کد خبر: 250294تاریخ: 1401/4/8 00:00
جایگاه زبان و ادبیات فارسی در قوام‌بخشی به ایران فرهنگی
فارسی گویاست
گروه فرهنگ و هنر: یکی از رویکردهای مهم برای تقویت ایران فرهنگی، توجه ویژه به زبان فارسی است. با توجه به اینکه برخی کشورهای منطقه فراتر از یک آشنایی عادی به زبان فارسی سخن نیز می‌گویند، می‌توان با تقویت این بخش رسالت مهمی که حداقل در 200 سال اخیر مورد غفلت قرار گرفته را مورد توجه قرار داد. در دوره‌های تاریخی مختلف، حداقل در ۳ قرن اخیر با ظهور پدیده استعمار در منطقه پس از غارت دارایی‌های مردم، این تلاش نیز صورت گرفت که با حذف زبان فارسی، زبان‌های محلی جایگزین شوند. زبان‌های محلی نیز به خاطر ضعیف بودن، کنار زده و حذف می‌شوند و دیگر هویت زبانی برای مردم باقی نمی‌ماند. همه نیک می‌دانیم «زبان» است که ادبیات می‌سازد. اگر زبان فارسی از بین برود، نقطه اتصال نسل کنونی و نسل‌های فرهنگساز پیشین نیز از بین می‌رود. علاوه بر این گسست تاریخی، گسست جغرافیایی نیز از زیان‌های غیرقابل جبران بی‌توجهی به زبان فارسی است. نقطه اتصال آن که در ماکوی آذربایجان غربی زیست می‌کند و کسی که در زابل سیستان‌وبلوچستان زندگی می‌کند، زبان فارسی است. فضای اجتماعی و سیاسی نیز به نقطه اتصالی احتیاج دارد که در کنار بسیاری دیگر از علل و عوامل وحدت‌بخش، بتواند به قوام‌بخشی روابط کمک کند. بی‌تردید آن نقطه اتصال زبان فارسی است.
غفلت از زبان فارسی موجب می‌شود ظرفیت‌های فرهنگی که با زبان فارسی ارتباط تنگاتنگ دارند نیز قدردانی نشوند. شاعران و ادیبان قرون مختلف از جمله این ظرفیت‌های فرهنگی‌اند.
اینکه برخی کشورهای همسایه با ظرفیت‌های فرهنگی ایران فخر می‌فروشند و بسیاری از مفاخر ایرانی پارسی‌گوی را به نام خود زده‌اند و تلاش می‌کنند در آوردگاه‌های جهانی ایشان را به عنوان دارایی خویش معرفی کنند، به خاطر غفلتی است که در طول سالیان نسبت به این دارایی‌ها صورت گرفته است.
یکی از گزاره‌هایی که در این دولت نسبت به آن تاکید شده است، ارجاع به «ایران فرهنگی» است. این شعار اگر تبدیل به یک سیاست برای اتخاذ تدابیر مناسبی در حوزه زبان فارسی نیز شود، می‌تواند آثاری مفید داشته باشد. چند ماه پیش در نشست شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی بحث‌های مهمی مطرح شد. از آن جمله که وزیر فرهنگ گفت: صیانت از زبان فارسی و پاسداشت آن به عنوان هویت ملی از دغدغه‌های اصلی ما است.
