز کرد و در 8 سال آتی، به طور میانگین 10000 نیرو را آموزش داد».

مرشایمر در ادامه تصریح می‌کند: دسامبر 2017 دولت دونالد ترامپ [رئیس‌جمهور سابق آمریکا] تصمیم گرفت «تسلیحات» در اختیار کی‌یف قرار دهد. سایر کشورهای ناتو هم از همین رویه پیروی کردند و ارسال سلاح از طریق کشتی به اوکراین را افزایش دادند. 

علاوه بر این، ارتش اوکراین وارد مشارکت در رزمایش‌های مشترک نظامی با نیروهای ناتو شد. جولای 2021، کی‌یف و واشنگتن مشترکا میزبان «عملیات نسیم دریا» بودند که یک رزمایش دریایی در دریای سیاه با مشارکت نیروهای دریایی 31 کشور علیه روسیه بود. 

مرشایمر می‌نویسد: زلنسکی هرگز تمایل چندانی برای عضو کردن اوکراین در ناتو نداشت و مارس 2019 با وعده همکاری با روسیه برای حل‌و‌فصل بحران‌ها بر سر کار آمده بود اما اوایل سال 2021 ناگهان تغییر جهت داد و نه‌تنها از توسعه ناتو حمایت کرد، بلکه مسیر تندروی مقابل مسکو را اتخاذ کرد. 

مرشایمر در ادامه به رویکرد دولت جو بایدن و موضع ضدروسی او اشاره کرد و نوشت: بایدن 14 جولای 2021 در نشست سالانه ناتو در بروکسل بیانیه زیر را صادر کرد: «ما بار دیگر بر تصمیم اتخاذشده در نشست بخارست مبنی بر اینکه اوکراین بر اساس «برنامه اقدام عضویت» و به عنوان یکی از فرآیندهای حتمی آن به عضویت ائتلاف درخواهد آمد، تاکید می‌کنیم».

او در ادامه اضافه می‌کند: «پوتین و سایر رهبران روسیه درباره ناتو اینطور فکر نمی‌کنند که آن یک ائتلاف دفاعی است و مساله مهم هم همین است که آنها چطور فکر می‌کنند. بی‌هیچ تردید، پیوستن اوکراین به ائتلاف ناتو کماکان برای روسیه مشخص‌ترین خط قرمز باقی مانده است».

مطابق این تحلیل، پوتین برای مقابله با این تهدیدهای فزاینده بین فوریه 2021 تا فوریه 2022 اقدام به مستقر کردن نیروهای روسیه در مرز اوکراین کرد. هدف او این بود که بایدن و زلنسکی را مجاب کند مسیرشان را تغییر داده و تلاش‌های‌شان برای الحاق اوکراین به غرب را متوقف کنند. 

این دانشمند آمریکایی در پایان مقاله خود نوشته است: «به عبارت ساده، درگیری‌های ادامه‌دار در اوکراین فاجعه‌ای عظیم است که همان‌طور که در ابتدای مقاله خاطرنشان کردم مردم اقصی نقاط دنیا را به جست‌وجوی دلایل آغازش وادار خواهد کرد». وی خاطرنشان کرده است: «آنهایی که به واقعیت‌ها و منطق باور دارند فورا متوجه خواهند شد که ایالات متحده و متحدانش مقصران اصلی این جنگ هستند. تصمیم آوریل 2008 برای آوردن اوکراین و گرجستان به ناتو مشخص بود که سرانجام به درگیری با روسیه ختم خواهد شد». او همچنین می‌نویسد: «دولت بوش معمار اصلی این انتخاب سرنوشت‌ساز بود اما دولت‌های اوباما، ترامپ و بایدن هم در هر مقطع تاریخی بر همین سیاست تأکید کرده‌اند، ضمن آنکه متحدان آمریکا هم مسیر نشان‌ داده ‌شده توسط واشنگتن را پی گرفته‌اند».

مرشایمر خاطرنشان کرده است: «واقعیت غم‌انگیز این است که اگر جهان غرب سیاست توسعه ناتو به شرق و عضویت اوکراین در این ائتلاف را دنبال نکرده بود بعید بود امروز جنگی در اوکراین جاری شود، ضمن آنکه شبه‌جزیره کریمه هم الان بخشی از کشور اوکراین بود». وی در پایان نوشته است: «در واقع، واشنگتن نقشی محوری در هدایت اوکراین به قعر ویرانی بازی کرد. تاریخ قضاوت سختی درباره ایالات متحده و متحدانش بابت سیاست احمقانه‌ای که در قبال اوکراین در پیش گرفتند انجام خواهد داد».