این گزاره اما رنگ و روی مشخص‌تری به خود نگرفته است و به نظر نمی‌رسد سیاست منسجمی جز آنچه تاکنون به صورت پراکنده در فضای عمومی کشور صورت می‌گرفته اتخاذ شده باشد. برای مثال اگر چه معادل‌سازی نزدیک به 65 هزار کلمه بیگانه از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی اقدام قابل تحسینی است اما هنوز با رویکردی بخشنامه‌ای در فضاهای مختلف اعمال می‌شود (تازه اگر اعمال شود). مواجهه‌های جزئی نیز اگر چه بسیار لازم است اما نمی‌تواند معنای آنچه تحول در تبلیغ و ترویج و پاسداشت زبان فارسی مطرح شده را بخوبی به جامعه منتقل کند. از این رو لازم است توجه ویژه‌تری به این مهم صورت گیرد و بزرگان زبان و ادب فارسی به مشورت گرفته شوند. چنانکه می‌دانیم مشتاقانه آماده این فعالیت هستند. البته نمی‌توان اهتمام ویژه‌ای که دولت در همین چند ماه نسبت به توجه به نقطه اتصال‌های فرهنگی، بویژه ادیبان و شاعران داشته را نادیده گرفت. مراسم بزرگداشت نظامی نشان داد اهمیت این گزاره‌ها در عالی‌ترین سطح دولت نیز درک شده است. این دقت البته در پیام رئیس‌جمهور به مناسبت بزرگداشت نظامی گنجوی دیده می‌شود: زبان و خط فارسی در کنار دین اسلام، تاریخ و جغرافیا، از ارکان اساسی هویت ملی ایرانیان و بخشی از فرهنگ و تمدن جهان اسلام است که نقشی تمدن‌ساز، بویژه در خلق گستره ایران فرهنگی ایفا کرده و جایگاه خود را از مجموعه‌ای از نشانگان و واژگان فراتر برده است. در این بین بی‌گمان شعر، یکی از عناصر تداوم‌بخش حیات زبان فارسی در جامعه ایران است که پیوند آن با هویت دینی ما، ناگسستنی است؛ همچنان که نخستین‌بار کلام وحی به زبان فارسی ترجمه شد. امتزاج و اختلاط زبان دین با زبان شعر در جامعه ایرانی، سابقه و تبار تاریخی بسیار طولانی دارد و همواره پیوستگی خود را حفظ کرده است.
به نظر می‌رسد در صورتی که فعالیت‌های پراکنده نیز با استفاده از ظرفیت رسانه‌ای و منطقه‌ای بیش از پیش آشکار شود، بتواند بخشی از کوتاهی‌ها نسبت به زبان فارسی در چنددهه اخیر را جبران کند.
***
آموزش زبان فارسی در لاهور
با همکاری وابستگی فرهنگی ایران در لاهور، کلاس‌های آموزش زبان فارسی در مؤسسه خیریه خانه حسینی این شهر برگزار می‌شود. به گزارش «وطن‌امروز»، ملک اعجاز حسین، مدیر مؤسسه‌های خیریه آموزش حسینی و خانه حسینی (Hussaini Homes) به همراه علامه یوسف جوهری، خطیب یکی از مساجد پاکستان با جعفر روناس، وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لاهور دیدار کرد و گفت‌وگو کردند. ملک اعجاز حسین با اشاره به اشتراکات فرهنگی ایران و پاکستان، خواهان برگزاری کلاس‌های آموزش زبان فارسی در مؤسسه خیریه خانه حسینی شد. روناس نیز ضمن تقدیر از فعالیت مؤسسه‌های خیریه آموزش حسینی و خانه حسینی گفت: خانه فرهنگ کشورمان در لاهور آمادگی دارد به لحاظ تأمین منابع درسی و درسنامه برای دوره‌های آموزش زبان فارسی در چارچوب دستورالعمل اجرایی و آموزشی بنیاد سعدی از فعالیت‌های آن مؤسسه حمایت کند. وابسته فرهنگی کشورمان در لاهور آمادگی این نمایندگی را برای تأمین بورسیه تحصیلی در رشته زبان و ادبیات فارسی اعلام کرد.
***
نشست خبری نخستین جشنواره ملی «آیین سخن» برگزار شد
دغدغه زبان فارسی، دغدغه ایران است
رادیو ایران با همکاری شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا، در جهت پاسداشت، توسعه و ترویج زبان فارسی، نخستین جشنواره «آیین سخن» را برگزار می‌کند. به گزارش «وطن‌امروز»، سه‌شنبه هفتم تیر، نشست خبری «آیین سخن» با حضور دکتر محمدجعفر محمدزاده مدیر رادیو ایران، کاظم داداشی قائم‌مقام این شبکه رادیویی، یدالله گودرزی دبیر جشنواره و عبدالرسول جوادی مدیر روابط عمومی جشنواره «آیین سخن» و جمعی از مدیران شبکه‌های مختلف رادیویی با حضور اصحاب رسانه برگزار شد. در ابتدای این نشست دبیر نخستین جشنواره ملی «آیین سخن» گفت: فراخوان این جشنواره از آغاز اردیبهشت‌ماه اعلام شد و تا ۲۵ اردیبهشت روز بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی ادامه یافت. یدالله گودرزی ادامه داد: اصلی‌ترین بخش جشنواره، برنامه‌سازی در حوزه پاسداشت زبان فارسی است که دبیرخانه این جشنواره اقدام به دریافت آثار در قالب‌های مستند، گفت‌و‌گو‌محور، گفتار محور، مسابقه و برنامه ترکیبی و نمایشی کرد. بنا بر اعلام دبیر جشنواره «آیین سخن»، بیش از ۲۵۰ برنامه به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است که با توجه به تخصصی بودن موضوع، قابل توجه و پرشمار است. این برنامه‌ها از شبکه‌های رادیویی معاونت صدا و رادیوهای مراکز استان‌ها به دبیرخانه رسیده است. گودرزی درباره ترکیب داوران اظهار داشت: در داوری آثار سعی شده است تا از چهره‌های نامدار رسانه و فرهنگ کشور استفاده شود به گونه‌ای که هم از کارشناسان رادیویی و برنامه‌سازی در ترکیب داوران باشند و هم استادان زبان فارسی و ادیبانی که با برنامه‌سازی رادیویی آشنایی دارند. وی درباره اسامی داوران گفت: چهره‌هایی چون دکتر علیرضا قزوه، دکتر محمدجعفر محمدزاده، دکتر محمدرضا ترکی، دکتر اسماعیل امینی، برهانی مرند، حسین قرایی، دکتر نادری، موسوی جزایری، داداشی و کمالی در داوری جشنواره «آیین سخن» حضور دارند. سپس دکتر محمدجعفر محمدزاده، مدیر رادیو ایران و رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا اعلام کرد: پویش «آیین سخن» پشتوانه ۵ ساله دارد که امسال این پویش به جشنواره ملی منجر شد. وی ادامه داد: از 2 سال پیش شورای پاسداشت زبان فارسی در معاونت صدای جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد و دوره‌های آموزشی برای برنامه‌‌سازان برگزار کرد. از جمله دوره پاسداشت زبان فارسی برای مدیران برنامه‌ساز، دوره دوم برای تهیه‌کنندگان رادیو و دوره سوم برای گویندگان و گزارشگران رادیویی بود.
محمدزاده افزود: در این دوره‌ها بیش از آنکه به موضوع چطور غلط ننویسم و غلط نگوییم بپردازیم، بیشتر به این پرداختیم که چرا باید زبان فارسی را پاس داشت و ارزش آن در چیست و آیا کاری زیبایی‌شناسانه است یا اهمیتی بیش از این دارد؟ وی افزود: رسانه موظف به حفظ شأن زبان است که یک بخش آن درست گفتن و درست نوشتن است و بخش دیگر اینکه مانع از هجوم واژه‌های بیگانه به زبان شویم. این مساله‌ای نیست که فقط ما با آن مواجه باشیم. بخش دیگر، حفظ ساختار زبان و نظام آوایی آن است و از دیگر موارد این شأن حفظ خط فارسی است. تولید موسیقی فاخر و ارزشمند یکی از مواردی است که می‌تواند به حفظ زبان کمک کند. اینها کار رسانه است، هم رسانه دیداری و شنیداری و هم رسانه‌های مکتوب. محمدزاده متذکر شد: جشنواره «آیین سخن» یک آرایش رسانه‌ای برای ارزیابی وضعیت و بهبود آن است. مبحث پاسداشت زبان فارسی با جشنواره‌های دیگر متفاوت است. اگر کسی دغدغه ایران و فرهنگ ایران را دارد باید به زبان فارسی اهمیت دهد.
مراسم اختتامیه نخستین جشنواره ملی «آیین سخن» سه‌شنبه ۱۴ تیرماه، همزمان با روز قلم در استودیوی شماره یک ساختمان شهدای رادیو برگزار می‌شود.